LISA MARGODT 2023-2024
ZAKENRECHT
Hoofdstuk 1 : juridische bronnen: 1 vraag: verwijzing naar juridische bron
Hoe omgaan met juridische bronnen en verwijzingen?
Doel?
Vertrouwd geraken met refereren naar en opzoeken van wetgeving, RS en RL
--> Werkt in 2 richtingen :
1. Op basis van een referentie de juiste informatie opzoeken ( cfr. Opdracht)
2. Voor gevonden informatie een referentie opstellen ( cfr. examen en bachelorproef)
--> zoniet : plagiaat
Let op : juridische verwijzingen zijn verschillend van verwijzingen aangeleerd bij Onderzoekend
handelen (APA systeem ≠ V&A)
--> Voor juridische teksten gebruik alleen V&A methode om te refereren
Welke bronnen?
1. Bronnen op papier
• Juridische tijdschriften
✓ Meerdere rechtstakken: Rechtskundig Weekblad, Nieuw Juridisch Weekblad
✓ Specifiek: Tijdschrift voor Bouwrecht en Onroerend Goed, Tijdschrift voor Appartement-
en immorecht
→ Allemaal te vinden in de bib Schoonmeersen intijdschriftenkasten of in archief
→ Bijna allemaal in databank Jurisquare
• Boeken
2. Digitale bronnen: websites
• Belgisch Staatsblad www.staatsblad.be
• Algemeen bijv. Vlaanderen.be of just.fgov.be
✓ Geen garantie dat informatie up to date is
• Specifieker bijv. Elfri.be of livios.be
✓ Geen garantie dat informatie juist is of up to date
• Beter is te verwijzen naar primaire bron (staatsblad, wetboek)
• Altijd dubbelchecken
• Gebruik nooit wikipedia als juridische bron!
3. Digitale bronnen : databanken
• Jura
✓ + : wetgeving up-to-date (cfr. Nieuw BW)
✓ Samenvattingen van rechtspraak
✓ - : geen toegang tot tekst van artikels in tijdschriften
• Jurisquare : databank tijdschriften
✓ Bijna alle tijdschriften die wij digitaal kunnen bekijken staan hier bij elkaar
✓ Klik op tab ‘Bibliotheek’ en klik daarna op ‘Mijn bibliotheek’
• Immospector
✓ Rechtspraak + wetgeving + commentaar & modellen
✓ Eigen en individuele toegang: overal en altijd te bereiken
✓ Bevat ook artikels uit tijdschriften van Kluwer
✓ Betalend (niet verplicht)
1
, LISA MARGODT 2023-2024
Juridische verwijzingen en afkortingen : V&A
--> Hoe verwijzingen naar wetgeving, rechtspraak en rechtsleer opstellen?
• Richtlijnen opgesteld door de Interuniversitaire Commissie Juridische verwijzingen en
afkortingen
• Ofwel in boekvorm (laatste editie = 2015, licht aangepast in 2021)
• Ofwel online via vena.be
Juridische referentie : wetgeving
--> Wetboeken- courante wetgeving : vaste afkorting
• (Nieuw) Burgerlijk Wetboek : BW
• Oud Burgerlijk Wetboek : oud BW
• Hypotheekwet : Hyp. W.
• Belgisch Staatblad: BS
• Voorbeeld :
artikel 1382, lid 1 oud BW
1° of § = letterlijk over te nemen als dit zo in artikel staat
lid = alinea in een artikel
--> art. 19, 3 is niet hetzelfde als art. 19, derde lid
--> Nieuwe wetten of niet-courante wetten
• Voorbeeld
Wet 22 april 2003 tot wijziging van enkele bepalingen van het Burgerlijk Wetboek in verband
met het erfrecht van de langstlevende echtgenote , BS 22 mei 2003.
Juridische referentie : rechtspraak
Verplichte vermeldingen
• afkorting rechtbank (met plaatsnaam indien meerdere gerechtelijke ressorten bestaan)
• + datum uitspraak, voluit geschreven
• Vindplaats in cursief (afkortingen tijdschriften zie www.rechtsaf.be ) + jaargang tijdschrift
(in handgeschreven tekst geen cursief mogelijk, wel onderlijnen)
• Pagina
• Evt. noot gevolgd door initialen en naam auteur
• Afsluiten met punt
--> Onderdelen scheiden met komma en spatie
• Gent 15 februari 1994, RW 1996-97, 887.
(enkel van het eerste jaartal noteer je het volledige jaartal (4 cijfers) BEHALVE bij 1999-2000)
Vaste afkortingen
• Vrederechter: Vred.
• Politierechtbank: Pol.
• Rechtbank van eerste aanleg, burgerlijke kamer: Rb.
• Correctionele rechtbank: Corr.
• Rechtbank van koophandel: Kh . ondernemingsrechtbank: Orb.
afdeling vermelden tussen haakjes (afd. Sint-Niklaas)
• Voorzitter: Voorz.
• Kort geding: KG
• Hof van beroep: enkel plaats waar arrest is geveld: Antwerpen, Bergen, Brussel, Gent, Luik
• Hof van Cassatie: Cass. (geen plaats vermelden want er is maar 1 Hof van Cassatie)
2
, LISA MARGODT 2023-2024
• Raad van State: RvS
Juridische referentie : rechtsleer
Verplichte vermeldingen bij rechtsleer in tijdschriften
1. Familienaam auteur in hoofdletters
2. Initialen van voornaam auteur
3. Volledige titel van de bijdrage tussen aanhalingstekens
4. Afkorting titel tijdschrift cursief of onderlijnd + jaargang
5. Eventueel nr. of afl. van het tijdschrift
6. Begin-en eindpagina van de bijdrage
7. Afsluiten met punt
--> onderdelen scheiden met komma en spatie
• VOLCKAERT, E., "Minnelijke ontbinding compromis", NJW2008, 197-202.
Verplichte vermelding bij rechtsleer in boeken
1. Familienaam auteur
2. Initialen auteur
3. Volledige titel van het boek cursief
4. Plaats waar het boek is uitgegeven
5. Naam uitgever
6. Jaar uitgave
7. Totaal aantal pagina's of (afsluiten met p) of enkel toepasselijke pagina's + afsluiten met punt.
--> onderdelen scheiden met komma en spatie
• ROODHOOFT, J., Praktisch Burgerlijk Recht, Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 2011, 180 p.
• ROODHOOFT, J., Praktisch Burgerlijk Recht, Antwerpen, Standaard Uitgeverij, 2011, 7 -13.
Juridische referentie : tips
Zowel online bron als gedrukte bron?
• Gebruik meest betrouwbare publicatie (= meestal gedrukte)
✓ Voorbeeld: vonnis rechtbank eerste aanleg Gent 23 april 1997
• Gevonden in de databank Jurisquare : toch verwijzen alsof het gedrukt tijdschrift is dat je
raadpleegde
✓ Rb. Gent 23 april 1997, RW1999-2000, 329.
Voor wetgeving
• Artikelnr. en wet of wetboek vermelden is voldoende (ook al is het gevonden via google of
Jura)
✓ art. 1382 BW www.jura.be
• Verwijzen naar Vastgoedwetboek, codex, databank of site is overbodig
✓ LOCKEFEER, D., Vastgoedwetboek, 2018-2019, 1325 p.
• Voor weinig gebruikte of nieuwe wetgeving verwijzen naar primaire bron, nl. Belgisch
Staatsblad
✓ Voorbeeld KB i.v.m. grenzen loonbeslag :
KB 13 december 2012 tot uitvoering van art. 1409, §2, van het Gerechtelijk Wetboek,
BS19 december 2012 (ed. 2)
• vb. art. 19 Hyp.W. en niet art. 19 oud BW/Hyp.W.
• vb. art. 19 volstaat niet, er zijn veel wetten met art. 19
3
, LISA MARGODT 2023-2024
• vb. art. 19, 3°is niet hetzelfde als art. 19, derde lid (lid = alinea in een artikel ; 1°of §=
letterlijk over te nemen als dit zo in artikel staat)
Hoofdstuk 2 : inleidende begrippen van zakenrecht & goederenrecht
1. Situering van zakenrecht/goederenrecht in het recht en basisbegrippen
Begrip “vermogen”
• art. 3.35 NBW = definitie vermogen
"de juridische algemeenheid die het geheel van de bestaande en toekomstige goederen en
verbintenissen omvat"
= in geld waardeerbare rechten en plichten van een persoon
• Elke persoon/rechtspersoon heeft één vermogen
• = waarborg voor alle schuldeisers
• = vermogensrecht
Publiek recht <-> Privaat recht
--> Ondernemingsrecht
--> Burgerlijk recht
• Personen- en familierecht
• Vermogensrecht
✓ Intellectuele rechten
✓ Vorderingsrechten
→ Verbintenissen
→ Schuldvorderingen
✓ Zakelijke rechten
→ Indeling goederen
→ Zakelijke rechten
→ Zakelijke zekerheden
Begrip “goed” en “zaak”
• “Zaak” = lichamelijk vermogensbestanddeel
• "Goed" = zaak én recht op een zaak (art. 3,41 BW)
• art. 3.7 BW :
“Zakelijke rechten kunnen betrekking hebben op alle goederen, tenzij een beperking die
voortvloeit uit de aard van het betrokken recht
✓ vb. opstalrecht: heeft enkel betrekking op ORG, is dus zelf alleen ORG
✓ vb. eigendomsrecht kan zowel op RG als ORG
Het nieuwe goederenrecht/zakenrecht
• (Nieuw) BW sinds 1/9/2021
• Boek 3 bestaat uit 8 titels
1. Algemene bepalingen 5. Burenrelaties
2. Goederen 6. Recht van vruchtgebruik
3. Eigendomsrecht 7. Erfpachtrecht
4. Mede-eigendom 8. Opstalrecht
• Versnipperde wetgeving wordt samengevoegd
• Gevestigde rechtspraak wordt wetgeving
• Enkele nieuwigheden
4
, LISA MARGODT 2023-2024
1. oud Burgerlijk Wetboek (oud BW)
• Boek II: Goederen en verschillende beperkingen van de eigendom
--> Volledig: goederen, eigendomsrecht, VG en EFD
• Boek III Op welke wijze eigendom verkregen wordt
--> art. 815 BW, regels over verjaring, Hypotheekwet
2. Gerechtelijk Wetboek : bezitsvorderingen
3. Veldwetboek : erfdienstbaarheden (naar BW)
5. Wet over het recht van erfpacht (naar BW)
6. Wet over het recht van opstal (naar BW)
--> samengebracht in nieuwe BW
Extra bronnen blijven :
• Grondwet
✓ Recht op vergoeding bij onteigening
• Europese wetgeving
✓ EVRM: bescherming van eigendom in aanvullend protocol
✓ Europese richtlijnen over timesharing en hypothecair krediet (omgezet in Belgisch recht
in Wet op het Hypothecair Krediet en Wet op timesharing)
Basisprincipes van goederenrecht/zakenrecht
a. Numerus-claususbeginsel examenvraag
• Een gesloten stelsel volgens art. 3.3 BW (geen andere zakelijke rechten dan die die
geformuleerd zijn in dit artikel.)
• = Bevestiging van Blieck-arrest van Hof van Cassatie (1966)
1. Het eigendomsrecht (inbegrepen afsluitingen en EFD)
2. De mede-eigendom
• De toevallige mede-eigendom
• De vrijwillige mede-eigendom
• De gedwongen mede-eigendom (appartementsrecht)
3. De zakelijke gebruiksrechten
• Vruchtgebruik
• Opstalrecht
• Erfpacht
• Erfdienstbaarheden
4. De zakelijke zekerheden
• Het pand
• Voorrechten
• Hypotheek
• Retentierecht
5
, LISA MARGODT 2023-2024
b. Zakelijk recht vs. persoonlijk recht
Zakelijk recht (gesloten stelsel) Persoonlijk recht
Numerus claususbeginsel Contractvrijheid, geen beperking
Bevoegde rechtbank : plaats van ligging goed Bevoegde rechtbank : woonplaats van verweerder
Voor zakelijk recht op ORG : systeem van publiciteit Geen systeem van publiciteit
Verjaart na 30 jaar door niet gebruik Verjaart niet door niet gebruik
In geld waardeerbaar Niet allemaal in geld waardeerbaar
Volgrecht op goed (vb. hypotheek volgt het huis) Geen volgrecht
c. Hoofdelijk aanvullend recht
• Principe in art. 3.1 BW
• Behalve definities
• Behalve als de wet anders uitdrukkelijk bepaalt
2. Publiciteit via Kantoor Rechtszekerheid
De AAPD
De AAPD (= Algemene Administratie Patrimonium Documentatie) is
• Een staatsinstelling
• Die registers bijhoudt i.v.m. zakelijke rechten en zekerheden
• Om tegenstelbaarheid aan derden te bekomen
--> Wat betreft vastgoed, een belangrijk kantoor!
Vroeger gebruikte termen :
• Hypotheekkantoor : nu AAPD of hypotheekregisters van Kantoor Rechtszekerheid
• Hypotheekbewaarder : functie is afgeschaft op 30/07/2018 ; nu bevoegde ambtenaar
6
, LISA MARGODT 2023-2024
AAPD aanvaardt alleen authentieke akten voor overschrijving in hypotheekregisters
(art. 83 Hyp.W., vanaf 1/7/2022 art. 3.31 BW)
= akte opgemaakt door openbaar ambtenaar
Vooral notariële akten worden aangeboden (ook vonnissen)
Enkele termen i.v.m. notariële akten :
• Minuut: de originele notariële akte die op het notariskantoor blijft
• Expeditie of uitgifte: een kopie van de notariële akte
• Borderel: een samenvatting van de essentiële elementen van een notariële akte (voor
inschrijvingen in hypotheekregisters)
• Notariële akte in brevet: een kleine en minder belangrijke notariële akte die men 1 keer kan
gebruiken en waarvan men het origineel krijgt (bijv. notariële volmacht die men 1 keer kan
gebruiken)
Er zijn 3 formaliteiten :
• De overschrijving : De inhoud van de authentieke akte wordt volledig overgeschreven in het
register van overschrijvingen
--> Om na te kijken wie eigenaar is van een ORG of op dat ORG een zakelijk gebruiksrecht
heeft
• De inschrijving: een borderel van een authentieke akte wordt overgenomen in het register
van inschrijvingen (geldt 30 j)
✓ Info voorrechten en hypotheken
• De kantmelding: wijzigingen die zich voordoen m.b.t. akten die zijn overgeschreven
--> letterlijk een kantmelding in de overschrijvingsregisters
✓ Bijv. vordering tot nietigverklaring van verkoop
Er zijn 4 registers :
1. Register van overschrijvingen
• Aktes worden volledig overgenomen i.f.v. tegenstelbaarheid aan derden
• Welke documenten?
✓ Akten onder levenden (om niet of onder bezwarende titel) tot overdracht of aanwijzing
van onroerende zakelijke rechten (bijv. verkoop huis of vestiging VG op huis)
✓ Vonnissen/arresten als titel van overdracht van rechten (bijv. vonnis erkent bestaan EFD)
✓ Akten afstand van recht
✓ Statuten van mede-eigendom (= statuten van appartementen)
✓ Huurovereenkomsten van meer dan 9 jaar
• Vanaf 1/7/2022 (uitbreiding van de lijst) :
✓ Voorkeur- en voorkooprechten
✓ Vonnis dat verkrijgende verjaring vaststelt
--> vb. Een eigenaar verliest zijn eigendom aan een kraker die er al 30 jaar in woont
✓ Afpaling
✓ Akte van erfopvolging (notariële akte of vonnis waarin wordt vastgesteld dat iemand een
OR zakelijk recht heeft gekregen n.a.v. een overlijden)
--> BELANGRIJK!
2. Register van inschrijvingen
• vermeldt hypotheken en voorrechten
• enkel borderel wordt overgenomen
7
, LISA MARGODT 2023-2024
3. Register van neerleggingen
• Alle akten die worden aangeboden worden hier chronologisch vermeld
• Belangrijk voor prioriteitsregel: als op dezelfde dag 2 aktes voor hetzelfde ORG worden
neergelegd, dan heeft de akte die eerst vermeld wordt in het register voorrang (uitz.
Hypotheken: zelfde rang)
4. Register van de titularissen van onroerende zakelijke rechten
• Alfabetische rangschikking voor alle aktes die werden aangeboden (om te kunnen opzoeken)
8
, LISA MARGODT 2023-2024
Hoofdstuk 3 : indeling van goederen
--> crf. Boek 3 Titel 2 BW
1. Algemene categorieën
Personen, dieren en voorwerpen
Persoon (art. 3.38 BW)
• = rechtssubject : heeft rechten en plichten
• Onderscheid natuurlijke personen / rechtspersonen
Dieren (art. 3.39 BW)
• Geen voorwerp want hebben een gevoeligheid en biologische noden
• Regels van toepassing op voorwerpen ook van toepassing op dieren
• Aparte wetgeving dierenwelzijn en dierenbescherming
Voorwerp (art. 3.38 BW)
• = Alles wat geen persoon of dier is
• Kan lichamelijk of onlichamelijk zijn (art. 3.40 BW) : zintuiglijke waarneming
✓ Vb. lichamelijk: een huis
✓ Vb. onlichamelijk: een recht van vruchtgebruik op een huis
✓ Vb. onlichamelijk: een universaliteit = groep goederen die als eenheid worden
beschouwd (bijv. nalatenschap, handelszaak, huwelijksvermogen)
• Kan wel of niet toe-eigeningsvatbaar zijn
✓ Res communes/gemene zaken (vb. zon, aarde, …)
Vruchten en opbrengsten (art. 3.42 BW)
• = alles wat een goed voortbrengt op een natuurlijke of kunstmatige manier
✓ vb. Natuurlijke wijze : een appel die aan een appelboom groeit = recht van natrekking :
de eigenaar van die boom is ook eigenaar van wat die boom voortbrengt
✓ vb. Kunstmatige wijze, vroeger burgerlijke vruchten : intresten op een spaarboek = niet
op een natuurlijke manier
2. Indeling volgens gebruik of toe-eigeningsmogelijkheid
Gemene voorwerpen (art. 3.43, eerste lid BW)
• = res communes
✓ Vb. de zon, de maan, de zee
• Iedereen mag ze gebruiken, maar niemand kan zich dat volledig toe-eigenen
• Gebruik door bijzondere wetten geregeld
Goederen zonder eigenaar (art. 3.43, tweede lid BW)
• 2 mogelijkheden
✓ 1) Goed heeft nooit eigenaar gehad
✓ 2) Eigenaar heeft afstand gedaan van het goed
• Regeling voor RG in art. 3.59, §2 BW
• In art. 3.60 BW regeling voor niet-opgehaalde zaken
• Regeling voor ORG in art. 3.66 BW : ORG die geen eigenaar hebben, komen toe aan de staat
Vervangbare goederen, verbruikbare goederen, soortgoederen (art. 3.44 BW)
• Soortgoederen : bepaald naar maat, getal of gewicht
✓ Vb. mazout
9
, LISA MARGODT 2023-2024
• Vervangbare goederen : zijn onderling verwisselbaar
✓ Vb. geld : De man sterft en de vrouw blijft alleen achter. De vrouw krijgt vruchtgebruik
over €10 000. De kinderen worden hier naakte eigenaar van. De vrouw kan ervoor kiezen
om het geld op een spaarboek te laten staan of kan ervoor kiezen om het uit te geven
aan een wereldreis. Dit is goed indien er op het einde van haar leven weer €10 000 op de
rekening staat zodat dit naar de naakte eigenaar kan gaan indien de vrouw sterft.
• Verbruikbare goederen : verdwijnen door het gebruik (belang: niet mogelijk bij alle
contracten)
✓ Vb. geld
--> Belang onderscheid wat betreft eigendomsoverdracht en risico!
Verschil vervangbaar of niet-vervangbaar is belangrijk voor eigendoms-en risico-overdracht :
• Bij vervangbare zaken gaat eigendom en risico pas over bij individualisering
✓ Vb. tankwagen moet mazout leveren, kantelt en mazout loopt weg: nog geen
individualisatie, dus koper/besteller is nog geen eigenaar en moet nog niet betalen,
leverancier moet nog leveren
--> - In dit geval is de mazout nog niet geleverd aan de koper, dus hij moet hier niet voor
betalen. = Individualisatie is overgegaan
- Indien er een lek zit in de tank van de koper en na enkele dagen is de tank leeg, is dit
het probleem van de koper. = Individualisatie is al gebeurd
• Bij niet-vervangbare zaken gaat eigendom en risico over van zodra er akkoord is
✓ Vb. huis wordt verkocht bij compromis en brandt af door blikseminslag: de eigendom én
het risico zijn in principe overgegaan naar de koper bij tekenen van compromis: hij zal
nog steeds de koopprijs moeten betalen maar geen huis hebben
Publieke en private goederen (art. 3.45 BW)
• Private goederen : eigendom van privé-personen
• Publieke goederen : horen tot de Staat
✓ Private domeingoederen
→ Een openbare bestemming
→ Mogen verhuurd worden
→ Particulieren kunnen ze verkrijgen door verjaring
✓ Publieke domeingoederen (vb. stationsgebouwen, …)
→ Wel openbare bestemming
→ Zijn buiten de handel
→ Zijn onverjaarbaar
10
