HOOFDSTUK 5: PALLIATIEVE ZORG
PALLIATIEF ZORGCONCEPT
WAT IS PALLIATIEVE ZORG (PZ)
= een benadering die de kwaliteit v/h leven verbetert, van zowel ZO als hun naasten die te maken
hebben met een
levensbedreigende aandoening, door het voorkomen en verlichten van lijden, door middel van
vroegtijdige signalering en
zorgvuldige beoordeling en behandeling van pijn en andere problemen van lichamelijke,
psychosociale en spirituele aard
- Verlichting beidt voor pijnklachten en lijden door andere symptomen
- Het leven eerbiedigt en de dood ziet als een normaal proces
- De intentie heeft de dood noch te bespoedigen noch uit te stellen
- Waar nodig kwaliteit van leven zal verhogen en zo mogelijk het ziekteverloop positief zal
beïnvloeden
- Gebruik maakt van een teamaanpak om te voorzien in behoeften van ZO en hun familie,
inclusief rouwverwerking
WIE IS PALLIATIEF
Aanvankelijk: geschatte levensverwachting iemand die nog maar tussen de 24u en 3maanden te
leven had.
MAAR NU:
- Iemand die lijdt aan een ongeneeslijke aandoening
- Onomkeerbaar en levensbedreigend
- Geen mogelijkheid tot herstel, stabilisatie of remmissie bestaat
Dit impliceert dat dit niet tot oncologische aandoeningen beperkt blijft.
PALLIATIEVE ZORGCONTINUÜM
Begint bij diagnose van levensbedreigende aandoening die naar verwachting tot de dood zal leiden. In
begin van dit continuüm wordt vaak al gestart met (aspecten van) PZ, maar daarnaast wordt ook nog
levensverlengende zorg gegeven.
Terminale zorg: richt zich specifiek op zorg in de allerlaatste fase (stervensfase)
palliatieve zorg: start meestal in een veel eerder stadium
HET ZIEKTESTADIUM BEPALEN
(foto zie cursus pg 298)
1. Curatief stadium
o Ziektebehandeling is gericht op genezing.
o Bijwerkingen v/d behandeling worden bestreden met supportieve zorg
o Er is geen therapiebeperking (DNR 0)
2. Chronische stadium
o Genezing is niet meer mogelijk
o Doel v/d behandeling wordt beperkter (niet-curatieve therapie en/of palliatieve therapie)
o Supportieve zorg gaat geleidelijk over in PZ met meer aandacht voor het
levensbedreigende karakter v/d ziekte en alle levensdomeinen die daardoor belast zijn
o Vroegtijdige zorgplanning is hier heel belangrijk
o Aftoetsen of evt. reanimatie nog verantwoord/ gewenst is (DNR1)
1
, 3. Palliatief stadium
o Behandeling wordt minder efficiënt, te belastend of niet meer gewenst zijn door de ZO
o Kunnen wel de pijn en symptomen v/d ziekte nog goed behandelen
o Overleg welke therapieën niet meer gestart/ verder gegeven worden vanwege medisch
futiel (DNR2)
o Behandeldoel is gericht op:
Comfortabel leven
Levenskwaliteit i.p.v. kwantiteit
o Psychosociale en existentiële noden worden groter, met meer klemtoon op de palliatieve
context, op de laatste levenstaak van afronden en afscheid nemen
o Overgang naar dit stadium vaak het moeilijkste
4. Terminale fase
o Comfortbeleid zorgt voor comfortabel sterven
o Er wordt gekeken welke behandeling best afgebouwd of gestopt worden
DE PALLIATIEVE ZORG INDICATOR TOOL (PICT)
= een instrument dat ontworpen is, om te helpen de palliatieve ZO te identificeren
- Werkt met een 1ste filter surprise question (zou u verrast zijn als de ZO binnen het jaar
overlijdt?)
- In 2de schaal wordt ernst v/d zorgnoden ingeschat
Men hoopt zo, in de toekomst financiële middelen toe te kennen aan de OZ, in verhouding tot de
intensiteit en complexiteit v/d zorgnoden. Er werden 3 palliatieve statuten uitgewerkt met
toenemende zorg
1. Eenvoudig statuut
2. Verhoogd statuut nog niet in voege
3. Volledig statuut
Momenteel nog enkel het palliatief statuut of palliatief forfait, dus nog steeds uitgaat van een geschatte
levensduur van 24u tot 3 maanden.
PALLIATIEF LANDSCHAP
= ze behartigen kwaliteitsvolle zorg voor elke burger en doen dit samen met de netwerken PZ en
andere partners
- Opgericht in 1991, wanneer PZ in Vlaanderen nog in zijn kinderschoenen stond.
- Palliatief = palliare mantel omdoen: hierdoor mantelzorger
Om deze missie te realiseren, hanteren zij 5 beleidslijnen:
- Ze fungeren als kennins- en expertisecentrum dat kennis en expertise samenbrengt en op een
toegankelijke wijze ter beschikking stelt van partners en v/d samenleving in brede zin. Deze
partners kunnen zijn:
o Netwerken palliatieve zorg
o Overheden
o Zorg- en onderwijsinstellingen
o Zorgversterkers
- Ze werken aan een breed maatschappelijk draagvlak voor PZ door het informeren van en
communiceren met de bevolking
2
, - Ze zijn partner in de permanente ontwikkeling van HV, actief in PZ door vorming, training en
opleiding
- Ze voeren een beleid naar de overheid en het werkveld dat gericht is op een verdere inbedding
en financiering v/d PZ in verschillende zorgsettings en onderwijs
- Ze organiseren wederzijds overleg met betrokken actoren in PZ door middel van talrijke
overleggroepen en willen op deze wijze de PZ in Vlaanderen verbeteren
NETWERKEN PALLIATIEVE ZORG
= is een pluralistische organisatie en heeft als doel de uitbouw v/d palliatieve zorg in een regio te
ondersteunen
Opdrachten van een netwerk:
- Informeren v/h brede publiek over de mogelijkheden en het aanbod van PZ in de regio
- Samenwerken met verschillende partners in de regio en de samenwerking tussen deze partners
bevorderen. Het gaat om organisaties van 1ste lijn-ZV, WZC, ZH, palliatieve zorgeenheden,
voorzieningen voor personen met een beperking, specifieke zorgorganisaties voor vrijwilligers,
families en mantelzorgers
- Vormen, trainen en opleiden v/d ZV
- Helpen organiseren en ondersteunen van vrijwilligerswerk in PZ
- Verzamelen van cijfergegevens over de geboden palliatieve ZV in de regio
Overheid financiert in belangrijke mate de werking van een netwerk PZ maar stelt tevens een aantal
voorwaarden:
- Elke gemeente in Vlaanderen werd ingedeeld in het werkingsgebied van een v/d 15 Vlaamse
netwerken zodat de netwerkstructuur het volledige grondgebied van Vlaanderen dekt. Per
regionaal afgebakende zone wordt 1 netwerk PZ erkend en gesubsidieerd
- In de organisatiestructuur streeft een netwerk PZ naar een evenwichtige vertegenwoordiging
van intra- en extramurale voorzieningen en van alle betrokken functies die in PZ actief zijn
- Elk netwerk PZ dient een samenwerking met een palliatie thuiszorgequipe uit te bouwen. Deze
palliatieve thuiszorgequipe ondersteunt de PZ aan ZO in hun thuismilieu.
DE VERSCHILLENDE SETTINGS
MOBIELE THUISZORGEQUIPE (OF PALLIATIEVE THUISZORG, OF MULTIDISCIPLINAIRE
BEGELEIDINGSEQUIPE)
Dit speelt vaak een centrale rol bij de PZ thuis. Iedereen kan een aanvraag doen. Het volstaat om
telefonisch contact op te nemen. In overleg met alle betrokkenen wordt er nagegaan welke noden er
zijn. Samen wordt er gezocht naar mogelijke oplossingen.
Begeleidingsequipe bestaat uit:
- VPK, die op huisbezoek kunnen gaan - Een arts gespecialiseerd in
palliatieve zorg
- Evt. ook psychologen - Administratief medewerker
Tot de opdrachten v/h palliatie thuiszorgteam behoren onder meer:
- Pijn- en symptoomcontrole
o Er is een 24u permanentie door de palliatief deskundigen voor advies en ondersteuning
aan partners binnen de thuiszorg.
- Psychosociale ondersteuning
o Palliatief thuiszorgteam helpt de draaglast te verminderen en de draagkracht te
versterken door luisterende aanwezigheid en open communicatie.
3
, - Uitlenen van materiaal
o Netwerk PZ Zuid-West-Vlaanderen beschikt over een beperkte hoeveelheid materiaal
waar palliatieve ZO gebruik van kunne maken (gratis)
- Organisatie v/d thuiszorg
o Op vraag van familie en ZO wordt er contact opgenomen met andere thuiszorgdiensten.
Om de continuïteit van zorg te kunnen realiseren is interdisciplinair samenwerken en
info-uitwisseling erg belangrijk
- Inschakeling van vrijwilligers
o Dit ter ondersteuning v/d mantelzorg. Ze nemen geen taken over van de professionele
HV
PALLIATIEF SUPPORTTEAM (PST) IN ZH
Elk ZH in België is sinds 1997, verplicht over een palliatieve functie, een PST, te beschikken voor
ondersteuning van ZO met een ongeneeslijke aandoening.
PST = een mobiel team bestaande uit VPK, artsen en psychologen. Werkt samen met de afdeling waar
de ZO verblijft.
Geeft advies en info op uitdrukkelijke vragen v/h behandelend team, de familie of de OZ en probeert
samen met hen optimale zorg aan te bieden. Klachten van fysieke, psychische, sociale of spirituele
aard worden zo veel mogelijk opgevangen. Noden zoals graag naar huis willen gaan, overname op
palliatieve zorgeenheid,… worden bespreekbaar gemaakt. Bij tijdige inschakeling kan het PST
ondersteunen bij belangrijke ethische beslissingen zoals doorgaan of afbouwen van behandelingen.
PST neemt de zorg niet (altijd) over, maar ondersteunt het behandeld team. Het PST heeft ook een
adviserende en ondersteunende functie tegenover een afdeling waar zich een concreet probleem
voordoet bij een terminale ZO.
Een v/d belangrijkste taken is het Sensibiliseren, Opleiden en Vormen van alle personeelsleden inzake
palliatieve ZV. Indien afdeling het wenst, kan het palliatief supportteam met zijn deskundigheid ook
effectief tussenkomen.
PALLIATIEVE EENHEID IN ZH
= aparte entiteit, al of niet verbonden aan een ZH, met min. 6 en max 12 bedden.
In België zijn er in totaal 360bedden. Deze zijn gefinancierd vanuit het RIZIV. Het is een afdeling
waar:
- Ongeneeslijk zieke ZO kunnen verblijven
- Korte levensverwachting
- Thuiszorg is niet meer haalbaar of niet meer wenselijk
- Meestal opname tot overlijden ZO
- Uitzondering: tijdelijke opname om GM op punt te stellen, of familie enige tijd te ontlasten
- Huiselijk ingericht
- Er werkt een team van medewerkers uit verschillende disciplines, die individueel totaalzorg
aanbieden
- Pijn- en andere symptomen worden onder controle gehouden
- Psychologische begeleiding, rouwvoorbereiding worden aan de ZO , en aan zijn familie en
naasten aangeboden
- Mogelijkheid om zo volwaardig mogelijk te leven in relatie met geliefden en om diepere
levensvragen te bespreken.
- Bezoek is doorlopend en familie kan zo nodig blijven overnachten
PALLIATIEF SUPPORTTEAM IN WZC
4
