Dinsdag 26/09/23 Filosofie
FILOSOFIE : DINSDAG 26/09/23
HFST. 1 : OORSPRONG FILOSOFIE
• Griekse flein = houden van : ‘houden van wijsheid’
• Sophia = godin wijsheid (wijsheid is vrouwelijk)
• Mythos (verhalen,goden) => logos (rationele structuur)
OORSPRONG 2 VISIES
1. Filosofie is zo oud als de mensheid
2. Filosofie ontstond in een bepaalde periode in een bepaalde cultuur
WESTERSE FILOSOFIE
• Ontstond = 6de eeuw voor christ
• Egeïsche zee
MYTHOS
• Voorvaderen = rituelen
• Myhtos : alles wordt verklaard door het bovennatuurlijke
• Logos : de werkelijkheid komt naar voor
MYTHOS : 3 RELIGIES VAN HET BOEK
• De zondeval = adam en eva
• Boom van kennis over goed/kwaad
- Hap van appel => kennis over goed/kwaad = adam & eva gaan oordelen
- Voor de hap hadden ze geen kennis
• Vraag : “wat maakt mij gelukkig” = weten (kennis)
MYTHOS : HOMEROS, HESIODOS
• Odysseus wou sirenes horen zingen = bond zich vast aan mast & watten in oren
• Odysseus strijder in oorlog van Troje & ontwerper paard van Troje
• De fout vn mensheid : verleiding door passie
• De fout vn Odysseus : verleiding nar sirenes
We willen bij onszelf komen en verleiding weerstaan
VAN MYTHOS NAAR LOGOS
• Oude wereldbeelden vervangen door rationele
• Iedereen heeft zen eigen ideeën => xenophanes
• Meta stap : iedereen heeft eigen manier van afbeelden
- Verplicht meta denken
LOGOS IN HET OOSTEN
• India : Boeddha => levensfilosofie
• China : ying & yang = nacht/ dag, eb/vloed, zomer/ winter
,Dinsdag 26/09/23 Filosofie
• Alles veranderd niets blijft gelijk
FILOSOFIE TUSSEN RELIGIE EN WETENSCHAP
Wetenschap Religie
= Bestudeert systematisch objectieve verschijnsels = zoekt naar iets absoluuts dat te begrijpen is met
en fenomenen zintuigen
1. Domein : materiele werkelijkheid 1. Domein : zingeving, waarden, bewustzijn
2. Natuurfilosofie => fysica 2. ‘voorbij’ zintuigen en verstand
Daarna : andere natuurwetenschappen,
sociologie en psychologie
1. Ratio (rede) & empirie (zintuiglijke
waarneming)
FILOSOFISCHE VRAGEN
De vragen van Kant Indeling van Ferry
- Wat kan ik weten (denken) Kennis : werkelijkheid, weten
- Wat moet ik doen (handelen) Ethiek : wat is goed en wat slecht
- Wat is de mens Wijsheid (adviseren) : kunnen omgaan met tegenslag
- Wat mag ik hopen
HUIS VAN DE FILOSOFIE
1: ZIJN, BEWUSTZIJN, MENS
Ontologie : vragen over dat wat is
1. Kosmologie : werking kosmos/natuur
- Vanaf Newton => ontstaan fysica en natuurfilosofie
2. Metafysica : vragen over de essentie vn werkelijkheid, vragen leven/dood
3. Theologie : god
4. antropologie : de mens
- Sociologie= mens in sociale context
- Psychologie = mens als geestelijk wezen
- Culturele antropologie = mens als cultuurwezen
- Agogiek = mens als handelend wezen
Voorbeelden antropologie : onderscheid goed/kwaad, mooi/lelijk, waarheid/leugen
2 : DE DRIE GROTE WAARDEN
1. Epistemologie of kennisleer : vragen over waarheid en kennis
Bv. Wat is kennis, wat is het verschil tussen waarheid en mening
2. Logica : bv. “het regent of het regent niet” = geldig nadenken
- 20ste eeuw => wetenschapsfilosofie, taalfilosofie en beswustzijnsfilosofie
3. Wetenschapsfilosofie : grondslagen van de kennis van afzonderlijke wetenschappen. ‘wat is
wetenschap en wat niet
4. Taalfilosofie : behandelt het ontstaan, ontwikkeling, betekenis en functie van taal
,Dinsdag 26/09/23 Filosofie
3 : GOED
Het goede en rechtvaardige Het schone
1. Ethiek : onderzoekt het goede en vraagt 1. Esthetica : vraag over wat schoonheid en
wat goedheid en rechtvaardigheid is, kunst is
hebben waarden en normen een universele
grond
2. Politieke/sociale filosofie : toegepast op de 2. kunst en cultuurfilosofie = afgeleide
maatschappij met de vraag ‘hoe dient een deelgebieden
rechtvaardige maatschappij te worden
georganiseerd
1. Rechtsfilosofie : vraag over de aard en
oorsprong van recht en den verhouding tot
ethiek
VOORSOCRATISCHE NATUURFILOSOFEN
• Filosofie van voor Socrates
• Eerste stappen naar “nieuwe soort denken”
• Kosmologische vragen => oorsprong kosmos, principes verandering
• Rond Egeïsche zee (milete)
THALES VAN MILETE
• ‘eerste filosoof = 3 redenen
1. Oerbeginsel = archè : alles komt voort uit water
2. Wiskundige stelling : A/B = D/C
3. Uitspraak “ken jezelf” : dit gebot stond aan de tempel van delphi, toekomst laten voorpspellen ( navel
van de aarde) = gat waar dampen uitkwamen
- Elementen : water, lucht, aarde, vuur
ANAXIMANDER VAN MILETE
• Anaximander => leerling van Thales
• Volgens hem 1ste beginsel of archè : Het apeiron ( het onbeperkte)
- Water zit erin, maar is niet het eerste
• Zorgde voor kosmogonie = het ontstaan van de kosmos
• Voortdurende botsing : de tegenstellingen
PYTHAGORAS
• Philosophos : Filosofen blijven zoeken naar de werkelijkheid, blijven vragen stellen
• Verhoudingen met getallen : bv. Lengte tussen muziek noten
• Idee : na de dood reïncarnatie (tussenperiode)
• Stelling van Pythagoras : a²+ b² = c²
, Dinsdag 26/09/23 Filosofie
PARMENIDES : HET EEUWIGE ‘ZIJN’
1. Centraal = de vraag naar het ‘zijn’ (ontologie)
2. Beroemdste uitspraak : “alles (het zijn ) is één en onvergankelijk en aan zichzelf gelijk”
- Het tijdelijke verschijnt en verdwijnt in het eeuwige zijn
- Metafoor computerscherm
HERAKLEITOS : DE VOORDURENDE “WORDING” OF VERANDERING
• “wording” : Alles veranderd voortdurend
- Bv. De tv, vuur, water, de wolken => ze veranderen steeds
1. Oorlog is de vader van alles
2. “je kan nooit 2x dezelfde rivier stappen”
• Rivier, vuur en oorlog = metaforen verandering
DEMOCRITOS
1. Materialisme : alles bestaat uit materie (deeltjes)
- A-tomos : deeltjes die samenklitten
- Onze gedachten zijn ook deeltjes
DOEL VAN FILOSOFIE IN DE OPLEIDING?
• Reflective practitioners : zelfreflectie bij handelen/beslissen is een belangrijke competentie als je met
mensen werkt
✓ Tot jezelf komen
✓ Leren reflecteren over jezelf
KEN JEZELF : GNOTHI SEAUTON
1. Uitspraak boven ingang orakel van Delphi voor god van het licht Apollo (navel van de wereld)
2. Zelfkennis als voorwaarde tot begin van wijsheid
TERUGBLIK OP LES 1