Creativiteit
HOOFDSTUK 1: HET BEGRIP CREATIVITEIT
Creativiteit is een paraplubegrip
Veel betekenissen onder creatief zijn
Meerdere associaties bij het begrip creativiteit
Definitie creativiteit (volgens de Van Dale
Scheppend
Vernieuwend, origineel
Betrekking hebbend op of dienend tot de zelfwerkzaamheid op het gebied
van verbeelding en vorming. Waarbij als voorbeeld staat: een creatief
centrum, creatief bezig zijn, creatief boekhouden waarbij dan eufemistisch
het frauderen met de boekhouding bedoeld wordt.
In de Van Dale geen éénduidige definitie van creativiteit = paraplubegrip
Meerdere betekenissen
Heel belangrijk om tot duidelijk begrippenkader te komen
Creativiteit in westers historisch perspectief
Tendensen: individualisering, democratisering en commercialisering van
creativiteit
Geschiedenis geeft ons zicht op discussies rond creativiteit die vandaag nog
bestaan
Discussie tussen creativiteit als idee of als actie
Creativiteit als een vrij iets of als iets doelgericht
Creativiteit als nieuw of als imitatie
Creativiteit is de sleutel tot succes in bijna alle domeinen van het leven
Moet aangeleerd en onderwezen worden
Creativiteit is een modern concept en een moderne waarde
Pas sinds WOII is het woord ‘creativity’ in een woordenboek gepubliceerd
Geschiedenis leert ons dat onze opvatting over creativiteit en creatieve
mensen in voortdurende verandering is
1
,Niet alleen belangrijk om ‘recente’ begrip creativiteit te onderzoeken, ook
eerdere begrippen:
Genie
Talent
Uitvinding
Ontdekking
Verbeelding
Belangrijk om niet met huidige betekenis van creativiteit naar geschiedenis te
kijken
Dan lijken samenlevingen extreem gesloten, conservatief en stabiel
Aangezien creativiteit in het Westen ontstaan is, bestaat soms de neiging om
westerse cultuur als creatiever te omschrijven dan VB. de oosterse.
Verloop:
Van oudheid tot Renaissance, doorheen middeleeuwen: creatieve daden
waren een uitkomst van goddelijke inspiratie
Renaissance was start van transitieperiode van God naar de mens als bron
van creativiteit
Transitie bereikte hoogtepunt tijdens Verlichting en Romantiek met beeld
van Genie
Na WOII: wetenschappelijk onderzoek naar creativiteit
INDIVIDUALISERING EN DEMOCRATISERING VAN CREATIVITEIT
Prehistorie
Fundamentele contradictie: belangrijkste uitvinding van de mensheid
Houden van huisdieren, uitvinding alfabet, creëren steden en kunst
Mensen van toen sommige creaties waardevol genoeg om over te dragen
op volgende generaties
Moeilijk om na te gaan hoe ze toen dachten over creativiteit
Middeleeuwen:
Overtuiging dat creativiteit enkel het voorrecht was van God
Vele kunstwerken ontstonden in de Middeleeuwen
Elk teken van individualiteit of meesterschap werd ontmoedigd
Renaissance:
2
, De lijn tussen God als schepper en de mens vertroebelde
Creatieve ideaal werd gevierd en werd verschoven van God naar de mens
(man)
Door reformatie werd het individuele denken en hard werken bevordert
Mensen die iets creëerde kregen er individuele erkenning voor + betaald
Zelfs in renaissance werd menselijke creativiteit met argusogen bekeken
Verlichting:
Geloof in de kracht van de menselijke geest en zijn vermogen om de
wereld te veranderen = grondslag voor nog meer individuele benadering
van creativiteit
Het probleemoplossend denken werd plots een belangrijke manier van creatief
zijn
Reactie op individualisme = romantiek
Periode heeft meeste impact gehad op hoe wij in het Westen creativiteit
beleven en omschrijven
In tegenstelling tot verlichting, brengt romantiek kwelling, wilde fantasie
en wanorde
Romantiek = tegenreactie tegen Verlichting
Subjectieve ervaring, introspectie, intuïtie, emotie, spontaniteit en
verbeelding kwamen centraal te staan
Verlangen naar beleving en het onverklaarbare staat centraal
Het gevoel, fantasie, verbeelding, intuïtie, onderbewuste en
onverklaarbare zijn belangrijker dan de ratio, de rede
Als erfenis van de Romantiek kennen we nu nog de milieubeweging, waar natuur
centraal staat
Hippiebeweging, met individuele vrijheid en authentieke beleving van het zelf
Het nationalisme, met nadruk op eigenheid en verering van geboortegrond
Geschiedenis creativiteit = 1 lang proces naar individualisering
Startend in Renaissance
Met versnelling tijdens Verlichting en Romantiek
Hoogtepunt met het neoliberalisme en kapitalisme van vandaag
Gelijktijdig voltrok ook de democratisering van het creatieve potentieel
Geëvolueerd van wereld waar enkel God creatief kon zijn
Over de vererving van creatieve genieën
Tot enkel creatieve mannen
Tot de overtuiging dat éénieder ‘(ook vrouw) mogelijkheid heeft o op één of
andere manier creatief te zijn
Genialiteit
Nu: uitzonderlijke vormen van creativiteit, intelligentie of leiderschap
3
, Vroeger diende dit als term om creativiteit aan te duiden, nog voor dit
woord gebruikt werd
Genie of schepper was geen persoon, maar een beschermgeest
toegewezen aan persoon en bedoeld als manager en beschermer van
fortuin
Genie werd verbonden met personen/families maar behoorde individu niet
toe
Internet versterkt de hedendaagse visie dat creativiteit aan ieder wie, van eender
waar, op eender welk moment kan opkomen
Technologie om creaties vast te leggen, te monteren, te produceren veel
bereikbaarder geworden voor grote publiek
Technologie is veel gebruiksvriendelijker en goedkoper
Ideeën zijn sneller gedeeld door sociale media
Gevolg van snelle en makkelijke delen is dat samenwerken aan creatief
proces
o Van op afstand en met veel mensen wordt veel gemakkelijker
Een historische discussie: is creativiteit nieuw en/of nuttig?
Vanaf 1950: creativiteit beschreven als vernieuwend/origineel en
nuttig/toepasbaar
Of de nadruk meer op vernieuwend/origineel of nuttig/toepasbaar wordt
gelegd
Is afhankelijk van het deelgebied waar creativiteit wordt toegepast
Kunsten en wetenschappen geven visies op het creatieve proces en creatieve
product
Kunsten zijn gebaseerd op het afwijken van het normale, op zelfexpressie
o Ze zijn gericht op het produceren van nieuwe dingen en zijn
onvoorspelbaar
o Ze laten chaos toe
Wetenschap is meer gericht op convergentie en orde, effectieve
probleemoplossing, praktische uitkomsten en functionaliteit
Het historisch debat tussen de Romantiek en Verlichting blijft ook vandaag ons
begrip van creativiteit bepalen, in een discussie tussen een meer artistieke of
wetenschappelijke of economisch begrip van creativiteit.
Deze discussie komt ook terug in het werk als jeugdprofessional, in het
pedagogisch handelen.
Wanneer we nieuwe perspectieven zoeken samen met de kinderen of
ouders, dan zijn we creativiteit aan het inzetten als vaardigheid om nieuwe
en originele dingen te zoeken
4