Actuele
pedagogisc
he thema’s
1
,HOOFDSTUK 1: BASISINZICHTEN VAN DE PEDAGOGIE EN
PEDAGOGIE ALS MAATSCHAPPELIJKE KWESTIE
1 WAT IS PEDAGOGIEK
Pedagogiek
= studie van de opvoeding van kinderen en jongeren van 0 – 18 jaar
Pais: kind
Agogen: leiden
1.1PEDAGOGIEK IS EEN HANDELINGSWETENSCHAP
Pedagogiek is een handelingswetenschap (= toepassen in de praktijk en effectief doen)
wil tot inzichten komen die bruikbaar zijn in de praktijk van opvoeding + handelen van opvoeders staat centraal
1.2PEDAGOGIEK IS EEN DEELWETENSCHAP
Agogiek
Pedagogiek Psychoagogiek
Sociale agogiek
= begeleiden van = begeleiden in Orthopedagogiek
= maatschappelijke
kinderen en psychische
problematieken/ begeleiden = begeleiden van
jongeren nood
sociaal of cultureel welzijn mensen in nood
-
- Onderwijspedagogiek
- Klinische pedagogiek (vb. scheiding)
- Gezinspedagogiek
- Forensische pedagogiek (recht)
- Historische pedagogiek
- Theoretische pedagogiek
- Sociale pedagogiek (vrije tijd en
kind)
1.3
2 ACTUELE DISCUSSIES BINNEN HEDENDAAGSE PEDAGOGIEK
Waarom vallen steeds meer leerkrachten uit en staan gepensioneerde leerkrachten terug voor de klas?
Hebben anderstalige kleuters baat bij een taalintegratietraject?
2.1PEDAGOGIEK ALS MAATSCHAPPELIJKE KWESTIE
De manier waarop kinderen worden opgevoed en onderwezen
invloed op de ontwikkeling, integratie en vooruitgang van de samenleving + pedagogiek nauw verbonden met ideeën in
samenleving over burgerschap, ouderschap, verantwoordelijkheid en democratie
MAAR: in de samenleving maken we ons grote zorgen over veel pedagogische thema’s
veel minder eensgezindheid over wat probleem is, wat oplossingen kunnen zijn en hoe we onderzoek moeten doen
(hoe moeten we handelen en wat moeten we doen?)
Vb. sommige vinden dat jonge kinderen het eerste levensjaar het best bij hun ouders blijven en dat het ouderschapsverlof
hierdoor verlengd moet worden, anderen vinden dat er beter gratis kinderopvang voor iedereen komt
Overheid: zou zich moeten bezighouden met deze problematieken en hiervoor een handelingsplan opstellen
2
, vaak geen antwoord op en maatschappij helpt vaak niet mee MAAR HET MAG GEEN INDIVIDUELE KWESTIE BLIJVEN
3 ONTBREKEN VAN DE PEDAGOGISCHE STEM IN HET PUBLIEK DEBAT
Sophie Vermaning (pedagoog): Pedagogen moeten zich meer mengen in het publiek debat over maatschappelijke vraagstukken
want ze zijn amper te horen in de maatschappij
Tekortschieten als - deskundig in het signaleren van hulpvragen en bieden van passende ondersteuning
beroepsgroep lijken zelf te verdrinken in de complexiteit van de dagelijkse praktijk
Komen niet collectief in - Schuiven niet aan bij talkshows
opstand - Eisen geen radicale verandering & nemen geen zichtbare posities in politieke besluitvorming
- In coronacrisis kwamen enkel medische experts aanbod en kwam het pedagogisch
perspectief die zich richt op rechten, welzijn en ontwikkelingskansen nauwelijks aanbod
heel wat jongeren hierrond problemen ervaarden
- Jeugdzorg onder druk door gebrek aan structurele steun van de overheid
Falend beleid het werk wordt steeds lastiger zonder overheidsinvesteringen
beleid wordt niet ontwikkeld voor elk kind en toch komen we niet in actie
vb. kinderen in armoede of kinderen die niet de juiste papieren hebben
“Je kan geen dakloze jongeren helpen, als er te weinig slaapplekken zijn. Je kan pesten op school niet tegengaan, als het
amper lukt om voldoende leerkrachten voor de groep te krijgen. Je kan een ouder met onverwerkt trauma niet uit de brand
helpen, als gespecialiseerde hulp maanden op zich laat wachten.”
MAAR: pedagogen moeten opgeleid worden tot verbindend werken, hun stem laten horen en gezamenlijk samenwerken
aan sociale verandering en politieke en ethische vraagstukken want ze doen ertoe
“Onze samenleving lijkt de weg kwijt te zijn en kan wel wat liefdevolle, pedagogische ondersteuning gebruiken.”
4 DE ONVOORSPELBAARHEID VAN PEDAGOGIEK
Opvoeding en onderwijs hebben een onvoorspelbaar karakter
MAAR: mensen verwachten hierop antwoorden = grote druk om antwoorden te hebben op wat werkt
hierdoor minder ruimte om na te denken met wat we met werken bedoelen
Vb. uithuisplaatsing van een kind (kinderrechten): we houden ons voornamelijk bezig met hoe we dit meer in belang van kind
kunnen organiseren, maar houden ons minder bezig met vraag of het zelf mag om als overheid te interveniëren in het gezin
kinderen vaak geen stem hierin en willen vaak blijven in gezin
Maar wat primeert er? De stem van het kind of onze stem?
→ Kunnen we er niet voor zorgen dat het gezin goed ondersteund wordt waardoor het kind in het gezin kan blijven?
Vb. Onderwijsinstellingen in cijfers (PISA =eindtermen eerste graad secundair, …) maar gaan voorbij aan de vraag waarover
onderwijs eigenlijk moet gaan, is onderwijs niet meer dan deze eindtermen?
Wetenschap als kwaliteitslabel dat garant staat voor de beste/juiste keuze (evidence based)
- het probleem is het gebrek van ideologieën (Paulo Freire) in deze kwesties
- wetenschappelijke inzichten worden als voorschrijvend i.p.v. beschrijvend beschouwd
- Pedagogiek verliest ethiek en wordt dan een marketinginstrument
5 DE PEDAGOGIEK ONDER DRUK?
We botsen op verschillende pedagogische stromingen en onderzoeksmethoden, daarom spreken we vandaag eerder over
pedagogische wetenschappen met pedagogische reflectie dan pedagogiek omdat:
Er zijn verschillende subdisicplines vb. orthopedagogiek, sociale pedagogiek…
Pedagogische relflectie moet niet vanuit éénzelfde theoretisch kader/onderzoeksmethode gebeuren
Pedagogiek is:
Sociale wetenschap: kinderen staan altijd in wisselwerking met context
3
, Normatieve wetenschap: het is niet juist of niet fout, subjectief
Pedagogie is een waardengeladen discours:
Filosofie als historische achtergrond
Vertrekt vanuit een aantal aannames, kaders, waarden, normen, overtuigingen…
Twee tendensen die evolutie/drang naar eenduidige antwoorden mee vorm hebben gegeven: risico reducerend denken en
individualiserend werken
5.1RISICOREDUCEREND DENKEN
Overheid vandaag:
gericht op het identificeren, beoordelen en verminderen van elk (potentieel) gevaar voor kinderen en jongeren
willen risico’s in kaart brengen gaan hiervoor meer investeren in hulpmiddelen, instrumenten en elektronische
apparaten
Vb. al dan niet plaatsen van camera’s in kinderdagverblijven waarbij ouders elk moment van de dag kunnen zien wat hun
kinderen doen of is dit eerder een bedreiging?
Camera zorgt voor:
- Inbreuk op privacy
- Je wordt onzekerder waardoor je meer fouten maakt
- Out of the box denken bij begeleiders verdwijnt
Vb. na WOII ontstond ontwikkelingspsychologie die de ontwikkeling van kinderen indeelden in normaal of niet normaal, maar
heeft dit bijgedragen aan de reflectie rond inclusie?
Gevolgen van risico’s te identificeren en aan te pakken:
- Lijsten gaan maken van fysieke, psychische of sociale stoornissen van kinderen
veel meer checken, labelen en diagnosticeren van kinderen
Leidt tot meer etiketten en nieuwe categorieën risicokinderen
- Besteden vooral aandacht aan wat er fout zou kunnen lopen
5.2INDIVIDUALISEREND WERKEN
Overheid wil individualiserende interventies
Vb. Anderstalige nieuwkomers krijgen taalintegratietraject voor ze naar het 1ste leerjaar gaan, kinderen met ASS hebben aparte
klassen, vormingscursussen VDAB voor jongeren, opvoedingsondersteuning ouders in armoede
worden weg uit het systeem gehaald wat leidt tot minder inclusie
Kinderen, jongeren en ouders die risico lopen bijgestuurd door individuele remediering, vorming of bijscholing en terug op de
boot gezet
Oplossing pedagogische vraagstukken wordt gezocht in het ‘terug aan boord krijgen’ van het individu zonder reflectie hoe het er
aan boord aan toe gaat
geen reflectie over context of systeem
Vb. echte inclusie in het gewoon onderwijs zou meer haalbaar zijn als de klassen maar 15 kinderen bevatten, als we niet denken
in tekorten en competenties, …Willen we echt inclusief onderwijs dan moeten we iets veranderen aan de invulling van het
concept ‘school’ (Jeroen Donckers, De Standaard) door te differentiëren (= aanpassen aan de noden van individuele leerlingen)
We stellen ons niet de vragen waarom kinderen, jongeren of opvoeders uitvallen
- concentreren zich op ‘hoe’ we hen terug aan boord krijgen
- je moet binnen de lijntjes kleuren want uitval is een individuele mislukking (meritocratie: inspanning wordt beloond)
! pedagogische kwesties moeten worden geformuleerd in maatschappelijke vragen i.p.v. in individualistisch disciplinerend
denken !
uitdaging hierbij is de waarde van de vrijheid (zelf een eigen levenspad kiezen) en de waarde van solidariteit (kansen
niet gelijk verdeeld)
4