Samenvatting
Financial
Management
Corporate Finance en Management Accounting
Silke De Loose
2023-2024
,INHOUD
MANAGEMENT ACCOUNTING
H1 De techniek van kostprijscalculatie.................................................................................................... 1
1. Inleiding ........................................................................................................................................... 1
2. Begrip kostprijs ................................................................................................................................ 2
3. Vaste en variabele kosten ............................................................................................................... 3
4. Directe en indirecte kosten ............................................................................................................. 4
5. Marginale of differentiële kosten.................................................................................................... 4
6. Integrale kostprijs versus partiële kostprijs..................................................................................... 4
H2 Specifieke waarderingsproblemen .................................................................................................... 5
1. Waardering van het materiaalverbruik ........................................................................................... 5
2. Waardering van de afschrijvingen ................................................................................................... 5
3. Rente op eigen en vreemd vermogen ............................................................................................. 6
H3 Activity-based costing ........................................................................................................................ 7
1. Rationele vs irrationele verdeling van indirecte kosten .................................................................. 7
2. Keuze van de verdeelsleutel bij toerekening van de indirecte kosten............................................ 7
3. Tekortkoming van de traditionele kostprijscalculatie ..................................................................... 7
4. Kostprijsbepaling op basis van activiteiten ..................................................................................... 8
5. Kostenhiërarchie ............................................................................................................................. 8
6. Soorten ‘activity cost drivers’ .......................................................................................................... 8
7. Winstgevenheidsanalyse op basis van activity-based costing ........................................................ 8
H5 de kostenplaatsmethode of 'responsibility accounting' .................................................................... 9
1. Inleiding ........................................................................................................................................... 9
2. Kostenplaatsenmethode ................................................................................................................. 9
3. Homogene kostenplaatsen............................................................................................................ 10
4. Soorten kostenplaatsen................................................................................................................. 10
5. Analytische boekhouding .............................................................................................................. 10
6. Uitgangsvoorbeeld ........................................................................................................................ 11
7. Fabricagekostprijs versus verkoopkostprijs .................................................................................. 11
H6 Kostprijscalculatie en resultaatbepaling bij massaproductie .......................................................... 12
1. Inleiding ......................................................................................................................................... 12
2. Kenmerken van massaproductie ................................................................................................... 12
3. Kostprijscalculatie bij massaproductie .......................................................................................... 12
4. Waardering van goederen in bewerking ....................................................................................... 12
, 5. Kostprijs van de geproduceerde versus kostprijs van de verkochte goederen............................. 13
H7 ordercalculatie: kostprijscalculatie en resultaatbepaling bij productie op order............................ 14
1. Inleiding ......................................................................................................................................... 14
2. Kenmerken van productie op order .............................................................................................. 14
3. Probleemstelling............................................................................................................................ 14
4. Belang van kostprijscalculatie bij productie op order ................................................................... 14
5. Voorcalculatie: standaardkostprijscalculatie ................................................................................ 14
6. Nacalculatie: werkelijke kostprijs .................................................................................................. 15
7. Resultaatbepaling over de periode ............................................................................................... 15
H8 gemeenschappelijke bijproducten, uitval en afval .......................................................................... 16
1. Inleiding ......................................................................................................................................... 16
2. Gemeenschappelijke producten (joint products) ......................................................................... 16
3. Bijproducten .................................................................................................................................. 18
4. Uitval.............................................................................................................................................. 19
5. Afval ............................................................................................................................................... 20
6. Integraal schema resultaatbepaling en kostprijscalculatie ........................................................... 21
H10 Belangrijke begrippen bij beslissingscalculaties ............................................................................ 22
1. Inleiding ......................................................................................................................................... 22
2. Relevante kosten en relevante opbrengsten ................................................................................ 22
3. Differentiële kosten, incrementele kosten.................................................................................... 22
4. Opportuniteitskost ........................................................................................................................ 22
5. Contributiemarge .......................................................................................................................... 23
6. Korte termijn versus lange termijn................................................................................................ 24
H11 Break-evenanalyse ......................................................................................................................... 24
1. Inleiding ......................................................................................................................................... 24
2. Probleemstelling............................................................................................................................ 24
3. Methodes om het break-evenpunt te bepalen ............................................................................. 25
4. Toepassingsmogelijkheden van de break-even analyse ............................................................... 27
5. Impliciete veronderstellingen van de break-even analyse............................................................ 29
H12 Speciale orders met lage verkoopprijs........................................................................................... 30
1. Inleiding ......................................................................................................................................... 30
2. Probleemstelling............................................................................................................................ 30
3. Onderbezetting of volledige bezetting .......................................................................................... 31
4. Onderbezetting.............................................................................................................................. 31
, 5. Voorwaarden voor het aanvaarden van een speciaal order met een verkoopprijs onder de
integrale kostprijs .............................................................................................................................. 32
6. Volledige bezetting ........................................................................................................................ 32
H13 de make-or-buy beslissing ............................................................................................................. 33
1. Inleiding ......................................................................................................................................... 33
2. Probleemstelling............................................................................................................................ 33
3. Situatie gebonden ......................................................................................................................... 34
4. Situatie 1: De vrijgekomen capaciteit wordt niet benut ............................................................... 34
5. Situatie 2: de vrijgekomen capaciteit wordt benut ....................................................................... 35
6. Situatie 3: vervanging van de machine.......................................................................................... 36
7. Kwalitatieve factoren .................................................................................................................... 36
H14 De verkoopprijsbeslissing .............................................................................................................. 37
1. Inleiding ......................................................................................................................................... 37
2. Probleemstelling............................................................................................................................ 37
3. Beïnvloedende factoren bij de verkoopprijsbeslissing .................................................................. 37
4. Verkoopprijsbepaling gebaseerd op de kostprijs (cost-based pricing) ......................................... 38
5. Afnemersgerichte prijsbepaling (buyer-based pricing) ................................................................. 39
6. Prijsbepaling op basis van de prijs van de concurrentie (competition-based pricing).................. 39
CORPORATE FINANCE
1. Samenstelling van balans en resultatenrekening.............................................................................. 41
2. Cashflow ............................................................................................................................................ 43
3. Investeringsanalyse ........................................................................................................................... 46
3.1 Tijdwaarde van geld .................................................................................................................... 46
3.2 Investeringsanalyse ..................................................................................................................... 46
4. Ratio-analyse ..................................................................................................................................... 49
4.1 Liquiditeit: current ratio en quick ratio ....................................................................................... 49
4.2 Liquiditeit: rotatie van voorraad, handelsvorderingen en handelsschulden .............................. 49
4.3 liquiditeit: te financieren periode ............................................................................................... 51
4.4 Werkkapitaalbeheer .................................................................................................................... 51
4.5 Solvabiliteit .................................................................................................................................. 53
4.5.1 Ratio’s ................................................................................................................................... 53
4.5.2 Kapitaalstructuur .................................................................................................................. 54
4.6 Rendabiliteit ................................................................................................................................ 55
5. Financiering: algemeen ..................................................................................................................... 56
,6. Financiering: kredietfinanciering ....................................................................................................... 59
6.1 bankfinanciering .......................................................................................................................... 59
6.1.1 kaskrediet ............................................................................................................................. 59
6.1.2 Straight loan ......................................................................................................................... 60
6.1.3 investeringskrediet ............................................................................................................... 61
6.1.4 Roll-overkrediet .................................................................................................................... 62
6.2 factoring ...................................................................................................................................... 63
6.3 leasing .......................................................................................................................................... 65
7. Financiering: aandelen en beurs ....................................................................................................... 68
7.1 Het aandeel ................................................................................................................................. 68
7.2 beursnotering .............................................................................................................................. 69
7.2.1 Initial public offering (IPO) ................................................................................................... 69
7.2.2 Na de IPO: beursnotering ..................................................................................................... 70
8. Financiering: Obligatie ....................................................................................................................... 73
Groene obligaties .............................................................................................................................. 75
9. Financiering: mezzaninefinanciering ................................................................................................. 77
Definitie – kenmerken ....................................................................................................................... 77
Soorten .............................................................................................................................................. 77
,MANAGEMENT ACCOUNTING
Deel 1: basisbegrippen van kostprijscalculatie
H1 DE TECHNIEK VAN KOSTPRIJSCALCULATIE
1. INLEIDING
Basisprincipe: beperkte middelen → maximale winst
• Elke bedrijf heeft beperkte middelen (geld, tijd, personeel, vaste activa,..) maar wil haar winst
maximaliseren
• Wanneer we middelen inzetten (gebruiken) krijgen we kosten, een kost is dus de vertaling van
het gebruik van een middel
• Boekhouding bestaat uit twee delen
o corporate finance
▪ analyseren
▪ vergelijken
o management accounting
▪ beslissingen
Management accounting betreft:
• Informatie voor de interne gebruikers;
• Rapporten, overzichten,.. opgesteld wanneer de interne gebruikers dit nodig hebben om..
• Het nemen van een beslissing te faciliteren!
• Beslissingen zoals: gaan we producten zelf maken? Wat is een aanvaardbare verkoopprijs,
stoppen we de productie? Moeten we extra personeel aanwerven…
1
,2. BEGRIP KOSTPRIJS
De kostprijs = de som van de kosten nodig voor het realiseren van een bepaalde prestatie (kosten zijn
de in geldwaarde uitgedrukte offers van ingezette middelen)
Concreet, antwoord op de vragen: Wat is de inhoud van de prestatie? Welke kostensoorten zijn nodig
voor deze prestatie? Hoe bepalen we de waarde van de kosten?
Wat is de inhoud van de prestatie?
• De prestatie of het kostenobject moet eerst bepaald worden? Waarvoor maken we de kosten?
Een product, een dienst, een klant,…?
• Betreft het een productieproces of een verkoopproces?
• Fabricagekostprijs = het geheel van de in geldwaarde uitgedrukte productiemiddelen die
nodig zijn om een afgewerkt product of een dienst te produceren.
o Maw: alle kosten tussen het ontvangen van de grondstoffen en het afleveren van het
gereed product (bij productieonderneming) of…
o Alle kosten tussen het aankoop van producten en het afleveren van het eindproduct
(handelsonderneming)
• Verkoopkostprijs = als de prestatie het verkochte product of dienst is, deze omvat dus naast
de kosten voor het productieproces ook de kosten voor het verkoopproces.
o Fabricagekostprijs = wat kost het om een motorfiets te produceren?
o Verkoopkostprijs = wat kost het om een motorfiets te produceren EN te verkopen?
Welke kostensoorten zijn nodig voor deze prestatie?
• Onderscheid tussen kosten en uitgaven
o Uitgave = heeft te maken met liquide middelen (cash, bankrekeningen,..)
o Kosten = offers die in het productie- of verkoopproces gemaakt worden om tot de
prestatie te komen. Het tijdstip van betaling staat los van het gebruik er van!
▪ Bv.: Op 15 januari kopen en betalen we grondstoffen, deze grondstoffen
gebruiken we pas op 7 april. Wanneer erkennen we een kost? → 7 april
• Onderscheid tussen opbrengsten en inkomsten
o Inkomst = heeft te maken met liquide middelen (cash, bankrekeningen,..)
o Opbrengst = Het resultaat van onze verkopen van onze prestaties (kostenobjecten)
▪ Bv.: Op 13 februari verkopen we een motorfiets. De klant betaalt echter pas
op 28 februari. Wanneer erkennen we een opbrengst? → 13 februari (inkomst
is het geld dat binnenkomt op 28 februari)
• Samenstellende elementen van de verkoopkostprijs (zie schema p8 handboek)
o Productiekosten, beheerskosten (alle kosten die je niet in de productie of in verkoop
kunt stoppen bv. loon boekhouder, afschrijvingen kantoorgebouw, loon CEO…) en
verkoopkosten
o De verkoopkostprijs = fabricagekosten (productie en beheer) + verkoopkosten (maw
de totale kostprijs)
o De fabricagekosten = productiekosten + deel van de beheerskosten
o De verkoopkosten = specifieke verkoopkosten + deel van de beheerskosten
o De beheerskosten zijn ALTIJD indirecte kosten!
2
,Hoe bepalen we de waarde van de kosten?
• DE kostprijs is dus een onduidelijk begrip!
• Berekenen we de kostprijs op basis van de werkelijke (historische) of toelaatbare kosten
(standaard)?
o Bijvoorbeeld: Als we volgend jaar een motorfiets maken dan verwachten we dat deze
€ 1.500 kost. STANDAARDKOSTPRIJS (normale omstandigheden)
o We hebben vorig jaar een motorfiets gemaakt en deze heeft € 1.423,34 gekost.
HISTORISCHE KOSTPRIJS
• De normatieve of standaardkosten vormen de basis van een goede beleidsbeslissing.
o We houden enkel rekening met doelmatig gebrachte offers, NOOIT met verspillingen;
o We mogen niet werken met historische kosten;
o Toelaatbare en niet vermijdbare kosten worden WEL ingecalculeerd, denk aan
rusttijden van de arbeiders, onderhoud van machines,…
o We kijken met andere woorden naar de NORMALE omstandigheden.
o We houden enkel rekening met de vervangingswaarde en niet de
aanschaffingswaarde.
• Als je kosten niet in de standaardkostprijs stopt (het is iets abnormaals) wil dit zeggen dat je
niet verwacht dat je klant dit betaalt
3. VASTE EN VARIABELE KOSTEN
Variabele kosten = kosten die afhankelijk zijn van de bedrijfsdrukte (productievolume)
Vaste kosten = Kosten die in hun totaliteit constant blijven bij een zich wijzigend productievolume
Of we nu 9.000 of 11.000 motorfietsen maken, de afschrijvingskost zal € 200.000 blijven, dus VAST.
Dit klopt, MAAR slechts binnen bepaalde grenzen! Stel dat we 20.000 motorfietsen dienen te maken,
dan zullen we meer machines nodig hebben en zal de kost van de afschrijvingen toch stijgen.
➔ Dit noemen we de capaciteitsgrens
(vast en variabel is het kostengedrag, niet direct en indirect)
3
,4. DIRECTE EN INDIRECTE KOSTEN
Directe kost = indien het management perfect weet voor welke type motorfiets de kost werd gemaakt
➔ Kosten die een eenduidig kwantificeerbaar verband met het eindproduct vertonen en er dan
ook direct aan kunnen worden toegewezen (direct toewijsbare kosten, assignable costs)
Indirecte kost = indien het management dit niet weet
➔ Kosten die geen aanwijsbaar eenduidig verband hebben met een specifiek eindproduct, dit
omdat het een algemene kost is of omdat het bijhouden niet mogelijk is per eindproduct (of
het management dit niet wil doen)
➔ Wil men de indirecte kosten alsnog verdelen over Type 1 en 2 dan zal men moeten nadenken
over een omslagsleutel. Deze omslagsleutel kan bv het aantal machine uren zijn, het aantal
arbeidsuren enz..
5. MARGINALE OF DIFFERENTIËLE KOSTEN
• Verbonden vennootschap vraagt om 100 stuks van een motorfiets (ander type) te assembleren
(= speciaal order)
• Order komt boven op de normale productie van 4.000 stuks Type I en 6.000 stuks Type II.
• Assemblage: 20 arbeidsuren per stuk en €400 aan indirecte lonen (dus niet per stuk)
• Vraag is nu: Hoeveel kost dit speciaal order?
o Stel jezelf de vraag: welke zijn de bijkomende kosten van het order?
o Maw: wat zijn de additionele of marginale kosten (differentiële kosten)
o DENK IN ALTERNATIEVEN!!
• Differentiële kosten zijn niet hetzelfde als variabele kosten!
• Differentiële kosten kijken naar de impact op alle kosten van een bepaalde beslissing, variabele
kosten betreft kosten die wijzigen wanneer er bv 1 items meer wordt geproduceerd.
6. INTEGRALE KOSTPRIJS VERSUS PARTIËLE KOSTPRIJS
Integrale kostprijs (full cost) = houdt rekening met ALLE kosten, zelfs bijvoorbeeld rente kosten
→ Indien enkel een bepaald onderdeel (bv de productiekost) spreken we van partiële kostprijs
4
, H2 SPECIFIEKE WAARDERINGSPROBLEMEN
1. WAARDERING VAN HET MATERIAALVERBRUIK
Om het materiaalverbruik van grondstoffen of hulpstoffen moeten we kennis hebben van
• De verbruikte hoeveelheid; (Q)
• De aankoopprijs per eenheid materiaal. (P)
De werkelijke hoeveelheidsbepaling van materiaal kan:
• Direct (tellen, wegen, meten,…) of
• Indirect (beginvoorraad + aankopen – eindvoorraad)
Men kan ook de standaard hoeveelheidsbepaling berekenen.
Kostprijs materiaal = P x Q
• Prijsbepaling: de prijs hangt af van de waardering
o FIFO = first in first out → wat we eerst hadden gaan we eerst gebruiken
o LIFO = last in first out
o Voortschrijdend gemiddelde
o Gewogen maandgemiddelde
Standaardkostprijs = we bepalen een prijs die we verwachten in de toekomst onder normale
omstandigheden en blijven deze gebruiken gedurende de toekomstige periode.
• voordeel: makkelijk
• nadeel: mogelijk verrassingen bij stijging of daling prijzen
Afhankelijk van de keuze in voorraadwaardering krijgt de eindvoorraad een andere waarde!
• Bij voortschrijdend gemiddelde volg je de tijdslijn en bereken je telkens het gemiddelde
o je berekent continu een nieuw gemiddelde:
o 500 stuks aan prijs van 245 euro = 122.500 euro
o 400 stuks aan prijs van 255 euro = 102.000 euro
o Gemiddelde = 249,44 euro per stuk
• Bij gewogen maandgemiddelde maak je het gemiddelde van de aankopen van de afgelopen
maand en bereken je dus 1 gemiddelde.
• Voordeel: meest recente prijzen, nadeel: als je een fout maakt in uw waardering geraak je er
nooit meer van af.
2. WAARDERING VAN DE AFSCHRIJVINGEN
• De hoogte van de afschrijvingen wordt bepaald door 4 factoren:
o De levensduur
o Het ritme (lineair, degressief, progressief)
o De basis (aanschaffingswaarde of vervangingswaarde)
o De restwaarde
5
