Moleculaire Biologie
Partim 3: Mechanismen van cel-cel
communicatie
Vb.: feromonen (Matnn factors)
Liganden + receptoren signaaltransductoren geactieerd cytosolische & nucleaire efecten
Essentile functess groei, proliferate, diferentate, apoptose, ,ehoud i gecontroleerde rustoestand
H1: Algemeen overzicht signaaloverdracht
1.1 Types van cel-cel communicatie
In dierlijke cellens 2 typess
Via gespecialiseerde, directe verbindingen tussen cellen
= Gap junctons
Homogene aggregaten i eiwiten
Directe ier,inding tss cytoplasma’s
< ,uisiormige eiwitier,indingen (connexons) < integrale mem,raaneiwiten (connexines)
Snelle uitwisseling i kleine signaalmoleculen (zoals Ca 2+, cAMP, glucose…)
Geiolgs celgroepen reageren snel en synchroon op stmulus
Via extracellulaire signaalmoleculen
Gesynthetseerd & gesecreteerd door signaliserende cel
Herkend door specifeke mem,raanreceptoren op doelwitcellen
Type respons ,epaald door intracellulaire componentens signaaltransductoren
,eïniloeden doelwit-eiwiten gewijzigde functes in cytosol of nucleus
Communicate essenteel in iolgende stappens
o Synthese signaalmolecule
o Secrete signaalmolecule
o Transport naar doelwitcel
o Binding + actiate op spec receptor
o Actiatee/ synthese signaaltransducte-eiwiten & kleine moleculen
o Actiate i efector-eiwiten
o Korte termijn efect – lange termijn efect
o Uitdoien door negateie feed,ack of ierwijdering ih ligand
1.2 Endocrien/ Paracrien/ Synaptisch/ Autocrien/ Direct
Endocriens
o signaalmoleculen = hormonen
o naar ierafgelegen doelwitcellen getransporteerd iia ,loed,aan
, Paracrien:
o Signalisate cellen in onmiddellijke omgeiing (snelle opname, afraak of immo,ilisate)
o V,.s interferonen
o Gespecialiseerde iorms synaptische communicatie
Neurotransmiters in synaptsche spleet
Oierdracht i elektrische impulsen tss zenuwcellen
Autocriens
o Vaak ,ij cellen in weefselkweek
o Meerdere greoifactoren
o A,errante autocriene stmulate celtransformate
Direct:
o Signaalmolecule ,lijf mem,raange,onden
o V,.s haematopoiese
1.3 Bindings- en efectorspecifciteit
Bindings-specifciteits tss receptor & ligand
o Sommige liganden ,inden meerdere receptoren
o Sommige receptoren ,inden meerdere liganden
Efector-specifciteits ,epaald door type receptor & cel-specifeke intracellulaire signaalmoleculen
o Pleiotropies = ligande/receptor interacte op ierschillende cellen ierschillende responsen
o Redundanties Meerdere, ierschillende ligande/receptor interactes op = cel kunnen leiden tot
= cellulaire respons
optmale reacte op 1 signaals fght-or-fight
Cellulair gedrag meestal onder controle i ierschillende signalen com,inate ,epaalt uitkomst
1.4 Algemene eigenschappen van ligand/receptor systemen
Classifcate van liganden
Ligand Receptor Eigenschappen ioor,eeld
Lipofel Intracellulair Vrij doorheen plasma- - Steroïden (cortsol,
mem,raan difunderen oestradiol, testosteron)
- Tyroxine
Interageren met cytosolische of - Retnoïnezuur
nucleaire receptoren
Rechtstreeks ,inden op
transcripte-controle CIS
elementen directe regulate
transcriptepatronen
Lipofel Celmem,raan-ge,onden 16 ierschillende types prostaglandines
Kunnen niet doorheen plasma-
mem,raan difunderen
, Hydrofel Celmem,raan-ge,onden Kleine, geladen moleculen - Adrenaline
- Histamine
Liganden iariiren in lengte - Peptde- & polypeptde
hormonen (glucagon,
insuline, groeifactoren,
cytokines
Classifcate van receptoren
1. Mem,raan ierankerde receptoren
Ion-kanaal gekoppelde receptoren
o Ligand-,inding openen of sluiten mem,raan-poriin mem,raan-potentaal wijzigt
o Actiate door structuurwijziging in receptor
o V,.s acetylcholine-receptor
G-eiwit gekoppelde receptoren
o Ligand-,inding actiate G-eiwiten enzymes aan-e/afschakelen ionkanalen aan-e/
afschakelen wijziging mem,raanpotentaal
o Actiate door inducte structuurwijziging
o V,.s adrenalinereceptoren
Receptoren met enzymatsche werking
o Extracellulair receptorsegment
o Intracellulair deel met enzymatsche actiiteit
o Tyrosine-kinase receptorens
Ligand-,inding actiate tyrosine-specifek eiwitkinase domein fosforylate tyrosine-
zijketens
Ligandens polypeptden (insuline, EGF…) actieren door inducte i gewijzigde receptor-
complexiorming
o Cytokine-receptorens
Geen intrinsieke enzymatsche actiiteit
Receptor-geassocieerde tyrosine kinasen
Signaaltransducteproces idem tyrosine-kinase
V, ligandens interferonen, interleukines actieren door inducte i gewijzigde
receptorclustering
o Serine/Threonine kinase receptorens
Voor polypeptde-groeifactoren (oa TGF-)
Actiate door samen,rengen i ierschillende receptorketens
o Anderes
Fosfatase actiiteit
Guanylaat-cyclase actiiteit
Receptoren die signaalplatormen iormen
o Adaptor-eiwitens ,rug tss receptor & kinasen
o Vormen oligomere clusters in celmem,raan platorm ioor aanmeren i adaptoren
o V,.s TNF- en IL1 en Toll-like receptoren
2. Cytoplasmatschee/ nucleaire receptoren