6 DEEL 4: WANPRESTATIE, VERZUIM EN SANCTIES
Wat als het contract niet wordt nagekomen, wanneer er één of meerdere contractuele verbintenissen
niet worden uitgevoerd/betaald/nagekomen. Betalen juridische zin van het woord synoniem voor
uitvoeren van verbintenis.
Eerste grote deel zal gaan over een contractbreuk, de schuldenaar die op toerekenbare wijze zijn
verbintenis niet nakomt, dit is deel 4. Deel 5 gaat over de schuldenaar die op niet toerekenbare wijze
zijn verbintenis niet nakomt.
Contractuele wanprestatie = contractbreuk = toerekenbare niet-nakoming van een contractuele
verbintenis!
Terug te vinden in titel 3 van boek 5 op een algemene manier beschreven. Ook van toepassing op deel
2 van boek 5.
Er moeten 4 stappen worden overlopen als er iets misloopt in de uitvoeringsfase van het contract
( Titel 6.1 tot 6.3):
- Is er een contractbreuk of niet
zo ja,
- schuldenaar in verzuim zetten
ingebrekestelling en wanneer dan niet voldaan is schuldenaar in verzuim
- Set van sancties mogelijk waaruit de schuldeiser kan kiezen
Voorrang aan uitvoering in natura
- Buitencontractuele wanprestatie
Contractbreuk, verzuim en sancties
6.1 TOEREKENBARE NIET-NAKOMING OF WANPRESTATIE
Een niet-nakoming van een verbintenis kan bestaan uit een volledige niet-nakoming, een gebrekkige
niet-nakoming of een laattijdige niet-nakoming. Deze vallen alle 3 onder de term niet-nakoming. Om
deze tekortkomingen te kunnen sanctioneren hoort er bijkomstig ook sprake te zijn van een
toerekenbare niet-nakoming van een opeisbare contractuele verbintenis (=wanprestatie). Dit wordt
bepaald in stap 1 hieronder.
Maar ook een contractbreuk/wanprestatie volstaat op zich nog niet om over te gaan tot sanctionering,
daarvoor is het ook vereist dat er sprake is van verzuim (pas na ingebrekestelling van schuldenaar door
schuldeiser). Pas nadien kan er op verschillende wijzen worden gesanctioneerd.
Stap 1: is er een contractbreuk/wanprestatie?
- Er moet een contractuele verbintenis zijn
- Niet nakoming is op een toerekenbare wijze (art. 5.225 BW)
Kijken naar de soort van de verbintenis
Garantieverbintenis
Je belooft resultaat, wat er ook gebeurt
Overmacht is uitgesloten
Je garandeert een bepaald resultaat, wat er ook gebeurt!
Resultaat niet bekomen = contractbreuk
101
,
Resultaatverbintenis
Verbintenis om een bepaald resultaat te bereiken
Bvb beloven een muurtje te bouwen
Wanneer resultaat niet is behaald is er sprake van contractbreuk
o Schuldeiser moet bewijs leveren dat resultaat niet gehaald is
o Schuldenaar heeft nog mogelijkheid om overmacht in te
roepen
Bewijslast van overmacht bij schuldenaar zelf
Inspanningsverbintenis
Verbintenis waarbij de schuldenaar redelijke inspanning beloofd om
bepaald resultaat te bereiken
o Redelijk en zorgvuldig persoon
= middelenverbintenis
Regels van de kunst naleven
Schuldeiser moet bewijzen dat schuldenaar onzorgvuldig heeft
gehandeld
o Niet als normaal zorgvuldig persoon
Bvb chirurg die riskante operatie moet doen
Van meest intens naar minst intens!
Kijken naar contract om te kunnen achterhalen welke soort verbintenis er is overeengekomen, je moet
de wil van de partijen nagaan in de concrete omstandigheden. Als er geen indicaties zijn in contract,
kijken naar de aard van de verbintenis op basis van vraag of er onzekerheid is over het bereiken van
het resultaat in de normale gang van zaken. Als er onzekerheid is dan inspanningsverbintenis, wanneer
geen onzekerheid dan resultaatverbintenis. Garantieverbintenis enkel uit wil partijen of uit wet, niet uit
aard!
6.1.1 TOEREKENINGSVATBAARHEID VAN DE SCHULDENAAR
Dit is de 2de voorwaarde van de eerste stap, de schuldenaar moet toerekeningsvatbaar zijn, wetens en
willens, bewust en in volle vrijheid gehandeld. Dit is dus de toerekeningsvatbaarheidsvereiste. Een
wanprestatie veronderstelt de toerekenbare niet-nakoming van een opeisbare contractuele verbintenis.
In dit kader is het dus doorgaans vereist dat de schuldenaar toerekeningsvatbaar is. Deze vraag wordt
ook besproken in het geval waar de schuldenaar hulppersonen inschakelt en er iets niet verloopt zoals
afgesproken.
6.1.1.1 GEEN WANPRESTATIE BIJ ONTOEREKENINGSVATBAARHEID VAN DE SCHULDENAAR
Wanneer de schuldenaar niet toerekeningsvatbaar is, zal er geen sprake zijn van een wanprestatie.
Volgens het HvC kan de niet-nakoming van een contractuele verbintenis NIET worden aangerekend
als fout indien de schuldenaar bij de niet-nakoming niet in staat was om zijn daden te controleren:
- Ernstige geestesstoornis
Rechter zal in billijkheid oordelen (art. 5.237, 2de lid BW)
In principe voluit aansprakelijk
Rechter zal met alle omstandigheden rekening houden en oordelen
(beoordelingsbevoegdheid criteria art. 6.10 BW)
Artikel verwijst naar Oud BW (art. 136bis), is nu Boek 6 geworden
en zegt dat deze van toepassing zijn ook op de contractuele zaken
Art. 6.11 BW regelt de buitencontractuele schade veroorzaakt door geestesgestoorden
Principe is dat geestesgestoorden die zorgvuldigheid of wettelijke norm
schendt aansprakelijk is (voluit aansprakelijk)
102
, MAAR rechter kan wel beoordelen in welke mate, en of deze al dan
niet aansprakelijk is (tussen 0 en 100% schadevergoeding)
Geldt ook voor minderjarigen van 12 jaar of meer
- Verlies van bewustzijn
Kan tijdelijk zijn
Moet onverwacht zijn
Mag niet te wijten zijn aan het eigen onzorgvuldig gedrag van de schuldenaar
Drugs/dronken toestand door eigen toedoen = geen situatie van
ontoerekeningsvatbaarheid
- Bewijslast schuldenaar
De aangesproken schuldenaar draagt de bewijslast van zijn ontoerekeningsvatbaarheid
Volgens HvC wordt iedere natuurlijke persoon geacht om zijn daden te
controleren behoudens tegenbewijs
>< normale gang van zake
Boek 5 en boek 6 hebben deze schuldvereiste laten wegvallen!
6.1.1.2 ONTOEREKENINGSVATBAARHEID ALS OVERMACHT?
In het nieuwe recht wordt er weinig aandacht besteed aan de toerekeningsvatbaarheid. Een beroep op
overmacht zou als voordeel hebben dat het toelaat om het lot van de verbintenissen van de partijen te
bepalen.
Zo zal ingeval van een ontoerekeningsvatbare schuldenaar waar er tijdelijke overmacht wordt
aangenomen de schuldeiser op grond van het wederkerigheidsbeginsel ook haar verbintenissen
schorsen. Bij blijvende ontoerekeningsvatbaarheid kan een beroep op overmacht de partijen bevrijden
van hun contractuele verbintenissen.
6.1.2 CONTRACTUELE TEKORTKOMINGEN VAN DE SCHULDENAAR
Er is sprake van een contractbreuk of wanprestatie als de schuldenaar een contractuele opeisbare
verbintenis op toerekenbare wijze niet nakomt. Bij die beoordeling is zowel de aard van de verbintenis
als het type en de gradatie van de tekortkoming van belang.
6.1.2.1 EEN WANPRESTATIE VERONDERSTELD EEN TOEREKENBARE NIET-NAKOMING VAN EEN
OPEISBARE CONTRACTUELE VERBINTENIS
Stap 2: schuldenaar moet tekortkomen in uitvoering van contractuele verbintenis:
- Contractuele verbintenis vereist
- Die opeisbaar is
Opletten dus met de opschortende voorwaarde en termijn
Zolang niet opeisbaar moet de verbintenis nog niet nagekomen worden
- Toerekenbaar tekortkomen
Wordt hieronder besproken
6.1.2.2 IN FUNCTIE VAN DE AARD VAN DE VERBINTENIS
- Toerekenbaar tekortkomen
Beoordeling afhankelijk van de aard van de verbintenis (art. 5.72 BW)
Garantieverbintenis
Resultaat niet bekomen
Resultaatsverbintenis
Resultaat gebrekkig
Geen overmacht
Inspanningsverbintenis
103