Media, macht en samenleving
Les 1: Introductie
- Media is een communicatieomgeving, zonder kunnen we moeilijk contact leggen met
anderen
- We leven in media ipv. Met media (media gebruiken)
Kunnen we leven zonder technologische communicatie?
Hoe stemmen zonder media? Politici gebruiken media om te tonen waar hij of zij voor staat etc.
Vroeger: manier van spreken aanpassen aan live publiek (anders bij boeren dan in de stad) -> nu voor
alle groepen gelijk interessant maken
Media overstijgen tijd en ruimte:
Tijd: Asynchroon communiceren: als je een bericht krijgt kan je het ook later pas consulteren (geen
media: enkel face-to-face)
Ruimte: bv. les wordt gegeven in een aula maar je kan het ook later herbekijken op een andere plaats
Hoe zorgen we voor maatschappelijke verbinding?
Media creëert gemeenschappen en gedeelde ervaringen: bv. reflecteren over wat je hebt gezien etc.,
laat je toe om te identificeren met een groep
Beeld van kinderen die samen tv kijken = geen vertrouwd beeld meer -> we consumeren media
steeds meer individueel (smartphone, streaming, …)
Lineaire programmatie zorgde voor gemeenschap
digitalisering, platformisering, globalisering … = gevolgen voor de samenleving
Kern lessen: structuur en werking van media begrijpen als we de samenleving willen doorgronden
->bestuderen van relatie tussen media, macht en samenleving
Media: niet enkel denken aan wat we op onze schermen zien maar ook de infrastructuur erachter
zien (hoe komt beeld tot bij ons etc.)
internetkabels zijn belangrijk (geopolitiek belang)
Media
Media ≠ de media -> media is een complexe verzameling van instituten en actoren die media maken.
Verwijst naar technologische communicatiemiddelen die informatie en communicatie-inhoud kan
distribueren naar een groot publiek (kranten, film, radio etc.)
Communicatie kan gaan van fictie, populaire cultuur (soap, ..) tot pure informatie (wie u bent op
sociale media)
Media = gedigitaliseerd (info en comm verzamelen opslaan en verwerken en distribueren op een
digitale ipv. Analoge manier)
2 Componenten uit elkaar houden:
1. Inhoudelijke component: wat we zien op onze schermen (symbolisch belang van media)
betekenisgevend (aan dagelijks leven bv. mensen identificeren zich met karakters uit een
soap)
, Media reflecteert de diversiteit van de samenleving, media = representaties van de
wereld rondom ons
2. Materiële component: onzichtbaar, technologie achter media, infrastructurele dimensie,
organisatorisch (hoe werking van media georganiseerd is)
Media = Voortdurend in evolutie, veranderen continu: gedreven door technologische innovaties
Convergentie: media komt los van commerciële drager omdat media digitaal wordt (alles wordt
samengevoegd)
Strijd om de kijker, wie heeft het beste aanbod: ook goed voor ons: veel kwalitatieve inhoud
Massamedia (content film, tv etc. uitzenden naar de massa), naar geen individualisering
Ontwikkeling massamedia in relatie tot industrialisering en urbanisering
Moderne media-industrie ontwikkeld zich, media kwam centraal te staan in het alledaagse leven in
massamaatschappijen (20ste eeuw)
Media werden belangrijke instituten in de politieke en economische organisatie van de samenleving
(bv. belangrijk nieuws: radio, economie ontwikkelen: op de hoogte van het laatste nieuws) -> media is
belangrijk in ontwikkeling moderne maatschappij
- Laat 20ste eeuw: Digitale media en digitalisering volop gaande: manier waarop ze omgaan met
informatie en hoe die tot bij ons komt
Internet is uitgevonden als een militaire technologie om ernstige dingen te melden
->1990: internet ook voor persoonlijk gebruik (pc etc.), internet wordt breed
Internet is een communicatienetwerk dat niet commercieel is door platformbedrijven zoals
meta, Apple, … zijn toegangspoort tot internet bv. google (verzamelt informatie en geeft link
tot bepaalde website)
- Begin 21ste eeuw: internet ontwikkeld zich tot een participatieve omgeving waar we media
inhoud consumeren maar ook produceren (Instagram etc.): prosumer = producent en
consument
- Nu: internet gedomineerd door een aantal grote platformen met ongeziene gevolgen voor de
traditionele media-industrie
Er is geen nieuwsmerk dat niet op alle platformen een aanwezigheid heeft (bv. hln op TikTok)
jonge mensen zijn ideaal voor nieuwsmerken (om aan hun merk te binden) maar ze moeten
dan ook iemand aan nemen die bv. TikToks maakt en hun nieuws op deze manier kan
vertellen (in het TikTok format, dat eigenlijk niet bedoeld is om nieuws te brengen)
->Nieuwsmerken moeten mee met platformindustrie
->Commerciële omgeving gedomineerd door digitale platformen heeft ook op traditionele
media een enorme impact
Smartphone (2007) zorgt ervoor dat we altijd en overal media kunnen consumeren & Houd vandaag
de mediaecologie samen
Piek in de gemiddelde schermtijd in april: start van de lockdowns & is daarna niet meer sterk gedaald
media gebruiken is en gewoonte = moeilijk los te laten
Media
- Vandaag gericht op verzamelen van data over gebruikers en vervolgens omzetten in
commercieel goed (Advertenties)
- Bv. Netflix: plaatst je interesses naar voor zodat je zou kijken
- Shift in media heeft maatschappelijke gevolgens
,Samenleving
= Hele sociale wereld waarin we bestaan of het geheel van instellingen (politiek of media) en relaties
waarbinnen een grote groep mensen leeft
- Simplificering werkelijkheid om analyses over de maatschappij te doen
- Geheel aan sociale relaties (tegenover elkaar) die daar bestaan, alledaagse interacties,
organisatie verschillende sociale groepen, categorieën van differentiatie (klasse, gender, etc.)
- Groep van mensen die niet gelijk zijn aan elkaar, we kennen elkaar op basis van verschil,
wanneer het voor ongelijkheid zorgt probleem (hoe laten verdwijnen etc. (sociale
wetenschapper)
- Rijkdommen (generatie op generatie), macht en ongelijkheid (kernelementen), sociale
instellingen, overheid en wet, onderwijs, religieuze org., commerciële ondernemingen,
gezinnen, ..
Structuren (waarin sociale relaties worden beleefd): gevestigde hiërarchieën van rijdommen , wie
is in controle, wie heeft macht, sociale instellingen
Bv. Relaties tussen mannen en vrouwen: vrouwen verdienen minder dan mannen voor hetzelfde
werk = structurele ongelijkheid op basis van gender verschil zit verankerd in allerlei instituten
Wat kunnen wij daaraan doen?
Wat doet media in dit verhaal: kunnen die structuren van ongelijkheid bestendigen (voortzetten)
door ze te representeren, ze te tonen, voorstellen op een bepaalde manier
Bv. fictie: verschil in klasse wordt gerepresenteerd -> rijke zakenman heeft macht
Sociale wetenschappers zien niet enkel die structuren maar ook hoe mensen ermee omgaan op
verschillende manieren
Bv. van onderuit gedreven activisme, Black Lives Matter -> we zijn niet passief en niet gedoemd
om ons neer te leggen bij deze structuren van ongelijkheid
Samenleving bestuderen: relatie tussen gevestigde structuren en “agency” = zelfbeschikking en
de mogelijkheid die individuen hebben om zich vrij te bewegen
bv. pad dat afbuigt van de weg die door de stad is aangelegd -> metafoor voor hoe we bewegen
in een samenleving die gedomineerd wordt door structuren
Media bevestigd structurele ongelijkheid maar kan ook een vorm zijn van vrijheid en
zelfbeschikking door zich te bewegen in de media ecologie
Vraag: worden wij gevormd door onze aspecten: identiteit, milieu waar we geboren zijn, sociale
klasse, gender, etnische categorie, familiestructuur, onderwijs, religie, …
OF hebben we de macht om daar tussen te bewegen en onze toekomst te gaan bepalen
Samenleving: herkennen van structuren, ongelijkheden en de manier waarop mensen zich
daardoor bewegen
Media zijn belangrijk op zoveel niveaus van het sociale leven - > cruciale rol.
- maken deel uit van de structuur van de samenleving (waarin verhoudingen van rijkdom
macht en ongelijkheid worden bepaald)
- maar aan de andere kant vergemakkelijken zij ook agency door democratische controle
(onafhankelijke journalistiek, kritische stukken over ongelijkheid), zelfexpressie en
zelfontplooiing ((zelf-)representatie: bv. BLM activiteit op Instagram)).
, Discussie media en hun publiek: Media worden vaak beschuldigd van geweld te tonen, wordt
uitgegaan wan passief publiek (iedereen neemt alles op wat voorgeschoteld wordt) -> is niet zo,
mensen kunnen zelf bewegen in de mediaruimte.
Macht
Macht van media: invloed en effect
Effect van media op mensen:
- media bepaald de agenda (waarover gepraat wordt) in de samenleving: key topics van het
nieuws
- waakhondsfunctie: controleren de democratie
- censuur en propaganda: inzetten media voor politieke doeleinden
- De relatie tussen media en macht: capaciteit van media om informatie en communicatie (&
blik op de wereld) te controleren -> geeft media veel macht
- Door specifieke macht: media geen bedrijven, instituten of organisaties zoals elke andere
maar bijzondere maatschappelijke rol
Media vaak grote commerciële ondernemingen met aandeelhouders, geld, veel kliks likes en
views, maar toch onmogelijk bedrijf als elk andere (door bijzondere maatschappelijke rol)
- 2 dominante manieren om na te denken over de relatie media en samenleving, en de macht
van media:
Media als vormgever:
- Negatief effect: Bv. geweld in programma’s zoals squid game -> zal dit mensen/ kinderen
gewelddadiger maken? (effectenrelaties)
- positief mediaeffect: bv. film don’t look up (komeet die op da aarde zal storten) ->
metafoor/waarschuwing voor klimaatverandering, hopelijk positief effect op mensen ->
leiden tot gedragsverandering (doorhebben urgentie)
Media ----> samenleving
Media als spiegel:
- moet een spiegel zijn van alle publieke opinies en ideologieën die circuleren
- alles moet gelijk aan bod komen (geen bepaalde politieke partij etc. naar voor brengen)
- maar journalisten kunnen moeilijk objectief zijn -> belangrijker om te streven naar
waarheidsgetrouwheid & transparantie (bepaalde visie naar voor brengen zodat mensen zien
uit welk perspectief je het verhaal brengt) -> onpartijdigheid = discussie
Samenleving ----> media : samenleving is zoals ze is en media moet deze gewoon spiegelen
(mensen die media maken, maken keuzes -> kan niet enkel spiegel zijn (behalve bij bv.
herfstbeelden))
Stuart Hall: representatie is een heel ander begrip dan weerspiegelen. Het impliceert het actieve
werk van selecteren en presenteren, van structureren en vormgeven.
- Media-inhoud sluit nauw aan bij echte gebeurtenissen en bij de heersende sociale trends en
culturele waarden. Maar media-inhoud weerspiegelt deze niet perfect of neutraal
- Media producenten zijn zeer selectief in wat zij opnemen, wat ze tonen en niet tonen.
Zij bieden ons geen spiegel, maar een selectieve, vervaardigde reeks representaties van de
wereld
Circulair model: media samenleving
