Interna'onaal en Europees recht – deel Europees
HC 1: integratieproces en de nieuwe rechtsorde
De oprich*ng van de Europese Gemeenschappen (randnr. 2 – 27)
Idee om tot ‘Europese integra'e’ komen via geleidelijke en vrijwillige samenwerking tussen staten
è Na de 2de wereldoorlog ligt Europa overhoop = ideale context om dit idee te verwezenlijken
Europa
• 1946: Winston Churchill komt met idee van Europese integra'e om “a kind of United States
of Europe” te s'chten
• 1949: NAVO opgericht als eerste vorm van militaire samenwerking
• 1950: Raad van Europa + EVRM
- De Raad van Europa is een interna'onale organisa'e: heeV een uitgebreider ac'eterrein
dan de Europese Unie (46 lidstaten) en behoort niet tot de EU
- EVRM is een ini'a'ef van de Raad van Europa
Europese Economische Gemeenschap (EEG)
De EEG was het begin van een hechtere samenwerking tussen Europese Staten
• 1950: Schumanverklaring
ð Franse Minister van Buitenlandse Zaken Robert Schuman deed een voorstel om de
sectoren van kolen en staal van Europese Staten onder een gemeenschappelijk beleid te
brengen = verregaande samenwerking
• 1952 – 2002: EGKS
- EGKS-Verdrag: Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal
- Reden: kolen en staal zijn nodig om oorlog te voeren = wederzijdse controle
- 5 landen: België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg en Nederland
• 1954: poging tot poli'eke en defensie Unie
ð Deze poging viel in duigen, was een te verre samenwerking op dat moment
• 1957: opzecen EEG – focus op economie
- EEG-Verdrag: Europese Economische Gemeenschap
- Voorloper van de Europese Unie
De Europese Unie
27 lidstaten
• 24 officiële talen
• 4 miljoen km² en 448.4 miljoen inwoners
• Budget van de EU als geheel is vergelijkbaar met dat van Denemarken
Wat maakt de EU zo bijzonder en anders dan het interna'onaal recht?
• In oorsprong interna'onale organisa'e, maar EU is suprana*onaal (communautair)
• Lidstaten beperken hun soevereiniteit op veel verregaandere wijze dan gebruikelijk in het
interna'onaal recht
1
,Interna'onaal en Europees recht – deel Europees
Suprana'onale kenmerken o.a. in
• Ondergeschiktheid na'onaal recht = voorrang van Unierecht (Costa t. ENEL)
• Besluitvorming
- Regel: de Unie kan bij meerderheid besluiten nemen, die toch alle lidstaten binden
- Er is dus geen unanimiteit van de lidstaten vereist
• Vertegenwoordiging burgers via het Europees Parlement
• Geschillenbeslech'ng via het Hof van Jus''e van de Europese Unie
• Voorrang en doorwerking van het Unierecht in het na'onaal recht
Waarom is de EU opgericht?
• Een van de vele vredesprojecten die voor en na de wereldoorlogen werden opgezet
ð Van al deze projecten de meest succesvolle
• Was juist succesvol omdat het van al deze projecten de na'onale soevereiniteit het meest
inperkt
Ook nu vrede eviden'e lijkt, blijV EU-integra'e noodzakelijk
è Grote uitdagingen van 21ste eeuw: kunnen enkel op con'nentaal of zelf globaal niveau
aangepakt worden
Europese integra*e (randnr. 69 – 91)
Wat bedoelen we als we spreken over EU-integra'e/Europese integra'e?
Twee belangrijke dimensies:
1. Uitbreiding: meer lidstaten betrekken en meer soevereiniteit van de staten beperken
2. Verdieping: nieuwe lidstaten & alsmaar verregaandere suprana'onale samenwerking in
alsmaar meer beleidsgebieden
UITBREIDING VAN DE UNIE
Van 6 naar 27 lidstaten
+ kandidaat-lidstaten:
Turkije, Noord-Macedonië, Montenegro, Albanië,
Servië, Oekraïne, Moldavië, Bosnië- Herzegovina
Territoriaal toepassingsgebied; art. 52 VEU en 355 VWEU
• De Verdragen zijn van toepassing op de lidstaten; art. 52, lid 1 VEU
= het grondgebied van de lidstaten, incl. overzeese gebieden, luchtruim en zeegebieden die
onder de jurisdic'e van de lidstaten vallen
• Daarnaast is er ook een specifiek statuut voor bepaalde gebiedsdelen, zoals overzeese
gebieden van bepaalde lidstaten; art. 52, lid 2 VEU en 355 VWEU
Vb: Mar<nique, de Azoren, Madeira, …
2
,Interna'onaal en Europees recht – deel Europees
Toetreding van lidstaten; art. 49 VEU (randnr. 80 – 85)
Art. 49 VEU regelt de toetreding van een Staat tot de Europese Unie
è Door het lidmaatschap treedt een Staat toe tot alle Verdragen waarop de Unie gebaseerd is
Toetredingsvoorwaarden
Toetreding staat open voor “elke Europese Staat die de in ar'kel 2 VEU bedoelde waarden eerbiedigt
en zich ertoe verbindt deze uit te dragen”; art. 49 VEU
è De waarden: eerbied voor menselijke waardigheid, vrijheid, democra'e, gelijkheid, de
rechtsstaat en de eerbiediging van de mensenrechten; art. 2 VEU
Kopenhagen-criteria
1. De kandidaat-lidstaat beschikt over stabiele instellingen die de democra'e, de rechtsstaat, de
mensenrechten en het respect voor en de bescherming van minderheden garanderen;
2. De kandidaat-lidstaat moet beschikken over een goed func'onerende markteconomie alsook
over het vermogen om de concurren'edruk en de marktkrachten binnen de Unie het hoofd
te bieden;
3. De kandidaat-lidstaat moet in staat zijn om de verplich'ngen van het lidmaatschap op zich te
nemen, wat onder meer inhoudt dat hij de doelstellingen van een poli'eke, economische en
monetaire unie onderschrijV.
Overige vereisten: het lidmaatschap impliceert tradi'oneel de aanvaarding van het ‘Unie-acquis’
• De kandidaat-lidstaat neemt de bepalingen van de Verdragen, de besluiten van de
instellingen die op grond van de Verdragen zijn vastgesteld en de uitspraken van het HvJ aan;
• De kandidaat-lidstaat treedt toe tot de door de lidstaten aangenomen verklaringen,
resolu'es, besluiten en overeenkomsten die op de Unie betrekking hebben;
• De kandidaat-lidstaat verbindt zich ertoe toe te treden tot de door de lidstaten gesloten
overeenkomsten die de werking van de Unie betreffen of in nauw verband staan met het
optreden van de Unie;
• De kandidaat-lidstaat treedt toe tot de bepalingen van het Schengen-acquis die in het
Unierecht zijn opgenomen en de daarop voortbouwende of daaraan gerelateerde besluiten;
• De kandidaat-lidstaat dient alle overgangsmaatregelen die de grenzen tussen oude en nieuwe
lidstaten in stand houden, tot het strikte minimum te beperken;
• De kandidaat-lidstaat neemt 'jdig de nodige maatregelen om aan de
toetredingsvoorwaarden te voldoen.
Na de goedkeuring van het Toetredingsverdrag moet de lidstaat zich onthouden van maatregelen die
de goede werking van de Unie zouden kunnen belemmeren.
Toetredingsprocedure
1° Verzoek en onderhandelingen
1. De toetredingsprocedure vangt aan met het verzoek om lid van de Unie te worden;
ð Gericht aan de Raad: de Raad besluit met eenparigheid van stemmen, na raadpleging van
de Commissie en na goedkeuring van het Europees Parlement, dat zich uitspreekt bij
meerderheid van stemmen; art. 49, lid 1 VEU
2. De Commissie brengt een eerste advies uit en de Raad neemt een eerste besluit om de
procedure te openen;
3. Onderhandelingen tussen de kandidaat-lidstaat en de Unie-instellingen;
3
, Interna'onaal en Europees recht – deel Europees
- De Raad onderhandelt op grond van de gemeenschappelijk standpunten die hij op
voorhand vaststelt;
- In sommige aangelegenheden draagt de Raad de Commissie op om met de kandidaat-
lidstaat te onderhandelen.
4. Het eigenlijke advies van de Commissie en de besluiten van het Europees Parlement;
5. Het uiteindelijke akkoord wordt gesloten tussen de lidstaten en alle kandidaat-lidstaten;
6. Het akkoord treedt in werking na bekrach'ging door alle lidstaten volgens hun
onderscheiden grondwecelijke bepalingen; art. 49, lid 2 VEU
2° Toetredingsverdrag
7. De voorwaarden voor de toetreding en de daaruit voortvloeiende aanpassingen van de
Verdragen worden neergelegd in een bij het toetredingsverdrag gevoegd akte, aangevuld met
protocollen, verklaringen en een slotakte;
8. De nieuwe lidstaten moeten het toetredingsverdrag goedkeuren en bekrach'gen.
INKRIMPING VAN DE UNIE
Naast uitbreiding spreken we sinds kort ook over inkrimping: Brexit (randnr. 89 – 91)
• VK heeV al'jd al moeizame rela'e met de EEG/EU
• De Gaulle vetoot een paar keer het lidmaatschap
• VK heronderhandelt het toetredingsakkoord
• Afwijkend statuut: het VK eist en krijgt opt-out voor de invoering van de euro, EU sociaal
beleid, Schengen, Jus''e en Binnenlandse Zaken, etc.
• Britse media en poli'ci spelen hier ook een rol in
UiKreding van lidstaten; art. 50 VEU (randnr. 88)
Elke lidstaat kan vrijwillig de Europese Unie verlaten; art. 50 VEU
Procedure; art. 50 VEU
1. De lidstaat die beslist zich terug te trekken, moet van zijn voornemen kennisgeven aan de
Europese Raad
2. De uicredende lidstaat moet een akkoord sluiten met de Unie over de voorwaarden van zijn
terugtrekking
- Akkoord wordt namens de Unie gesloten door de Raad, die beslist bij gekwalificeerde
meerderheid, na goedkeuring door het Europees Parlement; art. 50, lid 1 en 2 VEU
- Er moet worden bepaald in welke mate de rechten en plicht van toepassing blijven die
burgers en ondernemingen van de uicredende lidstaat aan het Unierecht ontlenen
3. Wanneer een akkoord uitblijV, houden de Verdragen 2 jaar na de kennisgeving van het
uicredingsvoornemen op van toepassing te zijn
ð De Europese Raad kan met instemming van de betrokken lidstaat, met eenparigheid van
stemmen, tot verlenging van de termijn besluiten; art. 50, lid 3 VEU
Het voornemen tot terugtrekking kan op elk moment worden ingetrokken
• Zolang een terugtrekkingsakkoord niet in werking is getreden
• OF bij gebrek aan akkoord, zolang de termijn van 2 jaar (of eventuele verlenging) niet is
verstreken
Indien een lidstaat zich uit de Unie heeV teruggetrokken, kan deze hierna terug om lidmaatschap
verzoeken; art. 50, lid 5 VEU
è De procedure van art. 49 VEU moet worden gevolgd
4
