Samenvatting
TAAL IN MEERTALIGE CONTEXTEN
TAAL- EN LETTERKUNDE
2023-2024
M. Courouble & M. Safraoui
,MEERTALIGHEID IN BRUSSEL
KERNBEGRIPPEN
KORTE HERHALING
• Individuele / maatschappelijke / institutionele meertaligheid interageren
- Voorbeeld : in een klaslokaal: zitten mensen die in een ééntalige omgeving opgroeien, zitten
mensen die in een meertalige omgeving opgroeien. Dat heeft zijn effect op hoe men met taal
omgaat en hoe men met elkaar interageert.
- Cf. Pisa-onderzoek*
• Meertaligheid en diglossie werken op elkaar in
• Verschillende soorten meertalige samenlevingen
- Voorbeeld: België is een goede mix van de twee: officieel Nederlandstalig gedeelte uiteraard
ook erg meertalig, officieel Franstalig gedeelte ook meertalig maar officieel ééntalig , en Brussel,
officieel tweetalig, terwijl er in Brussel meer dan 100 of 140 talen gesproken worden, waar alles
door elkaar gesproken wordt en naast elkaar bestaat.
• Status / distributie / wettelijke bepalingen
• Het begrip taalgemeenschap
• Het onzichtbaar maken van bepaalde taalgroepen : ‘invisibilization’ of ‘erasure’
• Taal en identiteit / erbij horen
- De link tussen beiden hoeft niet absoluut te zijn, maar speelt in de hedendaagse Brusselse
situatie zonder enige twijfel een rol. Mensen in de Brusselse definiëren hun identiteit voor een
deel via de taal die ze spreken of via de taalgemeenschap(pen) waartoe ze behoren.
• Taal en burgerschap
- De link die gemaakt wordt tussen lid mogen zijn of lid mogen worden van een bepaalde
samenleving: burgerschap mogen verwerven. En taalkennis die je moet hebben. Ook daar heb
je aspecten die in Brussel een rol spelen.
• Taalcontact en taalconflict
- in het verleden, heeft dat taalconflict in Brussel een belangrijke rol gespeeld en bij de
uitbreidingen in België.
• Taal en onderwijsv
- Cf. Pisa-onderzoek*
• Gezondheidszorg
• Economie
COUROUBLE & SAFRAOUI 1
,* Één van de elementen die meegenomen wordt in een poging om die Pisa-resultaten te verklaren,
is de anderstalige of meertalige achtergrond van de studenten in kwestie. Het klopt dat de thuistaal
en een meertalige thuissituatie, dat dat blijkbaar een bepaald effect heeft in de resultaten, maar
als je dieper gaat graven in die resultaten: ziet je dat de verschillende resultaten eigenlijk niet met
de meertalige situatie te maken hebben. Wat we zien is dat meertaligheid en vooral meertaligheid
waarin de dominante landstaal niet aanwezig is, dat die factor een aantal andere factoren
maskeert.
Heel vaak gaat dat over gezinnen waar ook een aantal andere factoren die een rol spelen,
prominent aanwezig zijn, bv. opleidingsniveau van de ouders, ondersteuning die wel of niet is in de
doeltaal bij de ouders, sociaaleconomische factoren ….
Dus meertaligheid an sich of anderstaligheid op zich, is geen verklarende factor voor in dit geval
andere Pisa-resultaten, maar het feit dat je in een meertalig gezin opgroeit of in een anderstalig
gezin opgroeit, zeker in een grootstedelijke context, daar zit vaak een correlatie tussen. Of een
sterke correlatie bij met andere factoren die wel andere resultaten kunnen verklaren. We moeten
daar heel genuanceerd mee omgaan, maar je ziet ook dat in maatschappelijke debatten, die nuance
snel verdwijnt.
COUROUBLE & SAFRAOUI 2
, MEERTALIGHEID IN BRUSSEL EN BELGIË
HISTORISCHE ACHTERGROND
Als we iets willen vertellen over taal en samenleving in Brussel, dan moet je in eerste instantie iets gaan
vertellen over taal en samenleving in de Belgische context, en dan is het altijd goed om een bepaalde
historische dimensie ook aan te brengen.
Er is een gebrek aan historisch inzicht en aan historisch besef van de hedendaagse taalsituatie in
Brussel. Als er de dag van vandaag op politiek niveau gesproken wordt over de verhouding tussen
taalgemeenschappen, of groepen die ze identificeren als aparte taalgemeenschappen, dan merk je
vaak dat dat historisch perspectief er ofwel niet is, ofwel heel erg éénzijdig, bijna ééndimensionaal
voorgesteld wordt.
In dit deel : een historisch perspectief om te tonen waar die meertaligheid in het hedendaagse België
en in het hedendaagse Brussel eigenlijk vandaan en kort over de achtergrond van wat we het Belgisch
taalconflict noemen.
POLITICS IN BELGIUM IS NEVER SIMPLE.
IN FACT IT’S A RUBIK’S CUBE OF PARLIAMENTARY COMPLEXITY
• BCC journalist, Chris Morris, die naar aanleiding van een moeilijke regeringsvorming, in België
langskwam en die voor de BCC een reportage maakte, met als baseline de stelling:
“Politics in Belgium is never simple. In fact it’s a Rubik’s cube of parliamentary complexity.”
- Het is een hele mooie metafoor om het te hebben over België : een kubus die een prachtig
uniform beeld oplevert, zodra je die twee keer draait, is die uniformiteit weg, als je 6 keer draait,
is het bijna onmogelijk, terug te gaan naar de originele staat. Als je aan één iets draait, verandert
het beeld over de rest van de hele cubus.
TAALGRENS IN BELGIË VASTGELEGD
• De taalgrens in België 50 jaar geleden in de grondwet vastgelegd
• De frictie tussen het Frans en het Nederlands is een stuk ouder dan het vastleggen van die taalgrens
50 jaar geleden.
TONY JUDT 1999
• Tony Judt (1999): Een Engelsman die heel veel geschreven heeft over sociale systemen en die ook
een hele goede geschiedenis van Europa geschreven heeft na de Tweede Wereldoorlog.
• Judt kwam naar België op een soort sabbatical, bracht die sabbatical door in het verre West-
Vlaanderen en nadien terug in Engeland schreef hij een artikel voor The New York Review of Books
COUROUBLE & SAFRAOUI 3
