LEESWIJZER Lees- en reflectievragen bij de bijlagen bij LES 1
TEKST 1
De kracht van het engagement (Decruyenaere, 2013)
• Op welke uitdagingen wil vermaatschappelijking volgens deze tekst een antwoord bieden? Benoem er 3.
1. Groeiende vraag naar zorg en ondersteuning
2. Veranderende aard van zorgvragen
3. Verwachtingen van zorgvragers
• Leg uit welke argumenten een positieve keuze voor vermaatschappelijking kunnen onderbouwen. Geef er 2.
1. Mobilisatie van sociaal kapitaal:
Het artikel benadrukt de waarde van sociaal kapitaal in de samenleving, met een
focus op de liefdevolle inzet van mantelzorgers en betrokkenheid van vrijwilligers als
cruciale elementen van goede zorg. Het pleit voor het activeren van dit sociaal
kapitaal als een integraal onderdeel van zorgverlening, met als onderbouwing dat
vermaatschappelijking streeft naar het benutten van de kracht van mensen om zich
voor elkaar in te zetten. Dit engagement versterkt de sociale banden en draagt bij aan
een meer participatieve en zorgzame gemeenschap.
2. Inclusie en participatie in de samenleving:
Vermaatschappelijking van de zorg streeft naar een samenleving waarin mensen met
diverse uitdagingen een eigen zinvolle plek hebben. Het gaat verder dan alleen
toegankelijke zorg en pleit voor het integreren van zorg in het dagelijkse sociale leven.
Hierbij worden termen als desinstitutionalisering, community care, empowerment,
en kracht- en contextgericht werken genoemd. De onderbouwing is dat
vermaatschappelijking gericht is op het actief betrekken en ondersteunen van
kwetsbare groepen, zoals mensen met beperkingen en chronisch zieken, om hun
participatie in de samenleving te bevorderen. Dit streven leidt tot een inclusievere en
rechtvaardigere samenleving waarin iedereen kan deelnemen en bijdragen op basis
van hun mogelijkheden en kwetsbaarheden
• Welke solidariteitsopvattingen kan je in deze tekst herkennen? Geef in totaal 4 illustraties van koude en/of
warme solidariteit.
- Warme solidariteit
1. Liefdevolle inzet van mantelzorgers
2. Betrokkenheid van vrijwilligers
- Koude solidariteit
1. Inzetten van beleidskader en middelen
2. Stimuleren van intersectorale samenwerking
• Beschrijf kort 2 voorbeelden van praktijken uit 2 verschillende sectoren die tot stand kwamen onder impuls
van vermaatschappelijking van de zorg, en jou het meest aanspraken. Leg ook uit waarom.
1. Buurtgerichte ouderenzorg:
o Voorbeeld:
Lokale vrijwilligersnetwerken ondersteunen ouderen in dagelijkse activiteiten,
bevorderen sociale interactie en creëren ontmoetingsplekken in buurten.
o Waarom het aanspreekt:
Deze praktijk bevordert warme solidariteit door lokale betrokkenheid, waardoor
ouderen langer zelfstandig en met gemeenschapsondersteuning kunnen leven.
, 2. Samenwerking onderwijs en jeugdzorg:
o Voorbeeld:
Scholen werken samen met jeugdzorgorganisaties voor vroegtijdige interventie bij
gedrags- en emotionele problemen, met programma's gericht op preventie en
ondersteuning.
o Waarom het aanspreekt:
Deze praktijk benadrukt een integrale aanpak door samenwerking tussen sectoren,
wat kan bijdragen aan een gezonde jeugdontwikkeling en de kracht toont van
gemeenschappen en organisaties die gezamenlijk zorg leveren.
TEKST 2
Vermaatschappelijking van zorg, de kracht van verandering of holle slogan? (Everaert et al., 2015)
• Welke tegenspraak schuilt volgens de auteur in de actuele inzet op de mobilisatie van het ‘sociaal kapitaal’ in
de samenleving?
1. Bestaand sociaal kapitaal:
Het artikel wijst op de reeds bestaande betrokkenheid van meer dan 600.000 mantelzorgers
in Vlaanderen, waardoor de vraag wordt gesteld of het realistisch is om te verwachten dat er
nog meer sociaal kapitaal beschikbaar is.
2. Druk op sociaal kapitaal:
Het bestaande sociale kapitaal staat onder druk door veranderingen in de arbeidsmarkt, zoals
jonge gezinnen die voltijds werken en grootouders die nog aan het werk zijn, wat de vraag
oproept of er nog meer aanspraak op dit kapitaal moet worden gedaan.
3. Nefaste gevolgen:
Er wordt gewaarschuwd voor mogelijke nadelige effecten, met name voor personen met
beperkingen die mogelijk moeten terugvallen op hun eigen netwerk, wat ongelijke toegang
tot zorg kan veroorzaken.
4. Commercialisering en inclusie:
De opkomst van commerciële bedrijven wordt genoemd, waarbij de auteur wijst op mogelijke
gebreken in kwaliteitscontrole. Ook wordt betoogd dat systematische bezuinigingen de
inclusie in de weg kunnen staan, en dat vermaatschappelijking geen afdoend antwoord is op
budgettaire tekorten.
Kortom, het artikel benadrukt de noodzaak om realistisch te zijn over de beschikbaarheid van sociaal
kapitaal, waarschuwt voor mogelijke negatieve gevolgen en wijst op de uitdagingen rondom
commercialisering en inclusie in het kader van vermaatschappelijking van zorg
• Deze tekst plaatst kanttekeningen bij tekst 1 (‘De kracht van het engagement’). Kies er 2 kanttekeningen uit,
en beschrijf ze in eigen bewoordingen.
TEKST 3
Ervaringsdeskundigheid moet je politiseren (van Steenberghe et al., 2017)
• De auteurs stellen dat ervaringswerkers een politiserende rol hebben. Leg in eigen woorden uit wat hiermee
bedoeld wordt.
Het begrip "politiseren" in het artikel "Ervaringsdeskundigheid moet je politiseren" verwijst naar het
actieve engagement van ervaringswerkers in het politieke domein. Dit houdt in dat ze niet alleen
persoonlijke verhalen delen, maar ook streven naar systemische veranderingen. Ervaringswerkers
gebruiken hun eigen ervaringen als instrument om structurele problemen aan te kaarten en sociale
onrechtvaardigheden te benadrukken. Het uiteindelijke doel is het bevorderen van bewustwording,
het doorbreken van stigma's en het aandringen op beleidsveranderingen voor een inclusievere
samenleving.
, • De politiserende rol van ervaringswerk kan ook gefnuikt worden. Beschrijf twee risico’s die een aanleiding
kunnen geven tot depolitisering.
1. Instrumentalisering voor individuele doeleinden:
Er bestaat het risico dat ervaringswerkers worden ingezet om individuele verhalen te delen
zonder aandacht te besteden aan bredere systemische kwesties. Als hun ervaringen alleen
worden gebruikt om emotionele reacties op te wekken zonder te streven naar structurele
verandering, kan dit leiden tot depolitisering.
2. Incorporatie binnen bestaande structuren:
Ervaringswerkers lopen het risico te worden ingebed in bestaande instituties en structuren,
waarbij ze worden aangepast aan heersende normen en waarden. Als hun betrokkenheid
beperkt blijft tot oppervlakkige participatie in plaats van het uitdagen van machtsstructuren,
kan dit de politiserende impact verminderen en leiden tot een vorm van
'geïnstitutionaliseerde' ervaringsdeskundigheid.
• Wanneer geeft de inzet op ervaringskennis aanleiding tot een verdeelde visie op zorgverlening?
Het artikel "Ervaringsdeskundigheid moet je politiseren" benadrukt dat de inzet op ervaringskennis
aanleiding kan geven tot een verdeelde visie op zorgverlening wanneer deze kennis wordt ingezet
zonder politieke bewustwording. Dit kan gebeuren in de volgende situaties:
1. Individualisering van problemen:
Als de focus ligt op individuele ervaringen zonder de bredere maatschappelijke en politieke
context te erkennen, kan dit leiden tot een versnipperde visie op zorg. Het risico bestaat dat
de nadruk te veel komt te liggen op persoonlijke verhalen en de structurele oorzaken van
problemen worden genegeerd.
2. Gebrek aan politieke bewustwording:
Wanneer ervaringsdeskundigheid niet wordt ingebed in een bredere politieke analyse, kan dit
resulteren in een gefragmenteerde benadering van zorgverlening. Een verdeelde visie kan
ontstaan als de politieke dimensie van ervaringen niet wordt erkend en aangepakt, waardoor
de inzet op ervaringskennis beperkt blijft tot individuele anekdotes in plaats van een krachtig
instrument voor systemische verandering.
• Wat is nodig om te kunnen spreken van een gedeelde visie op zorgverlening?
1. Erkenning van maatschappelijke structuren
2. Politiek bewustzijn
3. Collectieve actie
4. Inclusiviteit
TEKST 4
Niet bedenkende dat de bedenker soms de macht verliest over wat-ie bedacht heeft (Isarin, 2015)
• Benoem 1 positief gevolg van en 1 gevaar/kanttekening bij de klemtoon op ervaringsdeskundigheid.
- Positief gevolg
o De klemtoon op ervaringsdeskundigheid kan leiden tot meer empathie en begrip in
de zorg, waarbij degenen met persoonlijke ervaringen een waardevolle bijdrage
leveren aan de zorgpraktijk.
- Gevaar / kanttekening
o Er bestaat het risico dat een eenzijdige nadruk op ervaringsdeskundigheid andere
vormen van expertise en professionele kennis kan marginaliseren, wat de algehele
effectiviteit en diversiteit van de zorg kan beïnvloeden.
• Welke elementen bepalen het onderscheid tussen ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid? Geef er 2.
Ervaringsdeskundigheid gaat verder dan louter het hebben van ervaringen.
