Samenvatting artikelen Ondersteuning aan personen met beperkingen
behorende bij college 7 en 8 2023-2024
Inhoud
7.1 Batshaw, M.L. (2019). Children with disabilities. Baltimore: Brooks Publishing Co. Hoofdstuk 21
(Cerebral Palsy) en Hoofdstuk 23 (Acquired Brain injury). ...................................................................... 2
Hoofdstuk 21: Cerebrale Parese .......................................................................................................... 2
Hoofdstuk 23 – Acquired Brain Injury (verworven hersenletsel) ...................................................... 16
7.2 De ICF............................................................................................................................................... 28
7.3 Ferguson, G. D., Jelsma, J., Versfeld, P., & SmitsEngelsman, B. C. M. (2014). Using the ICF
Framework to explore the multiple interacting factors associated with Developmental Coordination
Disorder. Current Developmental Disorders Reports, 1(2), 86-101. ..................................................... 30
7.4 Wearne, Anderson, Catroppa, Morgan, Ponsford, Tate, …… & Skye McDonald (2020) Psychosocial
functioning following moderate-to-severe pediatric traumatic brain injury: Recommended outcome
instruments for research and remediation studies studies. Neuropsychological Rehabilitation, 30, 973-
987 ......................................................................................................................................................... 32
8.1 Day, M., Clarke, S. A., Castillo-Eito, L., & Rowe, R. (2020). Psychoeducation for children with
chronic conditions: A systematic review and meta-analysis. Journal of Pediatric Psychology, 45(4),
386-398.................................................................................................................................................. 34
8.2 Fang, S., & Ding, D. (2020). A meta-analysis of the efficacy of acceptance and commitment
therapy for children. Journal of Contextual Behavioral Science, 15, 225-234. ..................................... 36
8.3 Forgeron, P., King, S., Reszel, J., & Fournier, K. (2018). Psychosocial interventions to improve social
functioning of children and adolescents with chronic physical conditions: A systematic review.
Children's Health Care, 47, 326-355. ..................................................................................................... 40
8.4 Gimeno, H., Jackman, M., & Novak, I. (2021). Cognitive Orientation to daily Occupational
Performance (CO-OP) Intervention for people with cerebral palsy: A systematic review with meta-
analysis. Journal of Pediatrics, Perinatology and Child Health, 5(3), 177-193. ..................................... 47
8.5 King, G., Williams, L., & Hahn Goldberg, S. (2017). Family-oriented services in pediatric
rehabilitation: A scoping review and framework to promote parent and family wellness. Child: Care,
health and development, 43(3), 334-347.............................................................................................. 55
8.7 Resch, C., Hurks, P. P., & van Heugten, C. M. (2020). Cognitieve revalidatie voor kinderen en
jongeren met niet-aangeboren hersenletsel: wat zijn de effectieve componenten? Neuropraxis, 24,
66-73...................................................................................................................................................... 70
,7.1 Batshaw, M.L. (2019). Children with disabilities. Baltimore: Brooks
Publishing Co. Hoofdstuk 21 (Cerebral Palsy) en Hoofdstuk 23
(Acquired Brain injury).
Hoofdstuk 21: Cerebrale Parese
Veel kinderen met Cerebrale Parese (CP) komen voor het eerst onder professionele aandacht
vanwege vertragingen in de vroege motorische mijlpalen, met name rollen, kruipen, staan en lopen,
of tekenen van vroege handigheid. De meeste ouders weten dat kinderen rond de leeftijd van één
jaar beginnen met lopen, en er bestaat impliciet inzicht dat de eerste stappen van een kind de
overgang markeren van de kindertijd naar de peutertijd. Wanneer een jong kind deze overgang niet
op het verwachte tijdstip bereikt, gaan er alarmbellen rinkelen.
Wat is Cerebrale Parese
Cerebrale Parese beschrijft een groep chronische motorische stoornissen bij kinderen die worden
gedefinieerd door specifieke functionele kenmerken in plaats van door de onderliggende oorzaak.
Cerebrale Parese beschrijft een groep permanente stoornissen in de ontwikkeling van beweging en
houding die activiteitsbeperking veroorzaken en die worden toegeschreven aan niet-progressieve
stoornissen die optraden in de zich ontwikkelende hersenen van de foetus of het kind. De motorische
stoornissen van CP gaan vaak gepaard met stoornissen van gevoel, perceptie, cognitie, communicatie
en gedrag, door epilepsie en door secundaire problemen aan het bewegingsapparaat.
Kenmerken van Cerebrale Parese
De kenmerken van CP zijn beperkingen in mobiliteit en handgebruik met bijbehorende
neuromotorische afwijkingen bij lichamelijk onderzoek. CP wordt gekenmerkt door een verminderde
controle over beweging en houding die al vroeg in het leven zichtbaar wordt. Er is sprake van
variabiliteit in de algemene motorische functie, vaak met daarmee samenhangende beperkingen op
het gebied van gevoel, cognitie, communicatie, oromotorische/gastro-intestinale disfunctie, darm-
/blaasfunctie en gedrag. Er kan sprake zijn van een visuele beperking en epilepsie.
Oorzaken van Cerebrale Parese
De klinische kenmerken van CP zijn het gevolg van ontwikkelingsstoornissen die optreden tijdens de
vroege hersenontwikkeling, wat leidt tot hersenmisvormingen of hersenletsel. Deze aandoeningen
komen het vaakst voor tijdens de ontwikkeling van de foetus of in de perinatale periode, maar
kunnen ook ontstaan tijdens de eerste levensjaren. Vroeggeboorte, laag geboortegewicht,
zwangerschap tijdens meerdere zwangerschappen, infectie/ontsteking, hypoxie-ischemie en een
verscheidenheid aan genetische factoren kunnen samenwerken, met als eindresultaat CP.
Wat kan Cerebrale Parese veroorzaken?
Hoewel CP wordt beschouwd als een statische (‘niet-progressieve’) aandoening, kunnen de
functionele manifestaties ervan op verschillende manieren ‘voortschrijden’. Kinderen met vroege
hypotonie (lage spierspanning) kunnen later spasticiteit of dystonie ontwikkelen. Dit kan het gevolg
zijn van onaangepaste plasticiteit, waarbij de hersenbedrading van de hersenen verkeerd gericht of
gebrekkig is. Ook zijn volwassenen met dyskinetische vormen van CP zijn gevoelig voor het
ontwikkelen van secundaire compressie van het ruggenmerg als gevolg van langdurige abnormale
repetitieve bewegingen van het hoofd en de cervicale wervelkolom. Dit leidt tot progressieve zwakte
en functieverlies. Ten slotte kunnen er progressieve orthopedische misvormingen optreden als
gevolg van spasticiteit en chronische spierverkorting, resulterend in verlies van motorische functie.
,Wat veroorzaakt Cerebrale Parese?
De onderliggende oorzaken en risicofactoren die leiden tot de ontwikkeling van CP verstoren de
ontwikkeling van neuronale netwerken in de vele hersenbanen die bewegingen controleren.
Een sleutelconcept bij het begrijpen van de oorzaken van CP is selectieve kwetsbaarheid. Deze term
verwijst naar de gevoeligheid van specifieke regio's en cellen voor letsel tijdens kritieke perioden in
de hersenontwikkeling. De hersenen worden bijvoorbeeld structureel gevormd na ongeveer twaalf
weken, en problemen die in deze periode optreden leiden vaak tot hersenmisvormingen. Kinderen
die te vroeg geboren worden, hebben doorgaans spastische vormen van CP.
Bij voldragen baby'’s ligt de kwetsbaarheid in de neuronen in de basale ganglia en de thalamus.
Bij voldragen baby's met HIE of kernicterus wordt de schade aan neuronen in deze diepe grijze
stofstructuren vaak in verband gebracht met dyskinetische (dystonische) vormen van CP. Een veel
voorkomende misvatting is dat de meeste gevallen van CP het gevolg zijn van HIE. Het is nu duidelijk
dat verstikking bij de geboorte de oorzaak is van CP bij slechts 2% tot 10% van de getroffen kinderen.
Moeilijke geboorte en vroeggeboorte zijn niet altijd toevallige gebeurtenissen, maar kunnen vaak
het resultaat zijn van een diepere oorzaak, of de uitingen ervan, zonder de feitelijke etiologische
factor te zijn. Het zou dus heel goed mogelijk kunnen zijn dat dezelfde pathogene factoren die het
intra-uteriene milieu abnormaal maakten, hun invloed ook uitbreidden tot de bevalling; Een
abnormale geboorte is dan het eindresultaat van een abnormale zwangerschap. (Freud, 1897).
Een sleutelconcept bij het effectief behandelen van kinderen met CP is de erkenning dat het
begrijpen van de onderliggende oorzaak kan dienen als basis voor het verbeteren van management.
Etiologie verwijst naar de onderliggende oorzaak van een aandoening, zoals CP als gevolg van
hersenletsel geassocieerd met vroeggeboorte. Etiologische diagnose is ook van nut bij het vaststellen
van de prognose als het herhalingsrisico van CP of andere motorische stoornissen die CP nabootsen.
Epidemologie
In de ontwikkelde wereld treft CP ongeveer 2 op de 1.000 kinderen. CP wordt meestal geassocieerd
met vroeggeboorte en een laag geboortegewicht. De incidentie van CP neemt ook toe naarmate de
zwangerschapsduur afneemt. Ondanks de vooruitgang in de perinatale behandeling in de afgelopen
20-30 jaar is de incidentie van CP bij voldragen baby's niet veranderd. Dit komt overeen met het
inzicht dat CP bij voldragen baby’s meestal het gevolg is van prenatale insulten of genetische
aandoeningen die onafhankelijk zijn van, of samen kunnen werken met, factoren die verband
houden met de bevalling.
In ontwikkelingslanden zijn nauwkeurige epidemiologische schattingen moeilijk te verkrijgen, maar de
algehele prevalentie lijkt vergelijkbaar met die in ontwikkelde landen.
Risicofactoren
1. Infectie
Er is aangetoond dat zowel indirecte infecties (overgedragen door de moeder) als directe infecties
(van de foetus of het pasgeboren kind) verband houden met CP. Bij voldragen en premature baby's is
directe infectie van de foetus door virussen zoals het cytomegalovirus en rubella en andere
infectieuze agentia (bijv. toxoplasmose, een parasitaire infectie) lange tijd een erkende oorzaak van
CP geweest. Meer recentelijk zijn microcefalie en CP ook in verband gebracht met het Zika-virus.
Bacteriële meningitis bij pasgeborenen blijft ook een belangrijke oorzaak van CP.
Bij de voldragen zuigeling is er een verband tussen maternale infectie, koorts en CP.
, 2. Prematuriteitsgerelateerde hersenverlamming
Premature baby's, vooral degenen geboren vóór de zwangerschapsduur van 28-32 weken of met een
geboortegewicht van minder dan 1.500 gram, vertegenwoordigen bijna de helft van alle personen
met CP. Bij premature baby's zijn de twee meest voorkomende typen letsel PVL en periventriculaire-
intraventriculaire bloeding. Onrijpheid van de hersenontwikkeling maakt premature baby's vatbaar
voor beide aandoeningen.
3. Hersenverlamming bij voldragen baby's
Een grote verscheidenheid aan prenatale, perinatale en genetische factoren houdt verband met CP bij
voldragen baby's. Deze omvatten HIE, aangeboren hersenmisvormingen, stollingsafwijkingen,
complicaties gerelateerd aan zwangerschappen met meerdere zwangerschappen en infectie/
ontsteking. Vergeleken met te vroeg geboren kinderen is de kans groter dat voldragen baby’s die
vervolgens CP ontwikkelen, klein zijn voor de zwangerschapsduur of misvormingen hebben binnen en
buiten het centrale zenuwstelsel (CZS), wat duidt op problemen in de vroege hersenontwikkeling.
Diagnose
CP wordt klinisch gediagnosticeerd; het wordt vermoed door de aanwezigheid van vertragingen in de
motorische ontwikkeling en bevestigd door duidelijke afwijkingen bij neurologisch onderzoek. Hoewel
pasgeborenen mogelijk bekende risicofactoren voor CP hebben (bijvoorbeeld PVL of HIE), kan CP niet
bij de geboorte worden gediagnosticeerd omdat de kenmerkende diagnostische symptomen niet zo
vroeg duidelijk zijn. Op basis van de bevindingen van traditioneel neurologisch lichamelijk onderzoek
worden kinderen met ernstige vormen van CP doorgaans in het eerste levensjaar gediagnosticeerd,
terwijl kinderen met minder ernstige vormen in het tweede levensjaar worden gediagnosticeerd.
Vroege detectie van CP wordt steeds wijdverspreider, met opkomende evaluatie-instrumenten zoals
Prechtl's General Movement Assessment (General Movements Trust, 2009), waarvan is aangetoond
dat deze voorspellend is voor toekomstige motorische disfunctie en comorbiditeiten bij
pasgeborenen en zuigelingen. Algemene bewegingen zijn een middel om de integriteit van het
onvolgroeide zenuwstelsel te evalueren, en er wordt aangenomen dat ze het resultaat zijn van
centrale patroongeneratoren. Over het algemeen is de variabiliteit van bewegingen een goed teken.
Een van de belangrijkste kenmerken van CP is het voortbestaan van primitieve reflexen. Alle baby's
worden geboren met primitieve reflexen. Ze worden ‘primitief’ genoemd omdat ze al in het vroege
leven aanwezig zijn en vermoedelijk worden gecontroleerd door het ruggenmerg, de labyrinten van
het binnenoor en de hersenstam (de primitieve gebieden van het centrale zenuwstelsel). Bekende
voorbeelden van primitieve reflexen zijn de zuigreflex en de handgrijpreflex bij pasgeborenen.
Het ontstaan van houdingsreacties (automatische bewegingsreacties) en het gelijktijdig verdwijnen
van primitieve reflexen zijn essentiële voorlopers voor de ontwikkeling van specifieke motorische
mijlpalen, zoals omrollen en zitten. Bij veel kinderen met CP is de ontwikkeling van houdingsreacties
vertraagd of afwezig, inclusief deze reactie, waardoor zitten of lopen moeilijk wordt. CP kan worden
gezien als het voortbestaan van primitieve reflexen gecombineerd met het gebrek aan corticale
rijping van houdingsreacties.
Het neurologisch onderzoek van het motorsysteem is een belangrijk hulpmiddel om het type CP van
een individu te karakteriseren. Neurologische onderzoeksbevindingen kunnen in twee categorieën
worden verdeeld: de bevindingen die zichtbaar zijn en de bevindingen die kunnen worden gevoeld.
Men kan bijvoorbeeld dystonie, of draaiende houdingen, observeren door simpelweg naar de patiënt
te kijken. Om spasticiteit echter te kunnen waarderen, moet men de handen op de patiënt leggen en
de effecten van gewrichtsbeweging op de weerstand tegen beweging beoordelen.
