Anatomie & fysiologie: zintuigen.
9.1: sensorische cellen.
Sensorische transductie:
- Omstandigheden binnen of buiten lichaam omzetten in elektrisch signaal
- Via sensorische cellen (‘zintuigcellen’)
o Neuronen via hun dendrieten: ‘vrije zenuwuiteinden’
o Gespecialiseerde cellen
- Soms beschermd door accessoire structuren en bindweefsel
- Types sensorische transductie
o Nocitransductie: pijn
o Thermotransductie: temperatuur
o Mechanotransductie: tast, druk, houding, evenwicht, gehoor
o Chemotransductie: pH, pO2, pCO2, reuk, smaak
o Fototransductie: zicht
Receptoren:
- Exteroreceptoren.
o Prikkel afkomstig van externe milieu
o Pijn, temperatuur, tast, druk, reuk, smaak, zicht, gehoor
- Interoreceptoren.
o Prikkel afkomstig van interne milieu
o Pijn, temperatuur, baroreceptoren (bloeddruk), chemoreceptoren (pH, pO 2,
pCO2, glucosegehalte)
- Proprioreceptoren.
o Prikkels afkomstig van vestibulum, halfcirkelvormige kanalen,
peeslichaampjes, spierspoeltjes
o Geven info over positie lichaam in ruimte
Receptorveld:
- Het gebied dat informatie levert aan één sensorische cel
- Hoe groter het gebied, hoe kleiner het onderscheidend ofte discriminerend vermogen
- Tweepuntsdiscriminatie
o Minimale afstand tussen twee prikkels om afzonderlijk
te worden waargenomen.
Intensiteit:
- Hoe intenser de prikkel, hoe hoger de frequentie vd
actiepotentialen door axon
Adaptatie:
- Afname gevoeligheid van sensorische cel in aanwezigheid van constante prikkel
9.2: algemene zintuigen.
, Begrip ‘algemene’ zintuigen:
- Sensorische cellen van algemene zintuigen zijn vrij eenvoudig van structuur
- Ze liggen verspreid over het hele lichaam (en dus niet in gespecialiseerde organen)
PIJN (EN NOCICEPTIE)
- Vrije zenuwuiteinden zijn gevoelig voor
o Mechanische prikkels (bv. snijwonde)
o Thermische prikkels (bv. kokend water)
o Chemische prikkels (bv. n.a.v. ontstekingsreactie ofte inflammatie)
- Twee types axonen
o Gemyeliniseerde Aδ-vezels:
> Snelle (± 5km/u), stekende pijn
> ‘Epikritische pijn’: goed gelokaliseerd
o Ongemyeliniseerde C-vezels:
> Trage (± 100km/u), doffe of brandende pijn
> ‘Dyskritische of protopathische pijn’: niet goed gelokaliseerd
- Onderscheid tussen:
o Nociceptie -> autonome respons op schadelijke prikkel thv sensorische cellen
-> zweten, bloeddrukdaling, nausea (misselijkheid),…
o Pijn -> bewuste, onaangename ervaring als gevolg van echte of
potentiële weefselschade
- Via tractus spinothalamicus naar primair sensorische cortex
- Gerefereerde pijn is pijngewaarwording in deel van lichaam dat niet wordt geprikkeld
o Prikkels komen van ingewanden maar lijken onterecht afkomstig van
lichaamsoppervlak
o Axonen van de ingewanden en het gerefereerde lichaamsoppervlak delen
dezelfde spinale zenuw
TEMPERATUUR (THERMOCEPTIE)
- Vrije zenuwuiteinden:
o Koudereceptoren
o Warmtereceptoren
- In huid, skeletspieren, lever, hypothalamus
- Via tractus spinothalamicus naar primair sensorische cortex
- Zeer adaptief
TAST (TACTIEL ZINTUIG)