GESCH. INTERNATIONALE POLITIEK
HET JAAR 1815 EN DE VESTIGING VAN DE WEENSE ORDE
HET CONGRES VAN WENEN: 1814-1815
VOORGESCHIEDENIS IN DE 18E EEUW:
• Machtsevenwicht: onder de grote spelers moet er evenwicht zijn qua macht, alleen zo kan
het statensysteem georganiseerd worden. Proberen te voorkomen dat er geen staat zo groot
was dat hij alleen zou kunnen regeren => Monarchie universelle
• Spanning, gewapende conflicten met wisselende coalities => landen opdelen
• 3 Poolse deling: oude koninkrijk Polen ging vallen => Polen verdeeld in 3 door Pruisen,
Rusland en Oostenrijk, anders wordt het te sterk, dat rijk was ook wel intern verzwakt. Er
bleef niets meer over van het Koninkrijk Polen
• Kaart dia 19: Allemaal Vazalstaten van de Fransen: Napoleon verbrak het machtsevenwicht.
• 1812: verslagen door de russen, onderschatten van de strategische diepte van Moskou
• Later de realisatie dat er nood was aan een soort Europese federatie of een multilaterale
organisatie => niet alleen rekening houden met de eigen belangen, maar ook met die van
Europa.
DE GEBOORTE VAN DE WEENSE ORDE:
• Revolutionaire Frankrijk begon aan zijn expansie, won telkens zijn oorlogen dankzij de levée
en masse (dienstplicht) en zijn vernieuwde strategie
• Vredesverslagen werden snel opgericht en even snel verbroken.
• Rusland en GB ontsnapte aan de controle van Frankrijk <=> na debacle in 1812 ontstond er
een tegenalliantie: Pruisen, Oostenrijk, Rusland en Zweden => Louis XVIII op de troon
• Slotakte van het congres van Wenen: 9 juni 1815 => trarnsformatie van EU politiek: meer
terughoudendheid, respect voor elkaars belangen, samenwerking en overleg
INTELLECTUELE BRONNEN VAN WEENSE REGELING:
• Nieuwe veiligheidsarchitectuur van Europa uitdenken => terug evenwicht tussen de
verschillende grote staten, tegen Frankrijk gericht, maar ook tegen Rusland.
• Weense regeling was antirevolutionair: conservatief legitimisme (geen revolutionair geweld)
• Machtsevenwicht organiseren en oorlog proberen te vermijden
• Burke: gaat tegen Franse Revolutie in en wil dus een organische, geleidelijke verandering in
overeenstemming met de traditie. Benadrukt ook belang van religie: het conservatieve en
promonarchische speelt dus ook in Wenen een rol.
• Kant: Zum Ewigen Frieden: idee van een federatie van democratische staten voorop stellen.
Als we overal republieken hebben zullen ze samenwerken om de vrede te bewaren. Staten
zijn in staat hun eigen belangen te overstijgen voor het grotere doel.
,NAAR HET CONGRES VAN WENEN:
• Grote spelers waren altijd samen in de opmars naar parijs. Ze begonnen elkaar goed te
kennen, dat zorgt voor de mogelijkheid van onderling vertrouwen, er ontstond een soort
groepsgevoel
• Typische statiefoto op weer op dia 25
• 5 mensen die belangrijk zijn waardoor dat de alliantie toch bij elkaar bleef
o Metternich: Oostenrijk: kon enkel gered worden met een monarchaal, aristocratisch
principe
o Castlereagh: Groot-Brittannië: afkeer van radicale ideeën en politiek geweld
o Tsaar Alexander: Rusland: stond open voor politieke modernisering, toch
conservatief
o De Tayllerand: Frankrijk (komt van het verslagen Frankrijk, maar dringt toch binnen.
Heel tollerant geweest tegenover Frankrijk, het werd niet ontmanteld, ongewijzigde
grenzen). Principe van dynastieke legitimiteit: alleen de Bourbons kon de interne
orde herstellen, soevereiniteit gaat uit van de wil koning en niet van het volk
o Hardenberg, minder belangrijk: moderniseren van het overheidsapparaat en
afschaffen van lijfeigenschap, gelijkberechtiging van joden => 'democratische'
vertegenwoordiging
• Machtsevenwicht was belangrijk, schrik voor een nieuwe Franse revolutionaire expansie,
maar ook vooral samenwerking zodat er ook vrede was na de vredesconferenties
• Herordening van Europa op nationale, liberale en constitutionele basis: vermijden revolutie
TWEE ECHTE GROTE SPELERS EN DRIE KLEINE SPELERS + DOELSTELLINGEN
GROOTMACHTEN:
• GB en Rusland de enigste twee die niet echt onder invloed van Frankrijk kwamen. GB heeft
een bepaalde onkwetsbaarheid omdat het een groot eiland was aan de kust waar Napoleon
nooit geraakte en Rusland had die grote strategische diepte waardoor Napoleon ook niet
kon. Het waren Flanknaties
• GB wilde buiten-Europese maritieme belangen veiligstellen en op het continent rust creëren,
een dam tegen Frankrijk opbouwen, maar tegelijk ook beducht voor groeiende macht van
Rusland => machtsevenwicht: de twee in toom houden + intern isolationisme
• Rusland: wenste een leidende politieke rol in Europa en territoriale winst + dromen van een
nieuwe Europese confederatie volgens de eigen ideeën.
• Pruisen en Oostenrijk-Hongarije waren eigenlijk grotendeels zwak en kwetsbaar. Napoleon
heeft het nationalisme gepromoot en dat moest bijeen gehouden worden. Daar zijn ze
uitermate gevoelig voor liberale opstanden, want dat zou een bedreiging zijn voor de
monarchie. De staat wordt enkel bijeengehouden door de monarchie.
• Pruisen aaste op Saksen en wilde zich uitbouwen tot aaneengesloten blokken => sterke
Duitse bond als buffer tegen Frankrijk + hegemonie in Noord-Duitsland bevestigen
• Franrijk wil vooral eigen status van grootmacht herstellen en zich als grote speler terug op de
kaart te zetten en zijn invloed in Italië en Spanje te herstellen.
,HET CONGRES VAN WENEN ZELF:
• Oprichting van de eerste moderne technische internationale organisatie: Internationale
Commissie voor de Navigatie op de Rijn: lidmaatschap van alle overstaten
• Grootste spanningen over Polen:
o Britten: herstel van het onafhankelijke koninkrijk als buffer tegen Rusland
o Rusland: constitutionele monarchie met tsaar Alexander aan het hoofd
=> compromis: een deel werd uitgeroepen tot koninkrijk Polen, maar was toch
onderworpen aan Rusland en Pruisen kreeg het noorden van Saksen.
• Vastgelegd in 5 verdragen met de slotakte van Wenen , de Heilige Alliantie en de Viervoudige
Alliantie als belangrijkste. De overige 2 waren het verdrag van Chaumont en de twee
verdragen van Parijs. Het omvat ruwweg 2 delen: de territoriale herschikking enerzijds en
anderzijds het Europees concert als overlegorgaan.
TERRITORIALE BEPALINGEN:
• Compromis tussen de dynastieke legitimiteit (vorsten kregen gebied terug) &
machtsevenwicht
• Frankrijk en zijn grenzen:
o Herstellen van de Bourbon-dynastie, maar werd een constitutionele monarhie
o Geen schadevergoeding + troepen van de geallieerden zouden snel weggaan
o Kreeg bepaalde veroverde gebieden terug + behield groot deel van kolonies
o In het tweede verdrag van parijs moest het toch nog gebieden afstaan
o revanchistische minderheid: nieuwe regime moest opdraaien voor Napoleon
• Een dam tegen Frankrijk:
o Voorkomen van nieuwe Franse agressie: bufferstaten rond Frankrijk
o Ontstaan van een nieuw Verenigd Koninkrijk der Nederland met aan het hoofd de
prins van Oranje: Wilem I.
o Pruisen een belangrijke rol in verdediging tegen Frankrijk, kreeg gebiedsuitbreiding
o Zwitserse Confederatie werd een neutrale bufferstaat, onafhankelijkheid
gegarandeerd
• Italië onder Oostenrijkse voogdij: Wenen had controle over de rijkste provincies van Italië en
werd een strategisch aaneengesloten blok en domineerde het schiereiland.
• Duitsland en de Duitse bond:
o Britten en Oostenrijk: Duitse gebied mocht niet te zwak zijn want dan annexatie
Frankrijk
o Te sterk Duitsland zou dan weer een bedreiging zijn voor de naburige staten
o Alle staten overkoepelen door de Duitse bond: belangrijkste taak was een
gemeenschappelijke defensie tegen Frankrijk
o Collectieve veiligheid: als 1 staat wordt aangevallen, moet de rest bijspringen
• Pruisen maakte in Wenen een territoriale winst: annexatie van Noord-Saksen + dominatie
van Noord-Duitsland, het werd gezien als de natuurlijke leider van Duitsland.
• Rusland en Groot-Brittannië:
o Russische overmacht als grote overwinnaar van de napoleontische oorlogen
o Britten: handelspositie in Zuid-Amerika bevestigen
, ORGANISATIE VAN HET CONCERT VAN EUROPA
• Alexander kwam met het idee om de christelijke moraal te herstellen in Europa en het
bevrijden van revolutionaire waanideeën => voorstel tot Heilige Alliantie: onderlinge
broederschap en wederzijdse bijstand bevorderen (vroege liberale vredesideeën)
• Metternich verandert de Heilige Alliantie naar iets conservatief als je moet optreden tegen
liberalen, nationalisten => enkel wat hem uitkomt. Reactionair instrument?
• Viervoudige Alliantie: tegen Napoleon en tegen de Franse agressie, dan ook optreden
• Vrede bewaren wordt de basis waarop de theorie en praktijk ontwikkeld wordt. Leiders die
samenwerken om crisissituaties te vermijden. Ze zouden hiervoor ook regelmatig
samenkomen.
• Machtsevenwicht in standhouden tussen voornamelijk de grootmachten.
• Zo ontstaat er dus een eerste internationale veiligheidsinstitutie: concert de l'Europe, het
kon gezien worden als een voorloper van de VN-veiligheidsraad
• Terughoudendheid in het systeem: unilateraal handelen werd moeilijker
HET EUROPESE CONCERT IN ACTIE: 1815-1830
NATIONALISME EN LIBERALISME:
• Restauratie had geen einde gemaakt aan de verlichtingsideeën en overal streefden naties
naar liberale vrijheden, burgerrechten en democratie + de Franse bezetting had het
nationalisme aangewakkerd
• Liberalisme ging vaak hand in hand met het nationalisme, maar niet altijd
• Polen: streefde naar het koninkrijk van voor de deling om dat te herstellen, Hongaren ook
maar vooral een herstel van de rechten die ze in het vorige Hongaarse rijk hadden
• Duitsland en Italië: eenwording van het rijk aan de hand van het nationalisme
• Oostenrijk is een multinationaal rijk dus het kan moeilijk om met het nationalisme
• Burschenschaften: studentenverenigingen die het Duitse idee promoten
• Metternich zag overal complotten dat iedereen wou vermoorden => waanidee dat bij veel
aristocraten in Europa leefde
DE CONGRES-PERIODE 1815-1822:
• Grootmachten kwamen regelmatig samen en dat was een soort opvolging van Wenen als
een soort van toepassing van de Heilige Alliantie, telkens beperkte topontmoetingen
• Ideologische tegenstelling: liberale britten waren meer terughoudender dan de oostenrijkers
wat betreft intverventies => wantrouwen en competitie bleef een vast onderdeel + kleine
spelers luisteren niet altijd naar de grootmachten
• Waar principes toepassen? Ook in Latijns-Amerika of is dat niet onze taak? Het Ottomaanse
Rijk? Hoe ver rijkt dit verdrag?
• Organisatorisch sterk uitbouwen? Lichte versie of een echte organisatie uitbouwen?
HET CONGRES VAN AKEN:
• Kwamen samen om de aanpak omtrent Frankrijk te bespreken => geallieerde troepen
weghalen
