Samenvatting parasitologie
,PARASITOLOGIE
Inleiding
Algemeen Pathogeen Organisme met ziekmakend vermogen voor gezonde gastheren
Parasiet Organisme dat leeft tijdelijk of permanent op/in een gastheer van wie ze eten
onttrekken
Symbiotisch (symbiont) Zowel gastheer als micro-organisme ondervinden voordeel
Commensaal De gastheer ondervindt geen (aantoonbaar) nadeel
Opportunistisch Worden pathogeen bij daling van de immuniteit
Incubatietijd Tijd tussen ogenblik van infectie en optreden van de eerste ziektetekenen
Prepatente periode Periode tussen infectie en infectieus zijn
Patente periode Infectieuze periode
Zoönosis Vertebraat dier is de bron van infectie voor de mens
Anthroponosen Infecties die enkel van mens op mens worden overgedragen
M.b.t. gastheren Definitief Parasiet gaat zich hier seksueel vermeerderen
Intermediair Waar larvale stadium zal ontwikkelen
Parentisch/transports- Waar larvale stadium wordt opgestapeld (zonder ontwikkeling)
Reservoir Normale biotoop van de parasiet (diersoort waar hij normaal in zit)
Vector Speelt actieve rol in de transmissie (soms eindgastheer, soms tussengastheer)
Vector – biologisch Als parasiet er biologisch in ontwikkeld
Vector – mechanisch Enkel overdracht, geen ontwikkeling
M.b.t. parasieten Obligaat Ontwikkeling en verspreiding kan niet verlopen zonder één/meer gastheren
Facultatief Normaal vrij levende organismen, kan zich ook als parasiet gedragen
Endoparasiet Leeft in de gastheer (bloed)
Ectoparasiet Leeft op de gastheer (huid)
Mesoparasiet Leeft in lichaamsholtes (vagina, GI,…)
Homoxeen Parasiet wiens infectieuze stadia na uitscheiding weer een infectie van dezelfde
gastheersoort veroorzaakt
Heteroxeen Parasiet die voor zijn transmissie afhankelijk is van gastheerwisseling
Heteroxeen - monoxeen Één gastheer per stadium
Heteroxeen – polyxeen meerdere gastheren per stadium zijn mogelijk
Taxonomie steeds weergeven: genera (geslachten) en species (soorten)
Protozoa Flagellata (dragen flagel) Giardia lamblia
(eencelligen) Ciliophora (dragen ciliën)
Amoeben
Apicomplexa (obligaat IC parasiet) Toxoplasma gondii,
Plasmodium
Metazoa Helminthiases Platyhelminthes Cestoda (lintwormen) Taenia saginata/solium,
(meercelligen) (wormen) (platwormen) Echinococcus granulosus
Trematoda (zuigwormen/botten) Fasciola hepatica,
Nemathelminthes Nematoda (rondwormen) Ascaris lumbricoides,
(ronde wormen) Toxocara canis/catis,
Enterobius vermicularis
Arthropoda Insecten Pediculus humanus capitis
Arachnida (spinachtigen) Sarcoptes scabiei
parasieten bij reizigers en migranten:
- komen best frequent voor
- screening naast klassieke screening (HIV, HBV, HCV, TBC,…) zou eigenlijk ook gescreend moeten worden naar parasieten!
Neglected Tropical Diseases (NTDs) = parasieten gelinkt met armoede, hiertoe horen veel van de parasieten uit Ba3 (zie overzicht)
1
,Protozoa
Giardia lamblia/duodenalis
protozoa: flagellata
Cyclus:
- Mens neemt cyste op wordt t.h.v. de maag verteerd
- Trophozoiten vrijgesteld hechten in de darm gaan aseksueel delen
- Als trophozoiten voelen dat ze in richting dikke darm gaan vormen dikke
wand/cyste voor ze worden uitgescheiden
!! Zieke patiënt heeft diarree trophozoit heeft geen tijd om cyste te vormen en
verschijnt zo in de stoelgang (= zelflimiterend!)
Giardiasis:
Epidemiologie - Wereldwijd verspreid
- Fecale-orale overdracht: opname van cysten
Kliniek - Chronische vettige diarree (steatorrhea) gedurende enkele weken ZONDER koorts
- Buikpijn, abdominal blunting
- Gewichtsverlies t.g.v. verminderde eetlust
- Malabsorptie
!! Symptomen verergeren na het drinken van melk en verbeteren niet door AB gebruik
Diagnose - Stoelgangonderzoek
o Microscopisch is de trofozoit terug te vinden in de stoelgang
o Negatief resultaat van stoelgangonderzoek sluit diagnose niet uit
- Eventueel bloedonderzoek (geeft info over leukocytose)
Behandeling - Tinidazole (Fasigyn®) – 4 tablets van 500 mg, eenmalige dosis (niet meer beschikbaar sinds 09/21)
- Ornidazole (Tiberal®) – 4 tablets van 500 mg, eenmalige dosis
trophozoit heeft 2 kernen + flagellen, cyste heeft 4
kernen (= 2 trophozoiten)
Entamoeba histolytica
Cyclus:
- Cyste wordt trofozoiet die gaat zich voeden met de darminhoud (is dan nog niet pathogeen)
- Kan op bepaald moment de darmwand aanvallen wordt hematofaag: voedt zich met RBC
- Kan ook via bloed dan naar andere organen gaan
kliniek:
- Amoebe-dysenterie weinig stoelgang met slijm en bloed
- Ulcera op de darm
- Leverabces gevuld met bruine pus maar geen parasieten (zitten aan de wand van het abces)
2
,Toxoplasma gondii
Reproductie apicomplexa:
- Aseksueel fase (IC vermeerderen) = schizogonie cel barst = merozoïten komen vrij die nieuwe cellen infecteren
- Seksuele fase (tussen gameten) = gametogonie zygote gevormd die aseksueel zal vermeerderen = sporogonie
Cyclus:
KAT = eindgastheer (hier: seksuele vermenigvuldiging)
- Kat wordt besmet met toxoplasma
- Parasiet gaat IC schizogonie nieuwe cellen geïnfecteerd …
- Na 5-6 delingen: gametogonie vorming zygote
- Zygote = ‘immature oöcyst’ komt in feces van de kat
o Immatuur: nog niet infectieus (nog niet geëmbryoneerd)
o 2 sporocysten met elk 4 sporozoieten (totaal: 8 sporozoieten)
- 48u later mature, infectieuze oöcyst met 8 infectieuze sporozoieten
MENS/MUIS/… = tussengastheer
- Oöcyst opgenomen 8 sporozoieten worden vrijgesteld
- Gaan doorheen de darmwand in de BB worden daar gefagocyteerd
- Sporozoieten gaan snel delen MF komt vol met tachyzoieten te zitten
cel brast tachyzoieten komen vrij gaan nieuwe cellen infecteren
- Gastheer wekt immunologische weerstand op parasiet gaat trager delen:
de bradyzoiet zal cystes vormen in het spierweefsel/hersenen/ogen/…
Toxoplasmose:
Epidemiologie - Wereldwijd
- Inname van cysten: uit omgeving (vb. katten feces, infectieus na 48u) of via besmet vlees
Kliniek - Volwassene:
o Meestal asymptomatisch
o Koorts, spierpijn,…
o HIV patiënt reactivatie: oogaantasting, hersenabcessen (hoofdpijn, epilepsie, CVA-
achtige beelden),…
- Zwangere vrouw toxoplasma kan transplacentair gaan = effect op foetus:
o 1e trimester: abortus
o 2e trimester: ernstige afwijkingen, congenitale abnormaliteiten
o 3e trimester: chorioretinitis/blindheid
o Algemeen: mentale retardatie
Diagnose - Bloedonderzoek IgM en IgG nagaan m.b.v. ELISA
Behandeling - Pyrimethamine + sulfamide
- Spiramycine
- Co-trimoxazol (niet bij zwangerschap)
!! preventie bij risico-pt is belangrijk co-trimoxazol in lage dosis, pt met transplatnatie moeten handschoenen aandoen als ze in
tuin werken/met kattenbak bezig zijn/…
3
, Plasmodium spp.
Cyclus:
- Mug injecteer infectieuze sporozoieten verspreiden via de
BB infecteren de levercellen
- START Exo-erytrocytaire cyclus
o Aseksuele deling schizogonie
o Dag 10: cel barst open = vrijstelling merozoieten
- Merozoieten infecteren RBC
- START erythrocytaire cyclus
o Trofozoiet schizoiet vermeerdert aseksueel
RBC barst: merozoieten vrij RBC infecteren …
o Ook vorming seksuele stadia: de gametocyten
worden opgezogen door de mug
- Mug: sporogonische cyclus
o Macro- & microgametocyt versmelt ookinete
o Ookinete gaat in speekselklier aseksueel
vermeerderen vorming sporozoieten
Malaria
Epidemiologie - Overgedragen door malariamug (anopheles mug) vnl Afrika, ook nog in Azië en Zuid-Amerika
- Plasmodium falciparum = dodelijk (andere malaria’s niet)
Kliniek - Variabel klinisch beeld (afhankelijk van species)
- Incubatietijd van 10 dagen asymptomatisch
- Symptomen
o Paroxysm: episodes (om de 48u) van hoge koorts zweten, misselijkheid,…
o Anemie door verlies van RBC en ijzer, opstapeling bilirubine
- kenmerken: splenomegalie, hemolyse (hyperbilirubinemie, verhoogd LDH, thrombopenie)
- !! naast koorts (met spierpijn) geen echt typisch andere symptomen als hoest, keelpijn,…
Diagnose - Haematologie: blood smear (gametocyten geeft info over species) of sneltesten
- Serologie: aantonen van AL of AG via PCR of ELISA
- microscopie: parasieten in RBC
Behandeling - Verschillende chemotherapie beschikbaar aanpassen aan lokale situatie (species, resistentie)
- profylaxe: Atovaquone-proguanil, Doxycyline, Mefloquine
- behandeling
o riamet (Artemether/lumefantrine)
o 2e lijn: Atovaquone/proguanil
o 3e lijn: quinine + doxycycline of clindamycine
o ernstige malaria: artsesunaat (maar toenemende resistsntie)
verloop malaria:
1. ernstige hemolyse
2. sequestratie als er zoveel parasiet is bloedstroom geblokkeerd wordt: geeft micro-ischemie in alle organen
3. sepsis: micronecrose in darmen geeft bacteriële translocatie en zo sepsis
!! steeds eerst de ernst bepalen (kan ernstig worden als pt lang wacht: >3d) gebeurt obv aanwezigheid van 1 van deze criteria:
- verwardheid (glasgow <15), coma
- ARDS
- icterus (wijs op beginnend leverfalen)
- shock
- convulsies
- herhaaldelijk braken
- abdominale bloedingen
- …
4
