Psychopathologie
1: Inleiding
Examen: Inleiding zeeeeer belangrijk hoofdstuk !!!
1. Inleiding
2. Begripsomschrijving
3. (ab)normailteit
1) Statisch perspectief
2) Psychosociaal perspectief
3) Subjectief perspectief
4) Juridisch perspectief
5) Medisch perspectief
6) Sociologisch perspectief
7) Conclusies
4. Psychisch Ziek
1) In gezondheid pathologie
2) In pathologie gezondheid
3) Niet ziek, niet gezond
5. Draagkracht vs. draaglast
1) Draagkracht en -last
2) Draagbalkmetafoor
6. Oorzaken psychische stoornissen
1) Somatogene oorzaken
2) Psychogene oorzaken
3) Sociogene oorzaken
7. Denkmodellen
1) Bio- en psychologisch
2) Sociaal persp
I. Sociaal model
II. Etiketeertheorie
III. Verstoorde comm.
3) Concluderend
8. Soorten interventies
Pagina 1 van 35
, Psychopathologie
1: Inleiding
1/ Inleiding
Psychopathologie = verzamelnaam voor psychische stoornissen
Een ‘stoornis’ is ernstiger dan een ‘probleem’.
o Langer dan 6 maanden
o Kenmerkende symptomen
o Significant lijdensdruk en/of beperking op min. 1 levensdomein
De stoornissen die we zien zijn niet het gevolg van effect van middelengebruik en ook niet aan een
ontwikkelingsfase.
Als OPB stellen we geen diagnose !!
Kennis is wel belangrijk voor het herkennen in het werkveld.
Herkennen en classificeren van psychopathologie leidt niet tot oplossingen hoe met deze
pathologie om te gaan, maar het is wel een hulpmiddel om door de bomen het bos te zien.
We bieden verschillende schema’s van verschillende psychopathologische stoornissen en hun
mechanismen.
Het zijn geen exacte weergaven maar sterk vereenvoudigde modellen van de werkelijkheid, zodat het
overzichtelijk blijft. Het zijn slecht handige leidraden van een complexe en genuanceerde realiteit.
Interdisciplinaire samenwerking is een absolute noodzaak alsook het op zoek gaan naar een
gemeenschappelijke taal zodat men over hetzelfde in gesprek kan gaan en tot een gedragen
(be)handelingsbeleid en interventies komen.
Kern
Waarover gaat het OLOD Psychopathologie
Sluitstuk cluster psychologische leerinhouden
o Levenslooppsychologie : normaliteit
o Psychopathologie : abnormaliteit
o Psychologische perspectieven : perspectieven m.b.t. (ab)normaliteit
Psychopathologie is het sluitstuk, 3de van de 3 puzzelstukken. Zal steeds zeggen vanuit welk perspectief gekeken
wordt > geen examenvraag, wel inzicht nodig voor de vragen…
Leerdoelen
Focus op:
1. kernbegrippen
2. kenmerken mensen met psychische kwetsbaarheden ( ‘doelgroepen D’ )
Pagina 2 van 35
, Psychopathologie
1: Inleiding
Leerinhouden – kernbegrippen:
1. visie op pathologie : eigen pathos centraal
2. visie op symptomen : coping-mechanisme
3. Visie op doel en (on)eindigheid ondersteuning : circulair denken en handelen
4. Visie op maatwerk : niet individueel maar contextueel
Nota’s
Kernbergrippen > 4 standpunten!
1/ Hoe moet ik kijken naar pathologie > Is niet vrij van waarden en normen!
2/ Hoe mensen kijken naar hun eigen kwetsbaarheid (eigen patos = eigen lijden centraal) > leren
omgaan met hun miserie = coping
3/ Wat is de bedoeling van uw ondersteuning? > Rekening houden met circulair denken bv. Kortenberg
4/ Op maat ≠ individueel, maar systemisch of contextueel > op cliëntsysteem = context meerekenen >
Om iets te betekenen voor cliënt, om onze job te doen = context . (anders burn-out) > ook organisatie
is context e.a.
Kenmerken mensen psychische kwetsbaarheid
Kwetsbaarheden Angst Stemming Psychose
Kenmerk ‘Blokkeren’ ‘Pieken & dalen’ ‘Verbrokkelen’
Inhoud/soorten Vlottend Depressie
Gebonden Manie
(Fobie, sociale angst, dwang, trauma)
Ortho-agogische Beveiligen & Containen Activeren & Verbinden &
begrippen & interventies Begrenzen Controle geven
Nota’s
Tabel = leidraad = overzicht van volgend hoofdstuk
Bv. kenmerk van angst = blokkeren
van stemming = ‘t’is te veel’
van psychose = ‘mensen vallen uiteen’
>> !! verschillende vormen van blokkeren, van pieken en dalen …
Angststoornis in zijn geheel, wat als OPB ? > altijd containment
Stemming, OPB ? > activeren OF begrenzen / in gang brengen OF temperen
Psychose OPB ? > terug lijmen, verbinden, controle geven
Essentie !! > wat kan ik als OPB doen ?
bv. iemand heeft een waan > wat doe je als OPB ? = doorheen heel de cursus (de do’s & donts), voor
ons als OPB, maar ook voor familieleden die zich die vraag stellen.
Pagina 3 van 35
, Psychopathologie
1: Inleiding
2/ Begripsomschrijving
Psychopathologie = de wetenschap / studie van het geestelijke / psychisch lijden. In deze letterlijke
vertaling is er geen plaats voor het lichamelijke, het somatische!
Geschiedenis:
Eeuwenoude discussie over onoverbrugbare dualiteit
> is pathologie somatisch of psychisch? Is de oorzaak, de aard of de uiting lichamelijk of
geestelijk?
Energieslopende discussies tussen soma en psyche, tussen zichtbaar en onzichtbaar, tussen
objectief en subjectief, tussen waar en vals, tussen echt en geveinsd, tussen wetenschap en
kunst …
I.p.v. te redeneren in of-of termen, redeneren in en-en termen!
Pathologie is telkens een variabele mengvorm van somatische en psychische ingrediënten en
vertoont zich ook telkens in een uniek mix van beide ingrediënten.
Door de eeuwen heen verschillende benamingen
Krankzinnig, geestesziek, psychiatrisch, psychische stoornis.
Deze begrippen zijn niet waardevrij en leiden tot het gevaar voor discriminatie en
stigmatisering.
We houden ons bezig met pathologische varianten van gedachten, emoties en gedrag en stellen ons
daarbij volgende vragen:
o Wat zijn pathologische varianten en wat is psychisch lijden?
o Hoe kan de ontwikkeling van de psychopathologie begrepen worden?
o Hoe kan het worden verklaard naar oorzaak en aard?
In psychopathologie gaat onderzoek en wetenschap hand in hand met praktijk.
Er is een onophoudelijke zoektocht naar oplossingen voor het lijden, d.m.v. (Psycho)therapie,
farmacologie, therapeutische en niet therapeutische interventie waaronder ortho-agogische.
Kern
Begripsomschrijving
Wetenschap of studie van het psychisch lijden:
Wat is geestelijk lijden? → ui ng
Hoe kan het begrepen worden? → ontwikkeling
Hoe kan het verklaard worden? → oorzaken
Psychopathologie = doelgroepen D >> Hoe uit zich dat? Hoe ontwikkelt zich dat? Wat zijn de oorzaken?
Pagina 4 van 35
, Psychopathologie
1: Inleiding
Psycho EN pathologie
“psycho”pathologie Psycho”pathologie”
Te eenzijdig + vaak nog verengd tot “brein” = pathos = lijden: ervaring van last
Te eenzijdig want ook lichaam
→ welke last?
→ wie hee er last? Niet eenduidig &
→ wie bepaalt last? perspectiefafhankelijk
Signaleert vaak vlugger dan psyche
‘Je lichaam is je beste vriend’
Kan je lichaamssignalen (h)erkennen?
Nota’s
Speelt zich af tussen de oren? Ja en nee.
Ja: wat speelt zich af in het brein? Disfunctioneren van het brein = neurotransmitters = visie van
de laatste 30 jaar
Neen: oproep om breder te kijken
Bv. piekeren > gedachten dringen zich aan u op, ongevraagd, tijdens slaap enz … is niet omdat
iets niet functioneert in brein !
Bv. rouw bij verlies> langer dan 6 maand: DSM zegt is psychisch stoornis … iemand die 3 jaar
rouwt is problematisch. Is dat zo ??? En hoe zie je er van af? Bv. 3j rouwen, daar zie ja van af !
veel ruimer dan enkel brein! Ook lichaam !
2 redenen lijf:
1/ zorgen, bezig met hoofd > weerslag op lichamelijk functioneren en fysieke welzijn.
Extreem vb: bv. depressie > zelfmoord poging > polsen opensnijden = lichaam is betrokken,
effect op lichaam. (bv vermageren van stress)
2/ Al lang voor psychische problemen heeft lichaam al signaal gegeven dat er iets is.
(Lichaam = uw beste vriend) voel uw lijf, en je weet hoe het met je gaat !!
> Maar ben je voldoende in verbinding met je lichaam?! Soms ziet omgeving wat jij niet
opmerkt, bv last van darmen, zo vanzelfsprekend geworden dat je niet meer opmerkt.
Ik stel een vraag: psychosomatisch?
Antwoord: altijd wel deels psychosomatisch maar psychosomatisch is meer letsels. Bv. een
maagzweer. Is echt iets vaststellen. Hier spreken we over ons niet goed voelen, moe zijn, maar
niet meetbaar. Dokter zal niets vinden.
Kan je je eigen signalen (H)erkennen ?
(Oefening!) stel jezelf de vraag > ben ik in verbinding met mijn lichaam? > Bij elk hoofdstuk, hoe
zit het met jullie pathologie? We hebben allemaal een hoek af !
Wij = cliënt (PDp?) we zijn zelfregulerend genoeg = psychopathologie van het alledaagse leven.
Bv. verliefdheid > hoek af is wat je eerst aantrekt in ander (tot het je begint te storen)
Pagina 5 van 35