Les 1: Historiek D.O. en meten van
vooruitgang
Holoceen: redelijk stabiele periode
Antropoceen: een voorgesteld geologisch tijdperk dat dateert uit het begin van een
aanzienlijke menselijke impact op de geologie en ecosystemen van de aarde (sinds
Industriële Revolutie)
- The Great Acceleration: druk/toename op alle vlakken (wereldbevolking, BBP,
energieverbruik…
- Toename druk op planeet: ontbossing, vervuiling, eutrofiëring…
Capitaloceen: de druk is vnl veroorzaakt door het Westerse deel van de bevolking
Inleiding
Duurzame ontwikkeling kan vanuit verschillende invalshoeken bekeken w:
- Milieu(wetenschap)
- Sociale beweging
- (Ontwikkelings) economie
=> Invalshoek bepaalt accent => niet objectief
Mensheid w zich meer bewust globale en lokale problemen
Sociale protesten tegen (climate) injustice
Link tussen huidige maatschappij model en de verschillende problematieken
Tijdslijn
Jaren ‘60
- 1962, Silent Spring, Rachel Carson
o Link tussen agro-industriële landbouw en consequenties voor de biodiversiteit
o verwees naar het feit dat er die lente minder vogels waren → bracht terug tot
gebruik van pesticiden → zoveel mogelijk bewijsmateriaal verzamelen rond
gebruik van DDT en negatieve impact op omgeving (pesticiden werd
toegepast door grote vliegtuigen)
o Uiteindelijke ban van DDT in de VS
- 1968, The population bomb, Paul Ehrlich
o Volop in de babyboom → gigantische toename van wereldbevolking → niet in
staat om voedsel te voorzien
o Controversiële standpunten: bv. anticonceptie in drinkwater
- Oprichting milieuverengingen en actiegroepen
- Toenemende wetgeving milieubescherming
Jaren ‘70
- 1971, Polluter pays principle, OECD
o verantwoordelijk stellen van de vervuilers voor mogelijke kosten
o OECD = OESO
- 1972, Limits to Growth
o Rapport gepubliceerd door Club van Rome met (slechte) voorspellingen over
de toekomst
, o Economisch standpunt: groei is belangrijk, maar heeft impact op milieu + niet
duurzaam omgaan met grondstoffen = economische groei in gedrang
o Gepleit voor duurzame omgang (met grondstoffen)
o Ook kritiek op het rapport: geen oplossing geboden + geen oog voor
technologische oplossingen
- Verschillende VN-conferenties
o 1972, VN-milieuconferentie in Stockholm
▪ link tussen milieubeheer en armoede
▪ milieu op de politieke agenda
▪ oprichting nationale milieuagentschappen
▪ oprichting van UNEP = United Nations Environment Programme =
internationale afspraken rond milieu
- Oliecrisis
- Ongeval met Amoco Cadiz (Bretagne)
- 1979, nucleair ongeval in Three Mile Island
Jaren ‘80
Eind jaren ’70, begin jaren ’80 komt er een einde aan de eerste ‘milieugolf’
Andere prioriteiten: economische crisis in het Noorden & schuldencrisis in het Zuiden
- 1980, Publicatie van World Conservation Strategy – Living Resource Conservation
for Sustainable Development door IUCN
o Armoede, overbevolking, sociale ongelijkheid, …
o Nieuwe strategie om ongelijkheden aan te pakken
- 1984, ongeval in Bhopal
o in chemische fabriek die pesticiden maakt → fout in productieproces →
systeem om te filteren was in onderhoud → gifwolk ontsnapt uit fabriek
- 1985, ontdekking gat in onzonlaag
- 1986, nucleair ongeval in Tsjernobyl
- Toename van de wereldbevolking
- 1987, Our Common Future
o Brundtland rapport
o Definitie van de term ‘duurzame ontwikkeling’
▪ Duurzame ontwikkeling= ontwikkeling die in de behoeften van de
huidige generatie voorziet zonder het vermogen van de toekomstige
generaties om in hun behoeften te voorzien aan te tasten
▪ 3 pijlers van D.O.: Sociaal (en cultureel), economisch en milieu
- 1988, oprichting IPCC
o forum internationale wetenschappers om stand van zaken wetenschap en
risico’s klimaatverandering te evalueren
- 1989, Exxon-Valdez ramp (Alaska)
o olietanker vaart op rots + groot olielek
Jaren ‘90
- 1992, Earth Summit
o In Rio de Janeiro
o Oprichting UNCED= United Nations Conference on Environment and
Development
o 6 punten
▪ Earth Charter
▪ Agenda 21 (actieplan D.O.)
, ▪ conventies over biodiversiteit, klimaat, bossen
▪ financiering van duurzame ontwikkeling
▪ overdracht van technologie
▪ versterking van instellingen
o Onderhandelingen verliepen moeizaam:
▪ Tegenstellingen Noorden-Zuiden
▪ Tegenstelling USA-rest (Bush: "the American way of life is not
negotiable“)
o Algemene beoordeling:
▪ slechts gedeeltelijke resultaten
▪ verwaterde overeenkomsten
o Resultaten
▪ Agenda 21: compromis met fraaie voornemens
• Maar: wie draait op voor de kosten (125 miljard $ / jaar) ?
• lange-termijn financiering onzeker
• korte-termijn financiering ontoereikend
▪ Geen bosconventie, wel (afgezwakte) conventies over biodiversiteit en
klimaat (broeikasprobleem)
▪ Oprichting van een Commissie voor Duurzame Ontwikkeling (CSD) in
de schoot van de VN – opvolgen D.O. beleid
- Opvolging RIO
o United Nations Framework Convention on Climate Change
▪ Klimaatverdrag (1992)
▪ Emissie van broeikasgassen reduceren / klimaatverandering
voorkomen
o COP (Conference of the Parties to the UNFCCC)
o COP/CMP (Meeting of the Parties to the Kyoto Protocol)
o Kyoto Protocol
▪ industrielanden: uitstoot van broeikasgassen (CO2, CH4, etc.)
verminderen
▪ Flexibele mechanismen: mogelijkheid om reductie om te zetten in
maatregelen in het buitenland (kosten-efficiëntie) + mogelijkheid tot
aankoop emissierechten (uitstootrechten) in buitenland
▪ Clean Development Mechanism (CDM): aankoop emissierechten in
ontwikkelingslanden
▪ Erg veel kritiek
Jaren 2000
- 2000, VN Millennium Doelstellingen
- 2002, World Summit on Sustainable Development
- 2005: Millennium Ecosystem Assessment
- 2010: BP Deepwater Horizon olieramp
- 2012, Rio +20
o Symbolische betekenis: 40 jaar na Stockholm, 20 jaar na Rio de Janeiro en 10
jaar na Johannesburg
o 2 centrale thema’s:
▪ Een groene economie in de context van duurzame ontwikkeling en
armoedebestrijding
▪ Institutioneel kader voor implementeren van duurzame ontwikkeling
o Resultaten
▪ Politieke slotverklaring: “The Future We Want”
, ▪ Weinig concrete resultaten, heropsommen van bestaande akkoorden
en prioriteiten
▪ Vraag naar SDGs
▪ Felle kritiek van activisten (NGOs, milieubewegingen, etc.), vooral op
‘groene economie’ agenda
- 2015, Paus Franciscus, encycliek over duurzaamheid
- 2015, COP 21, Parijs
o Globaal akkoord over klimaatverandering
o 2°C vergeleken met pre-industrieel niveau
o ‘Zero net emissions’ tegen 2050
o Consensus; enkel bindend indien minstens 55 landen die samen minstens
55% GHG vertegenwoordigen tegen 2017 tekenen en ratificeren
o Beloften, weinig verplichtingen
Indicatoren van duurzame ontwikkeling
Hoe meten we welvaart?
- BBP= Bruto Binnenlands Product= totale geldwaarde (aan marktprijzen) van alle
finale goederen en diensten die in een bepaalde periode (jaar) door een bepaald land
w geproduceerd
- Sinds Bretton Woods: BBP als dominante indicator voor vooruitgang
- Gefocust op economische groei (toen relevant)
- MAAR:
o Meet het BBP wel ‘echte’ vooruitgang?
o Wat zegt de maatstaf over duurzaamheid?
▪ Vervuiling, uitputting, vernietiging, rampen, oorlog…
▪ Studies over verband tussen inkomen en geluk
▪ En wat zegt het over gelijkheid van distributie?
- Het BBP registreert alleen maar activiteiten die met geld te maken hebben
o waardevolle niet-markt activiteiten vallen buiten beschouwing
o sommige schade wordt niet in rekening gebracht
- Het registreert ook activiteiten die de welvaart niet verhogen (oorlog, onveiligheid…)
Hoe meten we duurzame welvaart?
- Inkomen slechts 1 component van welvaart (welvaart = multidimensioneel)
- Ontwikkeling is meer dan alleen toename van het nationale inkomen
- Geluk = mogelijkheid om het soort leven te leiden dat men wil (vrijheid)
- Meten wat we willen bereiken !
- Alternatieven maatstaven dan BBP
HDI = Human Development Index
- Gezondheid
o Long and Healthy life
o Levensverwachting
- Onderwijs
o Knowledge
o Education Index
- BBP
o A decent standard of living
• geen ecologische aspecten !