Introduction: waarom een vak over interpersoonlijke communicatie
Cursus zelf
Semtiotiek: de wetenschap van de wetenschap
- belangrijk om zowel V als NV-communicatie te behandelen, als advertenties en consumpties
- we consumeren met deze dingen ook wie we zijn!
- Algemeen kader: evolutionaire pyschologie (= the new science of the mind)
Waarom een cursus over dit?
1. MMC bouwt op IPC
- Geen onderscheid tussen media mediated communication (MMC) en IPC.
- Is het MMC of IPC? Voorbeelden
o Fictie
▪ Vb. Friends café ‘central perk’ → de opstelling v.h. café is gemaakt zodat de kijker zich een beetje voelt
alsof die in het café zit
o Non-fictie
▪ Vb. nieuwsanker: kijkt in de camera, je krijgt de illusie dat het nieuwsanker dit rechtsreeks aan jou
vertelt
▪ Vb. een talkshow: zoals de afspraak, mensen zitten rond een halve cirkel rond en tafel, maar er is een
plaats vrijgehouden voor de camera (kijker)
- Wat is communicatie?
o Het proces waarbij één persoon een betekenis stimuleert in het hoofd van een ander persoon (of personen) aan
de hand van verbale en/of non-verbale boodschappen
▪ Direct via IPC
▪ Indirect via MMC
IPC = een psychologisch proces om betekenis doorgeven
betekenis in het hoofd encodering in signalen die decoderen van tekst gemaakt betekenis in het hoofd
van de zender tekens vormen door tekens van de ontvanger
MMC= een psychologisch proces om btekenis door te geven
betekenis in het betekenis in het hoofd
encodering in signalen decoderen van tekst
hoofd van de die tekens vormen
massamedium gemaakt door tekens
van de ontvanger
zender ontvanger
Is MMC niet gewoon ‘gemedieerde’ IPC?
Hoe is er een apart soort psychologisch mechanisme?
2. De grenzen tussen MMC en IPC vervagen in de context van EMC (= electronically mediated communication) en
MPC ( = mass personal communication)
MMC → MPC → IPC
- Persoonlijke context
o EMC van één persoon tot een ander of meerdere persoenen via vb. outlook, FB, Insta, …
- Professionele context
o Vb. online lessen, Zoommeeting, …
- ‘mass-personal communication’ (MPC)
o Nieuw soort communicatie
o Soort tussen IPC en MMC
1
, 3. Effecten van MMC kunnen beïnvloed worden door aspecten van IPC
Using fases
- Worden veel gebruikt in reclame
o 63% van alle ads bevatten een gezicht (883 unieke ads)
o Is eigelijk niet logisch vb. voor een verzekering, schoenen, snoep, … heb je geen gezicht nodig
o Hoe onderzocht
▪ Pretest
• Punten geven aan foto’s op likeability (200 foto’s)
• 60 foto’s uithalen waarbij de meeste punten werden gegeven
▪ Eye tracking
• 15 schermen met 4 foto’s met 1 foto met een gezicht
• 3 seconden exposure per schema
• N = 140 (M/V = 70)
• Heatmaps
o Kaarten waar hoe roder het kleurt, hoe meer er naar gekeken werd
o Gezichten zijn visuele magneten! We kijken veel meer naar het gezicht, dan dat we
kijken naar de andere foto’s
o Midden is ook rood → omdat dit het oriëntatie punt is!
• Areas of interest (AOI)
o Er werd 4,45 keer meer aandacht gegeven aan gezichten die groter zijn
• Fixations en saccades
o Hoe je kijkt
o Niet berekent in dit OZ
o Moeilijk te rapporteren
Waarom zijn gezichten visuele magneten?
Wat kunnen we afleiden van gezichten?
➔ Emoties, Fysieke gezondheid, Soort ‘ras’ van de persoon, Hoe verzorgt je er uit ziet, Leeftijd, Geslacht, Etniciteit, Identiteit…
Ad-likeability (positief gevoel na een advertentie)
o Belangrijkste voorspeller effect
o Makkelijk te meten
o Hangt vaak af van kleine IPC cues
Conclusie: Soms zijn IPC cues…
- Intentioneel (vb. een pushup BH, … ) of niet-intentioneel (vb. oogkleur, moedervlekjes, …)
- Expliciet (bewust) of impliciet (onbewust)
- Informatief (vb. oogkleur)en manipulatief (vb. fond de teint, eyeliner, …)
! evolutionaire pyschology is nodig om te bekijken hoe ipc cues werken
De relevantie van dit vak in het echte leven
- Academisch leven
o 3 componenten
▪ Mass-mediated communication (MMC)
▪ Organizational communication (OC)
▪ Interpersoonlijke communicatie (IPC) ➔ intrapersonele communicatie (= communicatie met jezelf, vb.
als je een boek leest, lees je hem in je hoofd voor voor jezelf) wordt niet algemeen gezien als
communicatiewetenschap gerekend
- Persoonlijk leven
o Het falen van een relatie wordt vaak geassocieerd met IPC problemen
- Professioneel leven
o IPC wordt gezien als één van de belangrijkste aspecten van professioneel succes
2
,Prelude: een persoonlijk perspectief op IPC
1. Definiëren van interpersoonlijke communicatie
Verschillende perspectieven op IPC
Het klassieke perspectief Communicatie is een lineair proces van informatielevering van een zender tot ontvanger
Het moderne perspectief Communicatie is een interactioneel/transactioneel proces van betekeniscreatie door
communicators
Laswell
Zender (wie) → message (says what) → medium (channel) → receiver (to whom) → feedback (with what effect)
Problemen
- Unidirectioneel
o Van Z → O
- Kanaal en medium zijn vage begrippen
- ‘Effect’ is niet enkel feedback
- Context blijft buiten beschouwing
- Geen aandacht aan hoe en waarom we communiceren
- Communicatie wordt gezien als een informatieoverdracht,
maar communicatie heeft veel meer met betekenis te
maken.
De laatste twee gaan we in de prelude bespreken
- Geen aandacht hoe en waarom → evolutionaire pyschologie
- Betekenis of informatie? → semiotiek
! definities moet je niet kennen → wat we wel moeten kennen is dat bij
bijna alle definities de klemtoon ligt op betekenis en niet op informatie
Samenvatting typische bouwstenen in de definities van communicatie
- Betekeniscreatie staat centraal
- Communicatie is een instrument voor relatiemanagement: conecteren, verbinden, beïnvloeden, manipuleren, …
- Instrument als creatie voor je zelfbeeld, met de interactie met mensen creëer je je eigen zelfbeeld
- Communicatie is zowel verbaal als non-verbaal
- Communicatie heeft zowel een biologische als culturele dimensie
Richmond, mcCroskey en Hickson: The process of one person stimulating meaning in the mind
of another person (or persons) by means of verbal and/or nonverbal messages.
! informatie is totaal anders, maar het kan wel eenzelfde betekenis opwekken
Vb. Mona Lisa, Brad Pitt
Christof Koch – fMRI
- Foto’s van celebs (Bart Simpson, Bill Gates, etc.) → voor elke celeb, lichte een ander
deel neuronen op
- Alle verschillende foto’s die verschillende informatie bevatten, wekte dezelfde
betekenis op!
- ! zolang de betekenis van iets voldoende duidelijk is, zie je dat dezelfde betekenis wordt opgewekt
- → conclusie: zo lang dat de betekenis van een welbepaalde celeb herkenbaar is, zullen de specifieke neuronen oplichten
op de fMRI
- Ons brein antwoord niet enkel op de ‘wat is het?’-vraag, maar het decodeert ook wat het signaal betekent en waar het
voor staat
- Conclusie: ons brein is een betekenismaker, meer dan een informatieprocessor, maar hoe werkt dit?
3
, 2. Your mind as a meaning making system
Acting on information
! Acting on cues
! the Bedeutungslehre van Uexküll en de ecological psychology van Gibson.
Biosemiotiek
- Grondlegger: Uexküll
o Mensen, dieren en planten communiceren met elkaar via tekens
o Nu vooral studies S-R → zeer mechanisch, maar hij vind dat dieren een betekeniswereld creëren
o Ze beleven dezelfde fysieke realiteit op een heel andere manier dan dat anderen dat doen
- Organismen leven niet in de biosfeer, maar in een Umwelt of semiosfeer (wereld van tekens en betekenissen)
- Cues
o Origineel = een ding gezegd of gedaan door een filmdirecteur die acteurs helpen om aan hun actie te
beginnen
o In biologische vorm = kleine deeltjes van informatie gebruikt door cue-readers (of ontvangers) om hun te
begeleiden in hun zoektocht naar affordances
o ! Cues zijn tekens
Ecological pyschology
- Grondlegger: Gibson
o Slaat op de leefwereld
o Hoe organismen interageren met een leefwereld
o Organismen gaan constant op zoek naar de affordances
- Centraal concept: affordances: ‘things in the environment that ‘afford’ various behavioral interactions because they
offer actionable opportunities concerning potential costs and benefits to the organism’:
▪ Vb. Fruits, vegetables, meat, bread, pasta, … afford eating.
▪ Houses afford protection against harsh weather, agressors predators, … but they also afford e.g. displaying your socio-
economic status, inviting friends to your home parties, …
▪ Smartphones afford making telephone calls, but also texting, doing calculations, setting alarm clocks, surfing on the
Internet, participation in social networks like Instagram and TikTok, taking selfies and other pictures, playing and listening
to music, etc.
- ! Disaffordances
o Snakes, spiders, tigers, lions, crocodiles, sharks, … ‘afford’ dangerous, life-threating bites and other injuries →
snakes etc. are a disaffordance for your survival.
▪ Vb. Kikkers met felle kleuren
Cues wijzen op affordances
- Door waarneming van (dis)affordances wordt wereld betekenisvol voor een organisme
o Organisme (betekenisloze) biosfeer → (betekenisvolle) semiosfeer (of Umwelt zoals von Uexküll deze
betekenisvolle omgeving noemde).
- Gibson: "Waarneming is voor handelen".
o We percipieren de wereld, omdat we willen handelen in deze wereld
- Cues zijn soortspecifiek omdat affordances soortspecifiek zijn.
Affordances, en dus de cues waarop een organisme reageert, zijn soortspecifiek
Bijvoorbeeld➔ een kamer: mens vs. hond vs. vlieg
- Cf. sensory ecology: de sensorische organen van een soort zijn - via evolutionaire processen - bijzonder goed
afgestemd op het waarnemen van cues over soortspecifieke (dis)affordances
o Vb. Sommige dieren zien hogere frequenties van kleuren.
o Vb. een paardenbloem is voor ons geel, voor bijen heeft het een roodgekleurd midden dat hen leidt naar de nectar. Voor
mensen zijn bloemen geen affordance, maar voor insecten wel.
o Vb. een kip reageert op auditieve cues als haar kuikentje in gevaar is, maar niet op visuele cues
! Mensen reageren op beide.
o Vb. een teek
▪ Een teek is een eenvoudig dier dat maar enkele cues heeft.
▪ Voedselaffordance is zoogdierenbloed, maar een teek is blind, doof en heeft geen smaak, toch heeft het drie
specifieke cues:
• Licht (visuele cue via photosensitieve huid)
• Boterzuur (olfactorische cue van zoogdieren in de nabije omgeving)
• Warmte (een tastbare cue: een teek kan een temperatuur van 37° detecteren)
▪ Experimenten bewijzen dat de reacties van de teek louter op de cues zijn en niet op het 'affordance ding' zelf:
kunstmatige Umwelt cues kunnen een teek gemakkelijk misleiden.
• Teek kruipt naar een zaklamp op een tafel in een donkere kamer.
• Teek laat zich vallen op membranen bedekt met boterzuur.
• Teek drinkt elke vloeistof van de juiste temperatuur.
4