ALGEMENE PSYCHOLOGIE H1:
KENNISMAKING MET DE PSYCHOLOGIE
GEDRAGSWETENSCHAP
- Zoekt verklaring voor gedrag, poogt niet alleen wreedaardig gedrag te verklaren
- Bestudeert elk gedrag dat door mensen (of dieren) kan gesteld worden
PSYCHOLOGIE ≠ DE ENIGE GEDRAGSWETENSCHAP!
vb. sociologie, criminologie, biologie
PSYCHOLOGIE SOCIOLOGIE BIOLOGIE
Brede maatschappelijke
Geïnteresseerd in de mens zelf,
tendensen: Intern fysiologisch: wat gebeurt er
zijn directe omgeving en gedrag
bv. jongeren groeien op met op lichamelijk vlak
Persoonlijkheidsstructuren: bv.
gewelddadige videogames → Bv. Iemand heeft een tumor en
geen empathie
gewelddadiger bijgevolg geen vat op zijn gedrag
Gedrag op niveau van het individu
Gedrag is groeps- Factoren in de onmiddellijke
Factoren binnen de persoon zelf
/maatschappelijk gebeuren omgeving
DEFINITIE
Door voorgaande omschrijvingen, bedenkingen, zouden we kunnen komen tot volgende definitie van
psychologie: de wetenschappelijke studie van het individuele gedrag.
Twee nieuwe vragen:
1. Wetenschap?
2. Gedrag?
Onenigheid over welk soort gedrag men als voorwerp van studie moest nemen:
VISIE 1 VISIE 2
het innerlijke van de mens moet men proberen bloot <-- dit kan niet objectief, dus je moet enkel de
te leggen = psychologie in de meest letterlijke zin: uiterlijk waarneembare aspecten van dat gedrag in
psycho – logie of ziel – kunde aanmerking nemen
AANPAK 1 AANPAK 2
Sommigen: geesteswetenschappen: vooral Anderen: natuurwetenschappelijke aanpak: via
belangrijk om te begrijpen hoe we denken, voelen experimenten en objectieve metingen tot
en handelen eenduidige verklaringen komen van het waarom van
bepaalde G.
➔ Volgens de huidige visie: BEIDE en dus nieuwe definitie
DEF: ‘wetenschappelijke studie van gedrag én mentale activiteiten van het individu’
,GESCHIEDENIS PSYCHOLOGIE
--> Officiële ‘start’ wetenschappelijke psychologie = 1879, Wilhelm Wundt in Leipzig
VERRE VOORGESCHIEDENIS
INTUÏTIEVE OF VOORWETENSCHAPPELIJKE PSYCHOLOGIE
Ongeveer zo oud als de mens zelf: ook primitieve mens realiseerde vorm van zelfBWZ, waardoor hij vragen
begon te stellen over hoe mensen zich gedragen en hoe men daar best rekening mee kan houden….
De opkomst van de filosofie betekende een hele vooruitgang in het zoeken naar kennis en inzicht.
In onze cultuur voor het eerst in de 4de eeuw voor Christus, oude Griekenland (Socrates, Plato en Aristoteles).
Nieuw:
- Expliciete manier waarop ze zich met allerlei vragen inlieten
- De systematiek die ze inbrachten in hun inzichten
Intuïtieve kennis = product van toevallige, losse invallen in de marge van de zorg om het bestaan
Filosofen = vrijgesteld van dagelijkse beslommeringen en konden zij zich voluit bezighouden met het
overpeinzen van de vele vragen die bij hen opkwamen: hoe kosmos in elkaar zit, de wondere wereld van de
natuur, van dieren en planten, en ook het hoe, waarom en waartoe van wat mensen zoal uitrichten…
MEER DIRECTE VOORGESCHIEDENIS
Diverse gebeurtenissen zorgden ervoor dat er zich in de 16de eeuw een belangrijke ommekeer voordeed in het
Westers denken…
- Ontdekkingsreizen
- Boekdrukkunst
- Herontdekking antieke geschriften
- Mens meer centraal in plaats van theocentrisme
= kiem moderne wetenschappen (denk aan Copernicus, Keppler, Galilei, Newton, Vesalius, … )
ONTWIKKELINGEN IN DE FILOSOFIE
Filosofen vroegen zich af wat de waarde is van onze kennis, waar onze overtuigingen vandaan komen en hoe
we tot meer betrouwbare inzichten kunnen komen.
RATIONALISME EMPERISME
waarde van het logisch denken, de ratio belang zintuiglijke waarneming (= empirie)
Descartes ‘ik denk, dus ik ben’ John Locke
res cogitans (denkend vermogen/geest) <> res Tabula rasa: geen aangeboren ideeën
extensa (de uitgebreidheid, alles wat ruimte
Menselijk bewustzijn bij geboorte een lege ruimte
inneemt, materie)
Alleen materie kon wetenschappelijk onderzocht Later wordt BWZ geleidelijk gevuld met vele
worden (astronomie, fysica, fysiologie, …) indrukken opgedaan via zintuigen
Geest leent zich niet tot wetenschappelijk onderzoek Dit BWZ = onderwerp van zijn bespiegelingen= dicht
Nativisme: aangeboren kennis in de buurt van WE BWZspsychologie
DUALISME (ZIEL & LICHAAM)
,IMPULSEN VANUIT DE NATUURWE TENSCHAPPEN
Door ontdekkingen die men deed, botste men op nieuwe vragen, die dan eerder psychologisch van aard waren.
Bijvoorbeeld: staat de wereld wel rechtop of lijkt dat alleen maar zo en staat alles in feite omgekeerd. =
psychofysica
PSYCHOLOGIE ALS WE VAN HET BWZ
1879: Wilhelm Wundt = vader wetenschappelijke psychologie
o Synthese van bestaande → uitwerken tot samenhangend geheel
o Oprichting labo in 1879 voor Experimentele psychologie
• Zelf uitlokken in meer gecontroleerde omstandigheden, om te kunnen onderzoeken
o Wundt beperkte dit. Anderen niet. Bv. Titchener (Amerika)
• Hoofddoel: structuur geest analyseren
Introspectie: naar binnen kijken om elementaire deeltjes te vinden vh BWZ
o Experimentele bewustzijnspsychologie (EU) of structuralisme (Amerika)
Amerika was niet zo geïnteresseerd in Titcheners onderzoek. Het was hen te abstract… Zij hadden voornamelijk
praktische vragen: hoe lossen mensen problemen op en hoe weten ze zich door middel van hun
geestesvermogens aan te passen aan nieuwe situaties.
FUNCTIONALISME
o = Functionalistische bewustzijnspsychologie
o Interesse werking BWZ ‘wijze waarop individuen te werk gaan om zich aan te passen aan nieuwe situaties’
o BWZ → mental activities verwijzend naar de innerlijke leer- en denkprocessen die mensen
inschakelen om oplossingen te vinden voor de problemen die ze ontmoeten.
o Aanvankelijk introspectie, later aangevuld met externe observatie
o Ook dierproeven (eenvoudiger en overzichtelijker)
BEHAVIORISTISCHE REVOLUTIE
o Rusland: dierproeven door Pavlov (hond-speeksel)
o VS - Watson: afwijzing van elke verwijzing naar innerlijke toestanden, enkel uitwendig waarneembare
o alleen S(timulus) – R(espons) – verbindingen --> (prikkel-gevolg/gedrag)
o Objectieve studie van het gedrag, zonder introspectie
NIEUWE KLEMTONEN IN EUROPA
GESTALTPSYCHOLOGIE
o Duitsland begin 20ste eeuw
o Gestalt = geheel met eigen kenmerken, niet te herleiden tot een eenvoudige optelling van de delen
o Bv. Bakken cake → blijft niet louter mengsel van boter, bloem, eieren… wordt cake
o Eerst louter rond waarneming, later ook rond denken en sociale psychologie
o Bv. Groep met luide, aanwezige mensen, meer op achtergrond, een groep is niet enkel de
verzameling losse individuen
o Aha-beleving: het ineens vatten van de oplossing
, DIEPTEPSYCHOLOGIE
o Vanuit psychiatrie rond 1890: Sigmund Freud
o Verklaring gedrag: diepere, onbewuste motieven
o Niet: bewuste overwegingen of weloverwogen Gedragsintenties
o WEL: diepere, zogenaamd onbewuste motieven.
▪ Vandaar de term dieptepsychologie
o Psychoanalyse Freud, (Individuele psychologie Adler, Analytische psychologie Jung)
o oorspronkelijk bedoeld als een nieuwe behandelmethode voor neurotische patiënten, maar
ontwikkelde zich tot een globale theorie van het menselijk G.
o Belevingsinhouden die actief uit BWZ verbannen zijn
--> via vrije associatie (laten vertellen, gedachtestroom - dichter komen bij het onbewuste)
Wetenschappelijke waarde van dit soort theorieën: vandaag nogal betwist…
- Te vage begrippen
- Moeilijk om ze objectief te onderzoeken
AMERIKA & DE HERONTDEKKING VAN HET INNERLIJKE
NEOBEHAVIORISME
o Behoud algemene doelstelling van behaviorisme
o Wijzigingen in concrete uitwerking
S–O–R ipv S – R
(O = black box)
O = de black box: het verborgen innerlijke van een individu, dat allerlei factoren bevat die een belangrijke
invloed kunnen hebben op het G, maar waar we geen rechtstreekse inkijk in hebben. Kan enkel onrechtstreeks
geregistreerd worden…
HUMANISTISCHE PSYCHOLOGIE (MASLOW, ROGERS)
o Reactie tegen de 2 hoofdstromingen zijnde,
▪ Behaviorisme: mens onder controle van de omgeving, mens is weinig meer dan een
laboratoriumrat
▪ Dieptepsychologie: mens onder controle van zijn onbewuste, mens stelt voornamelijk
abnormaal, neurotisch gedrag.
o Mens en zijn mogelijkheden moeten centraal staan.
o “psychologie van de derde weg” → positievere visie
- licht: Europa
- Donker: Amerika
- Dubbele pijl: reactie op
- stippellijn: ontstaan uit