Het Strafproces
Master in de rechten
Academiejaar 2023-2024
Raf Verstraeten Gewoon
hoogleraar
Cursus Strafprocesrecht – 2023-2024 - 1
,“Le jugement dernier, permettez-moi d’en rire
respectueusement, je l’attends de pied ferme: j’ai connu ce qu’il
y a de pire: le jugement des hommes”
Albert Camus
“Les formes de la procédure sont destinées, comme des phares, à
éclairer la marche de l’action judiciaire ; leur but est d’arrêter les
entraînements de la justice; d’attacher une sorte de solennité à
chacun de ses pas, de préparer ses actes. Elles doivent être assez
puissantes pour faire sortir la vérité du sein des faits, assez simples
pour servir d’appuis sans devenir des entraves, assez flexibles pour
se plier aux besoins de toutes les causes, assez fermes pour résister
aux violences, soit des juges, soit des parties. Lorsqu’elles
réunissent ses caractères, elles assurent la liberté des citoyens,
parce qu’elles garantissent leur défense ; elles donnent aux
jugements leur force, parce qu’elles sont le gage de leur
impartialité; elles revêtent la justice de sa majesté, parce qu’elles
témoignent du calme et de la sagesse de ses actes : elles sont, en
Cursus Strafprocesrecht – 2023-2024 - 2
,un mot, la justice elle-même.”
Faustin Hélie, Traité de l’instruction criminelle, Parijs, 1866
Cursus Strafprocesrecht – 2023-2024 - 3
, INHOUDSOPGAVE
Deel 1. Een toekomstig vernieuwd
strafprocesrecht?
I. De organisatie van het vooronderzoek
A. Tweedeling opsporingsonderzoek – gerechtelijk onderzoek
B. Mini-instructie (art. 28septies Sv.)
C. Kenmerken
D. Toezicht en actie van kamer van inbeschuldigingstelling
E. Rol van het Grondwettelijk Hof
1. Arrest nr. 6/2017 van 25 januari 2017
2. Arrest nr. 97/2020 van 25 juni 2020
3. Arrest nr. 15/2022 van 3 februari 2022
4. Arrest nr. 6/2024 van 18 januari 2024
F. De Wet van 6 december 2022 (BS 21 december 2022)
G Wetsvoorstel houdende het Wetboek van strafprocesrecht (Parl.St. Kamer nr.
55-1239/1)
1. Uitgangspunt: eengemaakt vooronderzoek gevoerd door OM met
controle door de rechter van het onderzoek (RO) (zie infra)
2. Eenduidige rechtspositie voor verdachten en slachtoffers
Cursus Strafprocesrecht – 2023-2024 - 4
, 3. Geheim van het onderzoek
4. Aanvullend onderzoek
5. Controlerechten
H. Het profiel van de onderzoeksrechter / rechter van het onderzoek
1. Huidige regeling
1.1. België
1.2. Vergelijking - Frankrijk
2. Argumentaten voor eenmaking vooronderzoek
3. Argumentatie tegen eenmaking onderzoek
Cursus Strafprocesrecht – 2023-2024 - 5
,II. De positie van het slachtoffer in het strafproces
A. Basis
B. Rechtsvergelijking
1. Nederland
2. Frankrijk
C. Voorstel ontwerp nieuw wetboek strafprocesrecht
1. Voorstel
2. Uitwerking
III. Vereenvoudigde vorm van afsluiting van het onderzoek
Cursus Strafprocesrecht – 2023-2024 - 6
,Deel 2. Bevoegdheidsregels
I. Gewone bevoegdheidsregels
A. Klassieke driedeling van de misdrijven
B. Correctionalisatie
C. Straftoemeting bij misdaden
D. Bevoegdheidscontrole
E. Bijzondere regels voor minderjarigen
II. Politieke misdrijven
A. Misdrijven waaraan de wetgever een politiek karakter heeft gegeven
B. Zuiver politieke of objectief politieke misdrijven
C. Gemengde politieke misdrijven
III. Drukpersmisdrijven
A. Omschrijving
B. Bevoegdheid
Cursus Strafprocesrecht – 2023-2024 - 7
,Inleiding tot het strafprocesrecht
anno 2023
- 1788: Déclaration des droits de l’homme et du citoyen
- 1791: Code Lepeletier
• afschaffing inquisitoir systeem
• invoering van jury naar Engels model
- 1808: Code d’instruction criminelle ( = basis van ons strafprocesrecht)
• Napoleon
• Gemengd model
o inquisitoir vooronderzoek
o accusatoire fase voor vonnisgerecht
• debat met rechter als arbiter
- 1878: Voorafgaande Titel van het Wetboek van strafvordering (32 art.)
• Oprichting commissie vanuit kritiek op CIC
• Art. 32 VTSv : Antigoon
• Sprong naar art. 9 à niet toonbeeld van elegantie
- Katalysatoren van een hervorming: de “loden jaren” ’80 en ’90 (les plombées)
• “Bende van Nijvel” en “CCC” (cellules communistes combattantes)
o Gevolg Bende van Nijvel : aanpassing van de verjaring
• eerste parlementaire onderzoekscommissie “Bende van Nijvel” (1990)
o mechanisme van parlementaire enquêtecommissie
• tweede parlementaire onderzoekscommissie “Bende van Nijvel” (1996-97)
o Verschillende voorstellen
o Verschillende visies
• Idee van destabilisatie
Cursus Strafprocesrecht – 2023-2024 - 8
, • Idee van zwaar bandatisme
• Verband tussen roze balletten en bende van Nijvel
o Vaststelling: totale afwezigheid van overkoepelende coördinatie
o GEVOLG: oprichting van het federaal parket
• Één van DE aanbevelingen
• parlementaire onderzoekscommissie “Dutroux” (1996-97)
• “Octopusoverleg” (96-97)
o 8 politieke partijen, één missie : justitie hervormen
- Wet van 12 maart 1998 tot verbetering van de strafrechtspleging in het stadium van het
opsporingsonderzoek en het gerechtelijk onderzoek (“Wet Franchimont”)
- Wetsontwerp houdende het Wetboek van strafprocesrecht (Parl.St. Kamer, nr. 51-
2138/001, 2/12/2005)
- Koen Geens: oprichting verschillende commissies
• Hiel-stap-sprong principe
- Wet 5 februari 2016 (“Pot-pourri II”)
• Heel stevige hervormingen, geen coherent wetboek: niet de bedoeling
- Commissie tot hervorming van het strafprocesrecht: wetsontwerp houdende het
Wetboek van strafprocesrecht (Parl.St. Kamer 2019-2020, nr. 1239/001)
• Coordinatieproblemen want wordt later goedgekeurd dan nieuw strafwetboek
• MSS-wetten: Van Quickenborne
o Justitie menselijker, sneller en straffer maken
• Wet strafprocesrecht I
o Verbetering van het regime van de spijtoptanten (pentiti-regeling)
• 2 voorbeelden
• Veljkovic
• Qatargate
Cursus Strafprocesrecht – 2023-2024 - 9
, o Verbetering van het VES-systeem (voorafgaande erkenning schuld)
o Nieuw verjaringssysteem
Cursus Strafprocesrecht – 2023-2024 - 10