Staatsrecht 2023-2024 Myrthe Rogmans
STAATSRECHT: INLEIDING
VOORBEELD CORONAPERIODE
DE ROL VAN DE RECHTER
Wie waakt over de rechtsstaat en onze grondrechten? Wie komt op voor onze grondrechten?
Rechter moet dit bewaken
HET BELEID VAN DE RAAD VAN STATE
Crisisbeleid faciliteren VS grondrechten beschermen. We zien over heel de wereld in crisissituaties
dat de rechter streng optreedt omwille van het legitiment. Bv: 3 grote zaken: hotels mochten
openblijven maar horeca moest sluiten, sluiting van de cultuursector dat niet meer gebaseerd was op
de adviezen van de cultuursector, …
BEVOEGDHEIDSVERDELING IN FEDERAAL BELGIË
Politici wisten niet meer waarvoor ze bevoegd waren en namen zowel federale als vlaamse taken op
zich. RvS heeft afdeling die advies geeft rond deze kwestie.
Bv: Contact tracing was een bevoegdheid van de deelgemeenten, federale overheid ging hiermee om.
RvS zei dat ze diet terug moesten overlaten aan de deelgemeenten.
BEVOEGDHEIDSVERDELING GEZONDHEIDSZORG
Schema Art. 5
BWHI = belangrijk
voor op het
examen!
,CRUCIALE ACHTERLIGGENDE VRAGEN
Hoe kunnen we burgers beschermen tegen overheidswillekeur? Deze vraag is vaak het begin van
onze wettelijke beginselen. Het gaat niet om de overheid te beschermen, maar wel de burgers.
CURSUS STAATSRECHT, GEEN POLITIEK
- Juridische bronnen, juridische terminologie, en juridisch argumenteren
- Grondwet en politiek zijn onlosmakelijk met elkaar verweven geen partijpolitiek, maar
beoordeling van partijvoorstellen tegen de grondwet en grondwettelijke principes
DOELSTELLINGEN
Kunnen aantonen dat men een grondige kennis bezit van de staatsrechtelijke beginselen en
hoe zij in de Belgische grondwet geconcipieerd worden, en de verschillende aspecten van het
Belgisch staatsrecht kunnen bespreken in het licht van deze beginselen.
De plaats van de grondwet in de hiërarchie van de normen kunnen duiden, intern en in de
verhouding tot het internationale en supranationale recht, en de betekenis van
constitutionele identiteit en constitutioneel pluralisme daarin kunnen duiden.
De hoofdlijnen van de bescherming van de grondrechten kunnen verwoorden en deze aan de
hand van de rechtspraak kunnen illustreren.
Kunnen aantonen dat men een grondige kennis van instellingen van het federale België bezit.
Krachtlijnen van staatshervorming, beginselen van bevoegdheidsverdeling en institutionele
uitbouw van de gemeenschappen en gewesten kunnen aangeven en toelichten.
De kennis kunnen toepassen op concrete casussen, de problemen in staatsrechtelijke termen
kunnen weergeven en de mogelijke oplossing ervoor kunnen vinden.
In staat zijn een adequate juridische taal te gebruiken.
Discussievragen over staatsrechtelijke onderwerpen op inzichtelijke wijze kunnen bespreken.
WETBOEK
- Grondwet
- BWHI
- Bijzondere Brusselwet Belangrijke wetteksten
- Bijz.W. Grondwettelijk Hof
- Raad van State wet
- Bestuurstaalwet
- GWHI Duitstalige Gemeenschap
- Bijzondere Financieringswet
- Samenwerkingsakkoord gemengde verdragen; samenwerkingsakkoord vertegenwoordiging
in de EU Ministerraad
HOE VOORBEREIDEN?
Syllabus = leerstof. Samenvatting = herhaling
2
,!!! DISCUSSIEVRAGEN
1. Moet de procedure tot herziening van de Grondwet worden versoepeld?
2. Is er nood aan een crisisbepaling in de grondwet die in geval van een noodtoestand toelaat
om af te wijken van de grondwet en fundamentele rechten?
3. Wordt de stabiliteit van de federale regering gediend door de figuur van de
legislatuurregering?
4. Worden aan Vlamingen in Brussel te veel institutionele waarborgen gegeven in verhouding
tot hun electoraal gewicht?
5. Maakt de Belgische regeling om ondemocratische partijen te weren onze democratie
voldoende weerbaar?
6. Biedt de Belgische regeling voor de toetsing van formele wetten een goed evenwicht tussen
de principes van rechtsstaat en democratie?
7. Dienen de gemeenschappen en gewesten over meer constitutionele autonomie te
beschikken binnen de huidige context van de federale staat?
8. Leidt het Belgisch federaliseringsproces onvermijdelijk tot separatisme?
ITERATIEF PROCES ROND PRINCIPES, INETSLLINGEN EN GRONDRECHTEN
Grondwettelijke staat, democratie,
Principes rechtsstaat, scheiding der machten,
federalisme
Parlement, regering, (rechter en)
Instellingen Grondwettelijk Hof, Koning, federale en
deelstatelijke instellingen
Grondrechten Algemene beginselen, grondrechten
gerelateerd aan staatsrechtelijke principes
De Belgische Grondwet van 1831 is nog steeds van kracht, maar heeft intussen vele wijzigingen
ondergaan. De meest fundamentele wijziging die sindsdien heeft plaatsgegrepen, is de federalisering
van België. Voor het overige waren de staatsrechtelijke principes die de Belgische staatsinrichting
beheersen, reeds van bij aanvang aanwezig. Zij zijn echter doorheen de jaren sterker of anders
ingevuld, waarbij het democratisch principe de meest drastische evolutie onderging. Dat heeft ook
gezorgd voor een andere invulling van de staatsrechtelijke instellingen en voor een uitbreiding van
grondrechten. Vooral de consensusdemocratie en het federalisme hebben impact gehad op de
inrichting van Kamer, Senaat en regering en op de oprichting van het Grondwettelijk Hof. De
oprichting van het Grondwettelijk Hof heeft op haar beurt de evolutie van een ‘wettenstaat’ naar een
‘rechtsstaat’ versterkt. Principes, grondrechten en instellingen beïnvloeden elkaar zo wederzijds.
3
, DEEL 1: GRONDPLAN
H1: STAATSRECHTERLIJKE PRINCIPES
Essentie = België is een democratie, een rechtsstaat, een federale staat en een grondwettelijke staat
die beheerst wordt door de scheiding der machten + zijn gericht op de bescherming van de burger
tegen willekeur van de overheid
ART. 20 DUITSE GW: “Duitsland is een democratische sociale bondsstaat” → ingevoerd na WOII
STAATRECHTERLIJKE PRINCIPES EN DE BELGISCHE GRONDWET
ART. 1 “België is een federale staat, samengesteld uit de gemeenschappen en de gewesten.”
In de grondwet staat enkel dat België een federale staat is. Dat we een democratie en een
rechtsstaat zijn staat er niet in. Dit is wel het geval aangezien we anders geen lid zouden zijn van EU.
Systeem gebaseerd
Grondwettelijke
Democratie Rechtsstaat op scheiding der
staat
machten
Sociale
Federaal systeem Monarchie Duurzame staat
welvaatsstaat
- Donkerblauw = principes om individuen te beschreven tegen de oveheidswillekeur
- De reden waarom wij een federaal systeem hebben, is omdat we een conflict hebben met de
taalgroepen en dit is de beste optie
- We hebben een monarchie, de koning staat aan het hoofd. De vraag is hoe kunnen we een
monarchie verzoenen met de principes in het blauw.
- Principes die sturend zijn voor de inhoud van het beleid in groen Als we als overheid een
beleid neerleggen moet dit op een duurzame manier, daarom zijn we een duurzame staat
GRONDWETTELIJKE STAAT
Welk antwoord biedt het principe van de grondwettelijke staat op het gevaar dat wie macht heeft,
daar misbruik van maakt?
In een grondwettelijke staat is de machtsoverdracht aan vaste regels onderworpen, en worden
ook de verhoudingen tussen de staatsmachten en de verhoudingen met de burger vastgelegd in
vaste regels. Deze grondwettelijke regels beperken de staatsmacht.
Fundamentele regels over toewijzing van macht, uitoefening van macht en de verhouding
met burgers, evenals de grondrechten van burgers, zijn neergelegd in formele rechtsbronnen
Zijn neergelegd in vooraf bepaalde regels bv: hoe je met burgers moet omgaan: moeten niet
steeds opnieuw onderhandeld worden.
o Concrete regels in grondwet of andere bronnen, regels gelden bij elke nieuwe macht
en gelden bij meer dan een gewone meerderheid.
o Materiële regels (principes) die de overheid beperken
4
