Omgaan met Verlies en Rouw
1. Inleiding:
1.1. Verlies en rouw zijn onvermijdelijke aspecten van het leven, waarbij rouw wordt
beschouwd als de prijs die we betalen voor hechting. Professionals kunnen tijdens
hun werk met mensen geconfronteerd worden met verlies, en het is belangrijk om te
begrijpen hoe hier als professional mee om te gaan.
1.2. Wat is Rouw?
● Rouw is het ervaren van verdriet bij het afscheid nemen van iets dierbaars, hetzij een
persoon of een ander waardevol aspect in het leven.
● Rouwen kan verschillende vormen aannemen, zoals bij het beëindigen van een relatie,
verlies van werk, het niet uitkomen van verwachtingen, echtscheiding of het
overlijden van een geliefde.
● Factoren die de rouwervaring beïnvloeden zijn onder andere leeftijd, relatie tot de
overledene, afhankelijkheid, omstandigheden van overlijden en meer.
● Rouwen wordt beschouwd als rouwarbeid, waarbij inspanning nodig is om het verlies
te verwerken.
1.3. Waar Gaan de Rouwtaken Over?
1.3.1. Rouwtaak 1: Het aanvaarden van de waarheid van het verlies
- De realiteit van het verlies dringt geleidelijk door, en het besef van de onomkeerbaarheid is
essentieel voor het rouwproces.
1.3.2. Rouwtaak 2: De pijn van het verlies toelaten en ervaren
- Het is belangrijk om de pijn van het verlies toe te laten en er niet voor weg te lopen.
Emotionele reacties zoals woede, vermoeidheid en concentratieverlies zijn normaal.
1.3.3. Rouwtaak 3: Aanpassen aan een nieuw leven
- Mensen moeten zich aanpassen aan veranderingen, niet alleen in hun eigen leven maar ook
in hoe de sociale omgeving reageert op het verlies. Sociale normen en verwachtingen
kunnen veranderen na een verlies.
1.3.4. Rouwtaak 4: Opnieuw leren genieten en herinneringen levend houden
- Het is belangrijk om ruimte te creëren voor nieuwe ervaringen en relaties, terwijl
herinneringen aan het verlies behouden blijven. Vergeten is niet noodzakelijk de beste
manier om met verlies om te gaan; het gaat eerder om het vinden van een nieuwe plek voor
de herinneringen.
, De rouwtaken benadrukken de noodzaak om de realiteit van het verlies te aanvaarden, de
pijn toe te laten, zich aan te passen aan veranderingen en een evenwicht te vinden tussen het
behouden van herinneringen en ruimte maken voor nieuwe ervaringen.
1.4. Rouw bij Levend Verlies
● 'Levend Verlies' is de term geïntroduceerd door Manu Keirse, die verwijst naar de
levenslange rouw die ervaren wordt bij chronische ziekten of beperkingen, zowel bij
de persoon zelf als bij hun naasten.
● Deze vorm van rouw kan op elk moment opflakkeren, verwacht of onverwacht, en kan
in de loop der jaren intensiveren.
● Belangrijke momenten zoals verjaardagen, nieuwjaar, geboorte van kleinkinderen of
aankondiging van huwelijken in andere gezinnen kunnen het verdriet verergeren.
● Ouders van kinderen met beperkingen ervaren voortdurend verdriet, wat vaak
onzichtbaar blijft voor de buitenwereld. Het wordt soms niet meer opgemerkt omdat
het als 'normaal' wordt beschouwd.
1.5. Valkuilen in de Omgang met Rouw
● Adviseren: Vermijd uitspraken zoals "je zou eens... moeten doen, dan voel je je vast
beter," omdat dit de ervaring van de rouwende minimaliseert.
● Vergelijken: Het vergelijken van levenssituaties kan het verdriet van de rouwende
bagatelliseren. Het is beter om empathisch te luisteren.
● Relativeren: Vermijd het relativeren van het verdriet door te zeggen "gelukkig heb je
nog kinderen, toch?" Dit minimaliseert het gevoel van verlies.
● Clichés: Het gebruik van clichés zoals "na regen komt... licht aan het einde" kan
oppervlakkig overkomen. Het is belangrijker om oprechte steun te bieden.
● Afleiden: Het voorstellen van afleiding kan de rouwende het gevoel geven dat hun
verdriet niet serieus wordt genomen. Het is essentieel om ruimte te bieden voor het
uiten van emoties.
● Negeren: Het negeren van de rouwende door oppervlakkige onderwerpen aan te
snijden kan als ongevoelig worden ervaren. Luister actief en toon interesse.
● Suggereren: Vermijd het suggereren dat het verdriet na verloop van tijd vanzelf zal
verdwijnen. Dit bagatelliseert de complexiteit van rouw en herstel.
De term 'levend verlies' wordt geïntroduceerd om aan te duiden dat het verdriet bij
chronische ziekten of beperkingen een voortdurend en levenslang proces is. In de omgang
met rouw is het belangrijk om begripvol te zijn en valkuilen zoals advies geven, vergelijken en
relativeren te vermijden.
Casussen →
1.6.1 Rouwtaak 1: Erkennen van het Verlies - Casus Myriam
● Myriam verliest haar man na een lang ziekteproces en wordt geconfronteerd
met het onwerkelijke gevoel van verdoving. De ontkenning van de realiteit is
een tijdelijke strategie om emoties de kans te geven zich aan te passen aan
het verlies.
● Hallucinaties, zoals het zien van de overledene, zijn normaal in rouw en
worden in de GGZ anders begrepen dan bij aandoeningen als hallucinaties.