Notes de cours
Samenvatting klinische biologische psychologie
- Établissement
- Vrije Universiteit Brussel (VUB)
Het is een uitgebreide samenvatting van het vak klinische biologische psychologie.
[Montrer plus]
Aperçu du contenu
Klinisch biologische psychologieHoorcollege 1: De ziekte van Parkinson & gerelateerde stoornissen
1. De ziekte van Parkinson & gerelateerde stoornissen
1.1 Frontale kwab (dys)functies
De frontale kwab is de grootste kwab van onze hersenen en is verantwoordelijk voor een gehele reeks van functies:
- Motoriek: Verlies grove en fijne-motorische skilss
- Spraak: motorische afasie (Broca)
- Geheugen: Geheugenverlies
- Empathie: Gebrek aan empathie/zelfgerichtheid
- Motivatie: Motivatieverlies & apathie
- Aandacht: Aandacht stoornissen
- Executieve functies: Desorganisatie in cognitie & gedrag, desinhibitie
- Persoonlijkheid: Persoonlijkheidsveranderingen
De frontale kwab staat in belangrijke mate in voor de motorische controle maar ook voor een heleboel aspecten die ons
gedrag, onze persoonlijkheid,.. bepalen, een aantal cognitieve functies, besluitvorming,…
- Wanneer er schade optreedt i/d frontale kwab, dan kunnen we met stoornissen binnen al de gebieden te maken
krijgen.
1.2 Pariëtale kwab
De pariëtale kwab verwerkt visuele informatie over de buitenwereld maar ook somatosensorische informatie (afkomstig
van onze tastzin, smaakzin, temperatuur,..). De pariëtale kwab monitort de relatieve positie van het lichaam ten opzichte
van de ruimte EN onze ledematen ten opzichte van elkaar (= proprioceptie).
- Visuele stoornissen: Optische ataxie (moeilijkheden met het accuraat rijken naar een voorwerp)
- Somatosensorische stoornis: Dof, tintelend, brandend,..
- Proprioceptieve stoornissen: Proprioceptieverlies, balansstoornissen (moeilijkheden met link-rechts te
onderscheiden)
Op basis van navigatie, spatiële oriëntatie: Spatieel hemi-neglect
1.3 Temporale kwab
De temporale kwab is belangrijk voor auditieve verwerking en taalbegrip, geheugen, gezichtsherkenning, emotionele
regulatie en aandacht. De dysfuncties die op kunnen treden zijn:
- Op basis van auditieve verwerking: Gehoorstoornissen
- Taalbegrip: Sensorische afasie (het gebied van Wernicke is verantwoordelijk voor het verwerken van taal). Mensen
met sensorische afasie kunnen vlot spreken maar wat er gezegd wordt, heeft weinig betekenis (patiënten zijn zich
er doorgaans niet bewust van)
- Geheugen: Geheugenverlies
- Gezichtsherkenning: Prosopagnosie (onvermogen om gezichten te herkennen)
- Emotionele regulatie: Veranderingen in emotioneel gedrag
- Aandacht: Aandacht stoornissen
1.4 Occipitale kwab
De occipitale kwab staat primair bekend voor alles wat met de visus te maken heeft:
- Visuele verwerking: (Partieel) visusverlies, alexie
- Visuospatiële verwerking: Balansproblematiek
- Afstand en diepte perceptie: Veranderingen in diepteperceptie
- Kleurherkenning: Kleuragnosie
- Objectherkenning: Visuele agnosie (onvermogen om objecten te herkennen)
- Gezichtsherkenning: Prosopagnosie (onvermogen om gezichten te herkennen)
1
, 1.5 Hersenstam
De hersenstam ligt aan de basis van ons brein, het verbindt ons brein met het ruggenmerg. Het staat in voor de regulering
van een heleboel onvrijwillige lichamelijke functies (functies waar we géén bewuste controle over hebben, functies die een
automatisch karakter hebben = autonome functies).
- Ademhaling: Stoornissen respiratoir ritme
- Bloeddruk: Hypertensie
- Hartritme: Hartritmestoornissen
- Balans & coördinatie: Balansproblemen, duizeligheid
- Reflexen: Hoest-, slik-, kokhals-, braakreflex
- Slaap-waak: Insomnie & andere slaapstoornissen
1.6 Cerebellum
Het cerebellum (onze kleine hersenen) zijn verantwoordelijk voor de coördinatie van motoriek en voor een deel van onze
balans maar vermoedelijk spelen ze ook een rol bij een heleboel andere functies (cognitieve, sociale functies, motorisch
leren,..).
- Coördinatie & balans: Ataxie
- Motorisch leren: Stoornissen in motorisch leren
- Oogbewegingen: Nystagmus (ongecoördineerde oogbewegingen waarbij de ogen lijken te trillen)
- Spraak: Dysarthrie, dysphagie (articulatie en slikcoördinatie)
- Cognitie:
• Executieve functies: Executieve dysfuncties
• Aandacht: Aandacht stoornissen
• Taal: Taalstoornissen
1.7 Basale ganglia
De basale ganglia zijn dieper gelegen hersenstructuren, subcorticaal. Ze spelen een belangrijke rol bij motorische controle,
motorisch leren, procedureel leren maar ook bij executieve functies,..
- Motorische controle: Dystonie, tremor,..
- Motorisch & procedureel leren: Stoornissen in motorisch leren
- Executieve functies: Executieve dysfuncties
- Beloningssysteem & gewoontes: Verslavingen, OCD
- Emotionele processen: Emotionele herkenning & expressie
De basale ganglia is sterk verbonden met een heleboel andere hersengebieden (zowel corticaal als subcorticaal via
(on)rechtstreekse banen via de thalamus. Vanwege de sterke connectiviteit met andere hersengebieden gaan stoornissen in
de basale ganglia resulteren in een spectrum van cognitieve en motorische dysfuncties, dysfuncties in gedrag,…
2. Parkinson Disease
James Parkinson was de eerste die Parkinson beschreef. Hij richtte zich op de typische motorische symptomen die met de
ziekte gepaard gaan. Hij schreef dat het intellect (de intellectuele status) van patiënten onaangepast was. De ziekte werd
gezien als een motorische aandoening, een bewegingsstoornis (typische motorische kernsymptomen: tremor, rigiditeit,
posterale afwijkingen,..).
De niet-motorische symptomen worden onderzocht sinds de jaren 1980. Vandaag de dag worden de cognitieve
veranderingen bij de ziekte van Parkinson erkend in de klinische praktijk MAAR ze worden nog steeds onderschat waardoor
ze nog te weinig behandeld worden.
Parkinson is een neurodegeneratieve aandoening, een chronische progressieve ziekte (kunnen ziekte nog niet genezen). Het
neurodegeneratief proces wordt erger doorheen de tijd (erger wordende symptomen). Het is de snelst groeiende
aandoening ter wereld (Parkinson pandemie).
Het globale aan mensen met Parkinson is sinds de jaren 90 verdubbeld. Het zou tegen 2040 nog eens verdubbelen naar zo’n
12miljoen mensen met Parkinson wereldwijd.
- De eerste verschijnselen treden in uitzonderlijke gevallen voor het 50ste levensjaar op. Meestal rond ongeveer het
60ste levensjaar
- Mannen worden vaker getroffen in vergelijking met vrouwen (1.5/1)
- De overleving is moeilijk in te schatten aangezien er verschillende factoren zijn die een rol spelen (onset van de
ziekte, cognitieve status, algemene fitheid van de patiënt,..). Het wordt geschat op ongeveer 10-20jaar.
2
,De ziekte op zich is niet fataal maar patiënten kunnen overlijden aan secundaire complicaties. In de helft van de gevallen
gaat het over een heumonie: Patiënten vertonen een minder verweerstand waardoor ze vatbaarder zijn voor virussen,
bacterieën,.. waardoor ze daar aan kunnen overlijden.
- Het wordt veroorzaakt door een progressieve degeneratie van neuronen in de basale ganglia die dopamine
aanmaken (dopaminerge neuronen). Het grootste deel van de cases wordt gelabeld als idiopathisch (de oorzaak is
niet gekend: 90%).
- De diagnose gebeurt hoofdzakelijk klinisch
2.1 Pathofysiologie
Een aantal karakteristieke kenmerken van Parkinson:
(1) Verlies van dopaminerge neuronen in de substantia nigra (pars compacta)
Het zet een neurodegeneratief proces in gang met eerst degeneratie in redelijk beperkte hersenregio’s, redelijke specifieke
hersenregio’s en later progressief meer wijdverspreid verlies van de neuronen.
- Geen algemene macroscopische breinatrofie
- Eerst: degeneratie in specifieke regio’s
- Later: progressief meer wijdverspreid verlies
(2) Wijdverspreide accumulatie van α-synucleïne (‘Lewy Bodies’) in neuronen
Het is een soort eiwit: Clusters proteïne ophopingen die we Lewy Bodies/lichaampjes noemen. Het is beperkt tot de
substantia nigra maar het kan zich progressief verspreiden naar andere hersengebieden.
2.2 Basale ganglia: Anatomie
De basale ganglia is een verzameling van 5 onderling verbonden sub-corticale nuclei (lichaampjes van neuronen die zich aan
de bovenzijde van de middenhersenen bevinden). Ze bevinden zich aan de bovenzijde van de middenhersenen en zijn sterk
verbonden met elkaar maar ook met de cerebrale cortex, de thalamus, de hersenstam, het cerebellum,…
- Primair is het betrokken bij het controleren van doelgerichte handelingen
2.3 Connectiviteit
De onderdelen van de basale ganglia (nuclei) kunnen onderverdeeld worden in input – en output nuclei.
- De input nuclei van de Basale ganglia: Ontvangen informatie van verschillende corticale gebieden via afferente
neuronen. Ze communiceren met de andere basale ganglia
• Nucleus Caudatus
• Putamen
• Subthalamic Nucleus
- De output nuclei van de basale ganglia communiceren met de thalamus: De thalamus heeft een soort van
doorschakelfunctie en gaat de informatie doorsturen naar de corticale gebieden (motorische gebieden) via
efferente (rode lijnen)
• Globus Pallidus (pars interna)
• Substantia Nigra (pars reticulata)
De informatie gaat van corticaal naar de input nuclei, via de output nuclei naar de
thalamus en zo terug naar de cortex.
2.4 Connectiviteit met andere corticale structuren
De lus wordt de cortico-basale-ganglia-thalamo-corticale-loop genoemd, de CBGTC
loop.
Er zijn 7 neurale circuits die dezelfde CBGTC structuur volgen. Er is voor elk circuit een
zelfde traject.
Aangezien de neurale informatie telkens van een frontaal gebied naar een striatum
vertrekt, wordt er gesproken van een fronto-striataal netwerk.
3
, 2.5 Het frontostriataal netwerk
Uit evolutionair perspectief wordt er aangenomen dat organismen behoefte hebben aan 2 systemen voor gedragscontrole:
(1) Routineuze response op gekende stimuli uit de omgeving: pre-geprogrammeerd gedrag, stimulus-based,
procedureel, automatisch (bijvoorbeeld wandelen, aankleden, autorijden,..)
Basale ganglia
(2) Reflectief, probleem-oplossend gedrag in nieuwe situaties (wanneer we bijvoorbeeld voor de eerste keer leren
autorijden dan hebben we nood aan expliciete instructies)
Frontale cortex
Deze 2 systemen zijn geïntegreerd in het frontostriataal netwerk
Het frontostriataal netwerk kan onderverdeeld worden in een motorisch circuit, een associatief circuit en een limbisch
circuit. De reden waarom de ziekte van Parkinson niet enkel een motorische aandoening is maar ook cognitieve en
affectieve problemen kan veroorzaken is omdat: De basale ganglia wordt aangetast bij de ziekte en dat is cruciaal betrokken
bij meerdere neurale circuits.
2.6 Klinische manifestaties
De ziekte van Parkinson kan gepaard gaan met een enorme verscheidenheid aan symptomen. De motorische
kernsymptomen van de ziekte van Parkinson: Rigiditeit, posterale instabiliteit, bradykinesie, tremor
2.6.1 Motorische symptomen: Rigiditeit
Rigiditeit is een stijfheid van de spieren, het is niet hetzelfde als spasticiteit. Het zijn beide vormen van hyperkinie maar ze
hebben verschillende oorzaken en kenmerken die belangrijk zijn om ze van elkaar te kunnen onderscheiden. Spasticiteit is
meer weerstand in één richting dan in de andere:
- Spasticiteit is snelheids-afhankelijk (i.e. opvallender bij snelle bewegingen)
- Lidmaat is zwak
Wanneer er sprake is van rigiditeit dan is er dezelfde weerstand in alle richtingen. De weerstand is niet snelheids-afhankelijk
(i.e. varieert niet naargelang bewegingssnelheid)
- Lidmaat is niet zwak
Er worden twee vormen van rigiditeit onderscheiden bij de ziekte van Parkinson:
(1) Loden pijp rigiditeit: Relatief uniforme rigiditeit in zowel de agonisten (samentrekkende spieren, de verkortende
spieren) als antagonisten (verlengende spieren) spiergroepen.
➢ Het lidmaat wordt aan een redelijk constante uniforme weerstand gemobiliseerd
(2) Tandrad rigiditeit: Het blijft regelmatig ‘haperen’ (= rigidity + tremor)
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur paulineverbinnen. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,26. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
Peut-on faire confiance à Stuvia ?
4.6 étoiles sur Google & Trustpilot (+1000 avis)
79202 résumés ont été vendus ces 30 derniers jours
Fondée en 2010, la référence pour acheter des résumés depuis déjà 14 ans