STAATSRECHT
Prof. Behrendt.
INLEIDEND DEEL
De bekendmaking en inwerkingtreding van de in België van toepassing
zijnde rechtsnormen
1. De bekendmaking van de in België van toepassing zijnde rechtsnormen
Uitganspunt: om tegenstelbaar te zijn aan de burgers, moet een rechtsregel het voorwerp
uitmaken van een bekendmaking.
VK heeft geen publicatieblad, wettelijke normen worden door de administratie
bekendgemaakt wnr ze in werking zijn getreden. Inwerkingtreding is een voorwaarde voor
bekendmaking. Wij doen dit omgekeerd.
Art. 190 Gw.
“Geen wet, geen besluit of verordening van algemeen, provinciaal of gemeentelijk bestuur is
verbindend dan na te zijn bekendgemaakt in de vorm bij de wet bepaald.”
Manieren van bekendmaking:
- Aanplakking (= afkondiging):
Voor normen op gemeentelijk vlak (in de webtoepassing van de gemeente).
Voor normen uitgevaardigd door provinciegouverneurs.
Voor normen uitgevaardigd door arrondissementscommissarissen.
MAAR ontsnappen niet aan art. 190 Gw.
- Publicatie in het publicatieblad is verplicht voor alle andere normen!!
MAAR: art. 190 Gw. is enkel van toepassing op normen van algemeen belang.
bijvoorbeeld. benoeming en ontslag van ministers, ambtenaren van rechterlijke orde, …
Voor andere normen volstaat de loutere kennisgeving aan de betrokkenen.
bijvoorbeeld. koninklijke besluiten waarbij de koning gratie verleent, …
+ ander opmerkingen: art. 190 Gw. sinds 1831 nooit herzien en is ook goedgekeurd zonder
enige parlementaire bespreking/ voorbereiding.
2. De bekendmaking van normen in het publicatieblad
Publicatieblad: een publicatie in dewelke wettelijke bepalingen bekend gemaakt worden.
Niemand kan de onwetendheid inroepen, je wordt geacht ze te kennen (anders is rechtsstaat
niet werkbaar).
MAAR: is het mogelijk om op de hoogte te zijn van alle bekendgemaakte normen?
arrest 17 mei 2001. Dochteronderneming van Belgacom (met maatschappelijke zetel in
Brussel) was niet op de hoogte van een gemeentelijke verordening in aanplakking op de
muren van het Stadhuis van Luik.
GwH oordeelde dat ze op de hoogte had moeten zijn.
Er bestaan meerdere publicatiebladeren.
Belangrijkste voor ons: Belgisch Staatsblad. (+ ook Bestuursmemoriaal voor normen van
provincies)
Normen van gewesten, gemeenschappen en federale overheid, normen die
voortvloeien uit verdragen.
Europese Unie heeft een eigen Publicatieblad van de Europese Unie.
EU publiceert zelf haar normen, als dit overgelaten wordt aan de lidstaten kunnen er
1
,‘vergissingen’
ontstaan.
Omvang van bekendmaking: integrale tekst wordt overgenomen in Belgisch Staatsblad of
slechts een vermelding? 3 REGIMES:
1. Geen publicatie verplicht: voor rechtsnormen zonder openbaar belang. Afzonderlijke
kennisgeving aan de betrokkene volstaat.
2. Gedeeltelijke publicatie (= uittreksel of vermelding): voor rechtsnormen met
openbaar belang, maar belangt niet alle burgers aan.
3. Verplichte integrale bekendmaking: rechtsnormen van openbaar belang die alle
burgers aangaan.
3. Het Belgische Staatsblad, het publicatieblad van de nationale rechtsorde
Tijdens de eerste bestaansjaren van België was de Bulletin Officiel het orgaan voor de
bekendmaking van wetteksten. Maar vanaf 1845: Belgisch Staatsblad. (oorspronkelijk enkel in
het Frans, sinds 1888 tweetalig).
MAAR: tijdens WOII wordt Brussel (waar het hoofdkantoor van het Belgisch Staatsblad zich
bevindt) bezet door Duitsers. Deze gebruiken het Belgisch Staatsblad als propaganda- en
publicatieblad. De regering Pierlot bevindt zich in Londen maar ook zij publiceren nog.
2 parallelle staatsbladen ten tijden van WOII
GEVOLG: arrest Peereboom. Hof van Cassatie beslist in ’44 dat het officiële staatsblad
datgene is dat door de Belgische regering is gepubliceerd, en het dient gekend te zijn door
alle Belgen.
4. De inwerkingtreding van de normen binnen de Belgische rechtsorde
Eens een norm heeft voldaan aan de voorwaarden van de bekendmaking, dient ze in werking
te treden. De termijnen beginnen te lopen de dag na de bekendmaking ervan, zonder
rekening te houden met zon- & feestdagen:
- Normen op gemeentelijk niveau: 5de dag (na aanplakking)
- Normen van de provinciale raad of het provinciaal college:
o 5de dag na opneming in Bestuursmemoriaal (Vlaanderen)
o 8ste dag na opneming in Bulletin provincial (Wallonië)
- Normen van provinciegouverneurs en arrondissementscommissarissen: bepalen
de termijn zelf & indien niet treedt de norm niet in werking.
- Regelgevende normen die uitgaan van de federale overheid of van de
deelgebieden: 10de dag na bekendmaking.
- Grondwettelijke normen treden in werking de dag van de bekendmaking.
Retroactieve rechtsnormen treden ten vroegste in werking op de dag van de publicatie want
anders is er een probleem met de rechtszekerheid.
5. De verschillende fasen van grondwetsherziening en staatshervorming
Grondwetsherzieningen Staatshervormingen
1893 Eerste
1920 Tweede
1970 Derde Eerste
1980 Vierde Tweede
1988 Vijfde Derde
1993 Zesde vierde
2001 / Vijfde
2014 Zevende Zesde
2
,Federaal België – Het grondgebied en de onderverdelingen ervan
1. De bekrachtiging van de federale structuur van het land.
Art. 1 Gw.
“België is een federale staat, samengesteld uit de gemeenschappen en de gewesten.”
opmerkingen:
- officiële benaming “koninkrijk België” wordt niet bekrachtigd in onze grondwet.
- federale overheid wordt niet vernoemd. (wel in andere: art. 35 en 143 Gw.)
België bestaat uit 2 soorten afzonderlijke entiteiten: gemeenschappen en gewesten.
bestaan tegelijkertijd op eenzelfde grondgebied.
bevoegdheidsverdelende regels zijn ontwikkeld. De federale overheid moet zijn macht
delen met de deelentiteiten. (dat is nergens ter wereld ook zo).
3 gewesten: Waals Gewest, Vlaams Gewest en Brussels Gewest. (Maar voor Vlaanderen lijkt
dit weinig voordeel te bieden, er zijn minder Franstaligen in België, maar ze krijgen wel de
overhand in 2 gewesten.)
3 gemeenschappen: Nederlandse, Franse en Duits cultuurgemeenschap. (met Brussel onder
het gezamenlijk beheer van Nederlandse en Franse gemeenschap. Elke gemeenschap regelt
de zaken die haar aanbelangen.)
+ Gemeenschappelijk Gemeenschapscommissie die bevoegd is voor de
aangelegenheden in Brussel die niet verdeeld zijn.
2. De wijziging van de internationale grenzen van het Koninkrijk
4 okt. 1830: onafhankelijkheid van België wordt uitgeroepen.
toen landsgrenzen met: Koninkrijk der Nederlanden, Koninkrijk Pruisen, Koninkrijk
Frankrijk.
- Duitsland ontstaat pas in 1871.
- Groothertogdom Luxemburg maakt nog deel uit van Belgische provincie Luxemburg.
Art. 7 Gw.
“de grenzen van de Staat kunnen niet worden gewijzigd of gecorrigeerd dan krachtens de
wet”
MAAR: van 1830 tot heden zijn de grenzen regelmatig veranderd.
1839; eerste belangrijke wijziging: verdrag van Londen.
België staat de helft van de provincie Luxemburg en de helft van Limburg (o.a. Maastricht) af
aan Nederland ‘ter compensatie’ en in ruil voor erkenning.
1919, tweede belangrijke wijziging: verdrag van Versailles.
Na WOI wordt de kaart van Europa hertekent ten voordele van de winnaars. België krijgt de
Oostkantons erbij (Eupen, Sankt Vith en Malmedy). Tijdens WOII veroverde Hitler ze terug
maar erna werd de grenstracé terug ingevoerd. Pas in 1956 werd de grens definitief
vastgelegd in een verdrag.
Art. 7 gaat ook over zeegrenzen: geregeld in bilaterale verdragen.
- 1990: Belgisch-Franse overeenkomst.
- 1996: Belgisch-Nederlandse overeenkomst. (toegang tot Haven van Antwerpen via Schelde
3
, en kanaal van Terneuzen werd al wel vastgelegd in 1839, Verdrag van Londen).
Belgische territoriale zee: ongeveer 1500 km². Grens loopt tot 12 zeemijl (= 22,224 km).
Procedure voor grenswijzigingen:
In principe geen volgorde waarin de bekrachtiging en instemming moet plaatsvinden voor
internationale grensveranderingen. MAAR: uitzondering op de procedurevrijheid:
- art. 7 en art. 167 §1, 3e lid Gw. ; wijziging van een grens van het Koninkrijk kan slechts
krachtens een wet.
DUS: wijziging van de Belgische soevereine ruimte kan op internationaal vlak pas aanvaard en
bekrachtigd worden nadat de instemmingswet werd aangenomen volgens de optioneel
bicamerale procedure.
3. De vier taalgebieden van het Koninkrijk
Art. 4 Gw.
België telt 4 taalgebieden: Nederlandse, Franse, Tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad & Duitse.
Evolutie taalkwestie en ontstaan begrip taalgebied
Art. 4 Gw. is opgenomen bij de eerste staatshervorming in 1970.
- lid 1 = gebieden & hun benaming.
- lid 2 = nuancering; “elke gemeente van het Rijk maakt deel uit van één van deze
taalgebieden.”
Behalen van een parlementaire meerderheid was moeilijk; compromissen.
6 randgemeenten (benoemd in art. 7 gecoördineerde wetten van 1966) van Brussel
verkregen een bijzonder statuut. Geen consensus over bij welk taalgebied ze hoorden;
speciaal administratief arrondissement dat geen deel uitmaakt van enig taalgebied.
Begrip: “taalfaciliteiten”
= een persoon die in een bepaalde gemeente gedomicilieerd is, en de volgende rechten
heeft;
(1) zich richten tot de bestuurlijke autoriteiten (en vooral het bestuur van de eigen gemeente)
in een andere taal dan die van het taalgebied waartoe de gemeente behoort.
(2) van deze autoriteiten een antwoord in deze andere taal ontvangen
(3) zich door deze autoriteiten alle administratieve documenten die voor hem bestemd zijn in
deze andere taal laten opstellen.
bepaald in de wet van 1963.
MAAR: wat is de precieze reikwijdte van de taalfaciliteiten?
pas nodige opheldering door RvS in 2014. (arrest-Caprasse)
≠ taalfaciliteiten hebben een vergankelijk karakter.
≠ individu heeft het recht zich onbeperkt in de tijd te beroepen op de taalfaciliteiten.
= een individu kan niet verplicht worden om na zekere tijd zijn administratiebenodigdheden
te voeren in de streektaal. Als hij ze wil doen in een andere taal, moet hij wel om de vier
jaar een brief overmaken naar de gemeentelijke administratie. Dit is van toepassing op alle
inwoners, ook degene die zich nieuw vestigen.
Er was ook nog onenigheid m.b.t. universiteiten.
1967: Leuvense crisis. Eerst een volledige splitsing van de faculteiten in een Franse en
Nederlandse campus, vervolgens moest de Franse campus volledig verplaatst worden:
‘Louvain-la-Neuve’
1968-1969: tweetalige Universiteit van Brussel splitst in ULB en VUB.
OPLOSSING: 1970; essentiële ontwikkeling van een taalgrens.
- 23 dec. wordt het speciaal statuut van de randgemeenten afgeschaft. -> opname in Ned.
Taalgebied.
- 24 dec. definitieve vastlegging van taalgrenzen (art. 4 Gw.!), uitdrukkelijke vermelding van
4
