Geschiedenis 2
Gotiek
1. Ontstaan van de Gotiek
Macht in Europa verlegt zicht
987 – 1328: Capetingers in Ile de France
Belangrijkste koningen uit deze dynastie: Hugo Capet (987-996), Lodewijk IX (1126-1270), Filips IV de
Schone (1285-1314)
Gotische bouwstijl:
- ° in het Ile de France, de machtsbasis van deze koningen
- Eerste gotische kerken – relatie Franse koningshuis
- Kloosters, burchten, kastelen, …
- Niet alleen voor religieuze gebouwen, nieuw wereldlijk centrum: het stadhuis en de hallen
met hun torens als symbool van hun macht
- Nieuwe grote macht: de burgerij, steden nieuwe bouwprogramma’s: gemeentehuizen,
marktplaatsen, hallen, burgerhuizen, …
- Concurrentie tussen de steden
- Belang en impact van kerk:
o Standenmaatschappij geestelijkheid, adel en de boeren, geboorte bepalend
o Ca. 90% van de bevolking boer arm
o Adel + Kerk macht over alle aspecten van het dag, leven, invloed van de preekstoel
o Analfabetisme
o Belang van hiernamaals + angst
- Steden intellectueel centrum + universiteit
2. Algemene bouwprincipes in de Gotiek
- Voortdurende zoektocht naar nieuwe technieken hoger & lichter te bouwen
- Romaanse bouwwerk ruimtelijk verdeeld in overzichtelijke traveeën <-> gotische ontwerpers
gelijkmatig in elkaar vloeiende ruimte-eenheid scheppen
- Zware gesloten romaanse bouwmassa’s <-> gotische opengewerkte gelede constructie, last
en steun harmonisch vervloeien
- Gotische kathedraal zuiverste uitdrukking van het gotische bouwideaal
- Gericht zijn naar GOD i.e. ruimtelijke uitdrukking
- Steeds hoger wordende kathedralen en wereldlijke gebouwen met hoge torens: iconisch
middeleeuwse stadszichten
- In elkaar vloeiende ruimte-eenheid scheppen, geleidelijk evolutie naar open geheel, streven
naar grotere ruimtes
- Accentueren van verticale lijnen
- Materiële beperkingen geen remmingen, efficiënt gebruik
- Spitsboog, steunberen, luchtbogen
, Grondplan: als een geheel ontworpen
5) middenbeuk
6) zijbeuken
7) kapellen
8) transept
9) koor
10) koorgang
• Grondplan van de gotische kerk wordt nu niet meer uit losse, vierkante eenheden
samengesteld, maar als een geheel ontworpen
• Meestal 4 zijbeuken, koor wordt vergroot en de kooromgang verdubbeld met krans van
kapellen (eerst 5, later 7 tot zelfs 13) alles om het koor.
• Kruisribgewelf: dunner en lichter, gotische waaiergewelf. Ribben steeds fijner.
• -> verticale en zijdelingse druk verminderen
• Pijlers in de vorm van zuilen vangen druk op + zuilenbundels: verticalisme
• Kapitelen minder belangrijk (Maclou)
• Gericht op constructiemethode verschillende druklasten afgeleid naar bepaalde punten
• Vernuftig systeem van dragende steunelementen (steunberen en luchtbogen)
• Zware dragende muren overbodig, lichte afsluitwanden in glas + enorme ramen,
skeletconstructie
• Inzicht in druklijnen en sterkteleer
• Vele ribben, gewelfvelden dunner en lichtere steensoorten (gotische waaiergewelf)
• Vermindering verticale en zijdelingse druk
o Opgevangen door pijlers in de vorm van zuilen, omgeven dor een bundel van halve
zuilen,
o Die de gewelfribben steunen
o Dragen veel bij tot het verticalisme van de gotische kathedraal
• Exterieur: verticale openheid, twee torens westgevel, steeds hoger en meer opengewerkt +
drie portalen (tympanen spistboog) + groot roosvenster
3. Verschillende periodes in de Gotiek
1137 -1200 Vroege gotiek
SAINT DENIS
1190 – ca. 1250 Hoge gotiek
CHARTRES, REIMS
1250- ca. 1400 Art Rayonnant
SAINT CHAPELLE PARIJS
1400 – ca.1500 Late Gotiek of Art Flamboyant
SAINT MACLOU ROUEN
, Saint Denis – vroege gotiek – ca. 1150, nabij Parijs
• Eerste gotisch bouwwerk vnl. het koor van
Saint Denis (1140-1144)
• Bouwheer Abt Suger, advisuer van koning
Louis VI
• 2 smalle met kruisribgewelven overdekte
traveeën over het koor (belangrijkste
onderdeel van de kerk)
• 7 ondiepe straalkapellen
• Gotisch kruisRIBgewelf overspant trapeziumvormige ruimten
• Steunberen tussen de straalkapellen
• Machtscentrum: koningshuis verbinden met de kerk
• Verregaande rationalisatie van de constructie en samenhang in het ontwerp
Chartres, 1193-1230
• Grote invloed op Reims en Amiens
• Ontwikkeling naar hogere gewelven (Chartres
37meter) en naar een vergroting van glasoppervlakte
in de hoge gotiek
• Chartres glazen oppervlakten in rozetten in de
lichtbeuk aangebracht
• Maaswerk snel te vervaardigen en bood de
mogelijkheid tot grotere glasoppervlakten
• Vierdelig gewelf op een travee van 1 op 2
• Geen vierkanten meer
• Pijlers let schachten die doorlopen tot in de gewelven
• Verticale stuwing
Cathédrale Notre-Dame de Reims
• Historisch belang: Franse koningen werden hier gekroond
(Jeanne D’Arc)
• Beeldhouwwerk: centrale portaal aan de westgevel Maagd
Maria. Beeld van de “Engel met de glimlach”
• Verticaliteit en doorzichtigheid
• Alle details hoger en smaller
• Grote hoeveelheid sculpturen in de westgevel
