Samenvatting De vraag naar de mens in relatie tot techniek en wetenschap
41 vues 1 fois vendu
Cours
Filosofie
Type
VWO / Gymnasium
Samenvatting over het eindexamenthema van filosofie. Eindtermen 1 t/m 22 van de syllabus 2023/2024:
"de vraag naar de mens in relatie tot techniek en wetenschap".
DE MENS & DE TECHNIEK
Samenvatting van de syllabus 2023/2024.
ALGEMENE EINDTERMEN
1.1
Een uitleg van wat de filosofische vraag naar de mens inhoudt (inleiding);
1
,De vraag naar de mens is de vraag naar het wezen de mens. Dat 'wezen’ kan je in de eerste
plaats opvatten als essentie: wat is de aard van de mens, welke unieke kenmerken heeft de
mens? Dit levert vervolgens een bepaald mensbeeld op, omdat er vanuit een bepaald
perspectief een antwoord wordt gegeven op de vraag (het derdepersoonsperspectief). Maar
als je het wezen van de mens opvat als bestaan, met vragen zoals: “hoe ervaren wij ons
bestaan?” moet je ook een ander perspectief gebruiken (het eerstepersoonsperspectief).
Hiernaast reflecteren wij ook op wat zich tussen mensen afspeelt als we ons bestaan als
mens onderzoeken. Zo wordt ons eerstepersoonsperspectief niet alleen verbonden met het
derdepersoonsperspectief, maar ook aan onze ervaring van de aanwezigheid van anderen:
het tweedepersoonsperspectief.
1.2
Een uitleg, vergelijking en evaluatie van verschillende filosofische antwoorden op de vraag
naar de mens (kwestie 1);
Het antwoord op de vraag wat is de mens kan dus vanuit verschillende perspectieven
worden bekeken, maar de fenomenologie beschrijft dit vooral uit de
eerstepersoonsperspectief. Hoewel fenomenologie opkwam aan het einde van de 19e eeuw,
was Descartes een van de eerste die nadacht over de mens vanuit de eigen ervaring. Door
middel van zijn twijfelexperiment (= hij kan aan alles twijfelen, behalve aan het feit dat hij
twijfelt -> uitkomst: ik denk, dus ik ben) komt hij met de theorie over het wezen van de
mens, het dualisme. Fenomenologen werken deze verstrengeling van ons lichaam en ons
bewustzijn verder uit, vooral richtend op de ervaring van ons lichaam in de wereld.
De fenomenologie ontwikkelt zich als stroming die vanuit een analyse van het menselijk
bewustzijn uitlegt hoe onze individuele bestaanservaring (ons ervaringsperspectief) de
toegang kan bieden tot een objectieve, externe en gedeelde wereld. Dus als we weten hoe
wij de wereld subjectief ervaren kunnen we de buitenwereld objectief beschrijven (denk ik).
En omdat wij onze handelingen en ervaringen altijd gesitueerd zijn en op de wereld gericht,
is het voor elke theorie over de mens van belang te vertrekken vanuit onze lichamelijke
ervaring en leefwereld.
Maxine Sheets-Johnstone werkt deze verhouding tussen de wereld en onszelf uit aan de
hand van de praktijk van de dans.in haar tekst legt ze uit hoe bewuste reflectie op ons
bestaan is gebaseerd op een pre-reflectieve gewaarwording van de ruimtelijkheid en van de
bewegingen van ons lichaam. Dus als je reflecteert op de ervaring van het pakken van een
koekje, dan reflecteer je op je eigen beweging in een bepaalde ruimte. En je weet wat die
beweging is en hoe je die hebt ervaren, omdat je in je onderbewustzijn een idee hebt van
alle fysieke gegevens van je lichaam.
Helmuth Plessner wil graag zorgen voor een wetenschappelijke basis voor zijn
antropologische wijsbegeerte en beschrijft de mens vanuit onze biologische opmaakt. Op
deze manier stelt hij vast dat mensen excentrisch zijn, dus dat wij onszelf en de wereld
ervaren en kunnen reflecteren op deze verhouding, hieruit volgt de uitspraak dat wij een
lichaam hebben en zijn. Deze bestaanservaring neemt Plessner als uitgangspunt voor 3
antropologische wetten:
- De wet van natuurlijke kunstmatigheid: de mens moet zich maken vanuit wat ze van
nature is: ze is excentrisch en moet vanuit die buitenpositie haar bestaan ten uitvoer
2
, brengen. Dat geeft het menselijk bestaan een kunstmatig karakter, door een
bestaanservaring die van nature gegeven is.
- De wet van bemiddelde onmiddellijkheid: wij ervaren alles onmiddellijk, maar ook
bemiddeld, omdat we ook weten dat we ervaren. Omdat we ook weten dat wij dus
een binnen- en buitenwereld hebben, willen we ons ook uitdrukken.
- De wet van utopische standplaats: wij verlangen altijd boven ons uit te stijgen en
hebben daarom geen vaste (utopische) standplaats.
We leven ook in de aanwezigheid van anderen en deze realisatie beïnvloedt onze ervaring
ook. Franz Fanon en Simone de Baeuvoir laten zien dat deze relatie tot anderen en de taal,
ideeën en gewoonten die we met elkaar uitwisselen onze zelfervaring kleuren. De Beauvoir
laat dit zien in haar uitspraak: “je wordt niet als vrouw geboren, maar tot vrouw gemaakt.”
Fanon beschrijft echter de blik van blanke mensen die zijn ervaring, als zwarte man,
beïnvloedde. Beiden laten dus met hun voorbeelden zien hoe ook de medewereld ons als
mens vormgeeft.
1.3
Een uitleg dat en op welke manieren techniek en wetenschap mensbeelden veranderen
(kwestie 2)
Kwestie 1 ging over hoe de mens volgens Plessner geen vaste kenmerken heeft en constant
opnieuw aan zichzelf vormgeeft. Daarom is de essentie van de mens dat zij geen vaste
essentie heeft. Wij gebruiken allerlei middelen deze bestaanservaring vorm te geven, zoals
taal. In kwestie 1 standpunt 3 staat uitgelegd hoe taal en ideeën deze ervaring mede
vormgeven. Bijvoorbeeld door het perspectief van een ander over zichzelf te nemen.
Kwestie 2 daarentegen kijkt naar de wisselwerking tussen ervaring en taal, dus hoe
metaforen onze ervaring uitdrukken, maar tegelijkertijd vormgeven.
Standpunt 1: metaforen en ervaringen beïnvloeden elkaar wederzijds.
Lakoff & Johnson: onze taal drukt uit hoe we met ons lichaam in de wereld staan. Als we
nadenken over onze bestaanservaring, hebben we taal of beelden nodig. Die begrippen
drukken de bestaanservaring uit. Het is dus een wisselwerking: enerzijds drukken we onze
ervaring uit in taal en anderzijds vormt taal onze ervaring en dus ons mensbeeld. Het
conceptuele waarop ons denken en handelen is gebaseerd, is metaforisch van aard.
Metaforische concepten zijn gevolgen van fysieke of culturele ervaring.
Ten eerste heb je oriënterende metaforen: metaforen die gebaseerd zijn op hoe je lichaam
in de wereld is georiënteerd. Denk hierbij aan ruimtelijke metaforen zoals boven- en onder,
binnen- en buiten etc. Bijvoorbeeld: geluk is boven, verdriet is beneden; Meer is boven,
minder is beneden. Deze metaforen hebben een fysieke basis want een ingebukte houding
symboliseert verdriet en rechtop staan positiviteit.
Ten tweede heb je ontologische metaforen: metaforen waarbij we onze ervaring met fysieke
objecten gebruiken om abstracte mentale begrippen uit te drukken. Bijvoorbeeld: de geest is
een machine; de geest is een breekbaar voorwerp.
Vroon en Draaisma: metaforen uit wetenschap en technologie beïnvloeden hoe we onszelf
als mens ervaren. Hiermee benadrukken zij de culturele context op de metaforen die we
gebruiken om te beschrijven wat in onze geest omgaat. Daardoor zijn de metaforen
3
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur Dea2004. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €8,50. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
