SAMENVATTING STOFWISSELING &
HORMONEN
INHOUD
groeihormoon (fysiologie & fysiopathologie) ......................................................................................................... 2
bijinieren (fysiologie & fysiopathologie) ................................................................................................................. 4
gewichtshomeostase ............................................................................................................................................ 11
schilklier (fysiologie & fysiopathologie) ................................................................................................................ 14
bijschildklieren fysiologie...................................................................................................................................... 20
endocriene pancreas fysiologie & fysiopathologie ............................................................................................... 21
fysiologie van hypothalame hypofysaire gonadale as bij de man ........................................................................ 24
diabetes ................................................................................................................................................................ 29
Het hypothalamo-hypofysair systeem (fysiologie & fysiopathologie) .................................................................. 36
1
,GROEIHORMOON (FYSIOLOGIE & FYSIOPATHOLOGIE)
SYNTHESE & SECRETIE VAN GH
o Adenohypofyse
▪ Gesyntheseerd door somatrotrope cellen
▪ Pulsatief & varieert minuut tot minuut
• Piekt tijdens slow-wave slaap
• Per 24 uur 10 pulsen per 90 minuten
• Leeftijdafhankelijk (meest bij puberteit)
GHRH (HYPOTHALAMO -HYPOFYSAIR-GROEIHORMOON)
o Gestimuleerd
▪ Catecholaminen
▪ Oestradiol, progesteron
▪ Stress
▪ Diepe slaap
▪ Serotonine
▪ ADH
▪ Ghreline
o Geïnhibeerd
▪ IGF-1 of somatomedine (lever)
▪ Groeihormoon
▪ Morfine
▪ REM slaap
! GHRH stimuleert & somastatine inhibeert release van GH !
o GHEH Secretie door neurosecretoire cellen van
nucleus arcuatus
o Somatostatine secretie in periventriculaire nucleus
o GHRH stimuleert
▪ Gentranscriptie, synthese van GH
▪ Proliferatie van somatotrope cellen
! somatostatine domineert over GHRH !
CONTROLE GH
o Negatieve feedback
▪ GH zelf
▪ IGF-1 (van lever, nier, spier, kraakbeen, bot (paracrien of autocrien)
• Thv hypofyse inhibeert IGF-1 de GH secretie
• Onderdrukt release van GHRH
• Stimuleert secretie somatostatine
2
,WERKING GH
o Acute effecten
▪ Stimulatie lipolyse
▪ Stimulatie gluconeogenen vnan
hepatocyten
▪ Inductie insulineresistentie spieren, lever,
adipocyt
o Lange termijn
▪ Plasmaspiegel IGF-1 stabiel (door binding
IGF-1 receptor)
o Anabool effect
▪ Stimulatie groei bij kinderen
▪ Stimulatie chrondocyten & osteoblasten
door IGF-1
o Overige effect:
▪ IGF-1
• Calciumretentie: meer botmineralisatie
• Spiermassie neemt toe
• Groei van organen (buiten hersenen)
• Stimulatie immuunsysteem
• Stimulatie renine, aldosteron, T3 productie
▪ IGF-1 onafhankelijk
• Erythropoïse
• Insulinogenense
• Gluconeogenese stijgt
• Lipolyse stijgt
• Meer opname AZ in cellen (meer eiwitsynthese)
3
,PATHOFYSIOLOGIE
o GH deficiëntie
▪ Dominant-negatieve mutatie in GH gen
▪ Mutatie in gen in somatrotrope cellen
▪ Onderdeel van panhypopituïtarisme: hypofysaire tumor, extra-hypofysaire yumor,
postchirurugie, post-trauma,..
o GH excess
▪ Gigantisme: vanaf jonge leeftijd
▪ Acromegalie: na sluiten groeischijven
• Primaire GH excress (hypofyse tumor in 98% van gevallen)
• Extra-hypofysaire GH excess: carcinoom, pancreas eilandjes tumor, iatrogeen
• GHRH excess: 4ipogen ectopisch, perifeer ectosich (bronchus carcinoid, kleincellig longCA)
BIJINIEREN (FYSIOLOGIE & FYSIOPATHOLOGIE)
MORFOLOGIE BIJNIER
o 4-5 gram per bijnier
o Synthese van bijnierschorshormonen
▪ Geen opslag in secretoire granules (snelheid van uitscheiding = snelheid van aanmaak)
SYNTHESE VAN CORTISOL
1) opname cholesterol
• LDL-cholesterol receptor
• Steroidogenic acute regulatory protein
2) eerste stap = rate limiting: synthese van 4ipogeneses4 oiv P450scc thv mitochondrium
3) stap 2 thv cytosol: 4ipogeneses4 oiv 3β 4ipogeneses4es dehydrogenase
4) stap 3 thv glad ER: 17α-hydroxy-progesteron oiv 17α-hydroxylase
5) alternatieve route:
4
, stap 2: synthese van 17α-hydroxy-pregnenolone,
stap 3: 17α-hydroxyprogesteron
6) stap 4: 11-deoxycortisol oiv 21α-hydroxylase (CYP21A2)
7) stap 5: thv mitochondrium: cortisol oiv 11βhydroxylase (CYP11B1)
! cortisol kan enkel worden aangemaakt in zona fasculara & retuclara (bevatten enkel 17 alda-hydroxylase)!
SYNTHESE ALDOSTERON
1) opname cholesterol
2) stap 1 = rate limiting: synthese van 5ipogeneses5 oiv
P450scc
3) stap 2 thv cytosol: 5ipogeneses5 oiv 3β-hydroxysteroïd
dehydrogenase
4) stap 3: 5ipogeneses5es5rone oiv 21 hydroxylase (CYP21)
5) stap 4-6: oiv 1 enzyme: CYP11B2: P450c11as: 5ipogeneses
synthase, dat enkel in zona glomerulosa aanwezig is
11β-hydroxylatie
18-hydroxylatie
18-methyl oxidatie
SYNTHESE BIJNIER-ANDROGENEN
1) zona reticularis en zona fasciculata
2) opname cholesterol
3) stap 1 = rate limiting: synthese van 5ipogeneses5 oiv P450scc
4) oiv 17,20-desmolase (blijkt identiek aan CYP17 = 17 α-hydroxylase)
synthese van DHEA uit 17α-hydroxy-pregnenolon
synthese van androsteendion uit 17α-hydroxy-progesteron
5
,PATHOFYSIOLOGIE
o Zout-verliezende viriliserende congenitale bijnierhyperplasie
▪ 21 alfa hydroxylase deficiëntie
▪ Geen vorming gluco-mineralocorticoïden -> zoutverlies & hypoglycemie
▪ Wel vorming androgenen
▪ ACTH gestimuleerd
o Glucocorticoid remediable hyperaldosteronism
▪ Aldosterone synthase: 95% homologie
▪ Aldosterone synthase activiteit in zone fasciulate
o Farmaca
▪ Metyrapone onderdrukt vorming cortisol
▪ Aminogluthetimine onderdrukt conversie cholesterol -> pregnenolone
▪ Mitotaan inhibeert werking adrenal mitochondrion
▪ Spironolactone is een mineralocorticoïd receptor blokker
GLUCOCORTICOÏDEN-CORTISOL
o CRH gestimuleerd door
▪ Stress, activiteit, angst, pijn, koorts, bloeding, hypoglycmie, depressie, circadiane cyclus
o CRH geïnhibeerd door
▪ ACTH, cortisol (inhibeert release CRH, verlaagt mRNA
voor CRH)
o CRH stimuleert release van ACTH
o ACTH stimuleert relase van cortisol
o ACTH gestimuleert door CRH & ADH
o ACTH geïnhibeerd door cortisol (inhibeert synthese CRH
receptor & inhibeert ACTH synthese & release)
ACTH (ADRENOCORTICOTROOP HORMOON)
o Stimuleert synthese cortisol
o Stimuleert aldosteron
o Heeft snel effect -> stimuleert P450
o Lange tijd stimulatie van P450, LDL receptor & HMG
reductase
o Zorgt voor lipolyse, insulinerelease, stimulatie GH secretie,
versnellen transport glucose & AZ naar spierweefsel
GLUCOCORTICOÏDEN
o Secretie cortisol grootst bij ontwaken & piek rond avond
maal
o ACTH pulsatief rond 10-20 min
effecten
o Glucosemetabolisme
▪ Kan leiden tot diabetes
o Heeft immunosuppressieve & anti-inflammatoire effecten
o Verlaagt eosienofielen, verlaagt basofielen, verhoogt neutrofielen, verhoogt RBC, verhoogt TRC
o Verhindert osteoblasten om nieuw bot te maken -> kan tot osteoporose leiden bij hoge dossisen
6
, o Geeft gemoedsveranderingen
o Verhoogt longsurfactans (nodig bij foetus voor
longrijping) -> becherming van longen)
MINERALOCORTICOÏDEN -ALDOSTERON
o Regelt bloedvolume, water & zouthomeostase
o Synthese neemt toe bij
▪ Angiotensine II: stimuleert omzetting cholestrol in pregnenolon & corticosteron in 18-
hydroxycorticosteron
▪ Hyperkaliëmie (0.1-0.2 meq/L) stimuleert stap 1
▪ Hypotensie & hyponatriëmie (4-5 meq/L)
▪ ACTH : timuleert genexpressie van 17α-hydroxylase, 21-hydroxylase, en 11βhydroxylase
o Geïnhibeerd
▪ ANP (atriaal natriuretisch peptide)
▪ Overvulling
7