Neurofysiologie van beweging en pijn Charlotte Couturier 2023
Wat verstaat u onder neurofysiologie?
• Het gaat over de fysiologie van het zenuwstelsel. Hoe werkt het zenuwstelsel in ons lichaam?
• Wat is de impact van lichaamsbeweging op het zenuwstelsel?
• Hoe komt pijn tot stand? Welke hersengebieden zijn belangrijk voor de pijnervaring te
hebben?
• Welke hersengebieden zijn verantwoordelijk voor het tot stand komen van bewegingen?
Iemand is aan het roeien (kajak)
➔ = taak die na een paar minuten vrij vlot gaat
➔ Vergt niet veel denkwerk
➔ In het begin is het even afstemmen → evenwicht bewaren op het bootje
Gewoon al in evenwicht komen en blijven in het bootje is neurofysiologisch gezien een complexe
taak.
➔ Welke sensoren heb ik nodig om mijn positie in de ruimte goed te kunnen detecteren
wanneer ik in het bootje stap?
➔ Hoe wordt de informatie, die de verschillende sensoren in mijn lichaam registreren over
mijn positie in tijd en ruimte, verwerkt in heel ons zenuwstelsel? De perifere zenuwen naar
het ruggenmerg toe. Vanuit het ruggenmerg naar het brein toe. Hoe wordt al die sensorische
input in het brein verwerkt?
➔ Wat doet het brein met het verwerken van al die sensorische informatie over de positie van
mijn lichaam in de ruimte?
➔ Hoe gaat het brein al die informatie verwerken om dan de juiste output naar allerlei spieren
in uw lichaam te sturen?
Het gewoon gaan zitten in de kajak en uw evenwicht bewaren zorgt voor activiteit in
spiergroepen (rompspieren, bekkenspieren, beenspieren, armspieren, nekspieren,
oogspieren,…). Uw volledige lichaam zal spiercontrole moeten gaan uitvoeren om die positie in
het bootje te kunnen bewaren.
➔ Heel complexe processen die enorm gesofistikeerd in mekaar zitten.
Iemand zit op een motor
Het toestel doet hoofdzakelijk de beweging. Het bereiden van de machine is een vaardigheid die je
moet leren.
➔ Het proces van evenwicht is cruciaal.
➔ = een neurofysiologisch proces → idem. kajak
➔ Extra factor: Er is een heel snelle versnelling van het gehele lichaam in de voor-achterwaartse
richting.
Dankzij welke mechanisme kunnen we leren om ons evenwicht te behouden?
➔ Neurofysiologische mechanisme = 24u op 24 aanwezig in je leven, of je het nu wil of niet
➔ Alles in ons leven wordt neurofysiologisch gereguleerd.
,Neurofysiologie van beweging en pijn Charlotte Couturier 2023
Hoe kunnen we tijdens tennis naar de bal blijven kijken en toch het racket op het juiste moment
op de juiste plaats brengen?
Om de sport tennis te kunnen spelen moet men bewegingen (zie ppt.) kunnen uitvoeren. Dit is vrij
eenvoudig en gebeurt automatisch voor een ervaren speler. Als je het gaat analyseren is het een zeer
complexe taak. Hier komt neurofysiologisch bijzonder veel bij kijken.
➔ Ook evenwichtsprocessen (zie vorige dia’s). Hier ligt de nadruk niet op evenwichtsprocessen,
maar het is een voorwaarde om te kunnen tennissen.
➔ Oog-hand coördinatie gebeurd opnieuw met bijna al de spieren van het lichaam.
Het publiek in de tribunes:
Waarom gaat hun hartslag ook omhoog, en niet alleen die van de atleten op het terrein?
Ook hier continu neurofysiologische processen. Hartslagen gaan soms hoger in de tribune dan op het
veld. De mensen die emotioneel verbonden zijn met de atleet (teamgenoot, familie, partner, …)
ervaren STRESS. Soms stresserender om in de tribune (= nul controle) te zitten dan op het veld (= wel
controle op wedstrijdverloop).
➔ Stress = neurofysiologisch te verklaren
➔ Heeft te maken met stresshormonen: bv. cortisol (= belangrijkste), adrenaline, …
➔ Vrijstelling van stresshormonen= gereguleerd vanuit het brein
Het is niet alleen een hormonaal proces, MAAR er zijn verschillende stres-systemen in ons lichaam:
- Sympatische zenuwstelsel
- Hypothalamus-hypofyse- bijnieras
- …
➔ = allemaal neurofysiologische processen die aantonen dat stress exact kan worden
geobjectiveerd en niet zomaar een psychologisch construct is. Er zit wel een deel psychologie
achter. Maar kennis en inzicht in het neurofysiologisch proces draagt bij in het kunnen
begeleiden van atleten om beter te kunnen omgaan met stress.
Pijn: bv. spijker door vinger
➔ Er is een duidelijke oorzaak/blessure.
Wat gebeurt er als er een blessure is?
Pijn
= complex
= gelinkt met lichaamsbeweging
Sporter die tijdens het bewegen plots pijn ervaart of al met pijn start aan de sportles, zal anders gaan
bewegen.
➔ De neurofysiologische prosessen die lichaamsbeweging mogelijk maken zullen anders
gereguleerd worden wanneer men pijn heeft tijdens het bewegen.
➔ Lichaamsbeweging zelf zal ook weer pijn beïnvloeden. Het kan pijnstillend werken, maar in
sommige pathologische situaties kan het pijn versterkend werken.
,Neurofysiologie van beweging en pijn Charlotte Couturier 2023
Neurofysiologie van beweging en pijn
➔ Beweging en pijn beïnvloeden elkaar langs twee kanten.
Voetballers op het veld
Pijn kan de sportprestatie beïnvloeden. Of de omstandigheden van de sportprestatie kan maken dat
men pijn zal stimuleren om tijd te winnen.
Hoofdpijn
➔ Bij 90% geen typische structurele oorzaak of geen weefselschade die men kan identificeren
die verklaart waarom iemand hoofdpijn heeft.
Soldaten
➔ Blessures: afgehakte benen
➔ Morfine (= 1 van de krachtigste natuurlijke pijnstillers) werd gebruikt om aan pijnstilling te
doen
Soldaten hadden nauwelijks pijnklachten en wouden geen medicatie om de pijn te stillen.
Als één van ons zo een blessure zou oplopen zouden we het uitkramen van de pijn en smeken om
krachtige pijnstillers.
VERKLARING:
➔ Er is zenuwschade: zenuwen in het onderbeen zijn doorgesneden
➔ Beenschade, spierschade, botschade, weefselschade,… kan leiden tot pijn ervaring
➔ Bombardement van gevaarboodschappen vanuit geblesseerde regio naar het ruggenmerg.
➔ Vanuit het ruggenmerg zal de boodschap doorgestuurd worden naar het brein.
➔ In het brein gebeurt de verwerking en interpretatie van de informatie in functie van de
context:
Bij ons: blessure = altijd een negatieve uitkomst
→ ons leven zal daarna nooit meer hetzelfde zijn, het zal alleen maar slechter zijn, we verliezen
onafhankelijk = heel grote negatieve impact
Frontlinie soldaten: blessure = een positieve uitkomst
→ Zagen dagelijks soldaten sneuvelen op het veld. Ze waren blij met de blessure. Op dat moment
was voor hen de oorlog gedaan, ook al was de oorlog nog niet over. Ze mochten terug naar hun
familie en vrienden. Ze moesten niet in een doodskist terug naar hun familie.
Pijn = een outputproduct van het brein (oordeelt dat er gevaar is)
Pijn zal alleen worden geproduceerd als een soort van gevaarsignaal.
VEEL WEEFSELSCHADE + NAUWELIJKS PIJN
, Neurofysiologie van beweging en pijn Charlotte Couturier 2023
Spijker door schoen
Man voelt meteen dat hij iets door zijn voet heeft gekregen, hij kijkt en voelt ook meteen pijn.
Men dacht dat de spijker los door het midden van de voet stak, maar hij stak tussen 2 tenen.
➔ Kleine schaafwonde aan de huid
➔ MAAR geen erge weefselschade die echt pijn teweeg kan brengen
➔ TOCH ervaarde men heel veel pijn
➔ Pijn = output product van het brein = foute interpretatie
NAUWELIJKS WEEFSELSCHADE + VEEL PIJN
Brede bevolking denkt: pijn = de input = FOUT
VOORBEELD:
- Wielrenner valt in het begin van de wedstrijd en rijdt de wedstrijd toch uit
➔ na 30 min. na de wedstrijd pas klachten (rib + borstbeen gebroken)
➔ Tijdens wedstrijd geen pijnervaring → endorfine
CONCLUSIE:
➔ Weefselschade en pijn gaan zeer slecht samen.
➔ Pijn = een outputproduct van het brein.
➔ Het is een waarschuwingssignaal als het brein oordeelt dat er een dreiging is voor de
homeostatisch van het lichaam
Neurofysiologie = gericht op het behoud van de homeostase
Plasticiteit van het zenuwstelsel → Neuroscience: een fascinerende reis!
Plasticiteit: het zenuwstelsel verandert continu
➔ Trainen, lichaamsbeweging, oefeningen, sporten,… = neurofysiologische processen trainen
➔ Neuroplasticiteit gebruiken om bewegingen accurater, sneller, performanter,… te maken
➔ Spieren trainen = vooral aanvuren van spieren trainen (+ veranderingen in musculatuur)
➔ Juiste impulsen die naar die spieren moeten gaan om de spierkracht en het spiervolume dat
nodig is om voldoende spierkracht of spieruithouding te genereren om die op het juiste
moment te kunnen inzetten
➔ Juiste hoeveelheid kracht, lenigheid, uithouding, … op juiste moment kunnen inzetten
(timing)
Alles in de neurofysiologie = beïnvloedbaar → trainbaar OF detrainbaar (verliezen)
= PLASTICITEIT van het zenuwstelsel
➔ Op elke leeftijd trainbaar
➔ Vanaf je het niet meer of minder doet = snel detrainbaar, heel snel verliezen