KORTE SAMENVATTING PARODONTOLOGIE
HOOFDSTUK 1: MACROSCOPIE VAN HET PARODONTIUM
Parodontium = peri (rond), odontos (tand)
× Zichtbare onderdelen: gingiva & alveolaire mucosa
× Onzichtbare onderdelen: wortelcementum, parodontale ligament & alveolair bot
Parodontale slijmvliezen
× Verschil met huid/andere slijmvliezen ® mond slijmvliezen = roder, vochtiger, gladder (keratinisatie,
pigmentatie, vascularisatie, epitheeldikte)
× Parodontale slijmvliezen = niet gespecialiseerd itt bv tong, enkele speekselkliertjes thv palatum + mucosa
lippen (Sjörgen biopsie)
Gingiva vs alveolaire mucosa
× Gingiva = kauwslijmvlies, dat rond tanden zit ® muco-gingivale grens = lijn die tot aan gingiva gaat en vanaf
daar begint alveolaire mucosa (genetisch bepaald, vaste positie). Lichtroze (gekeratiniseerd), vaattekening,
stippeling (fusie retelijsten), vast (collageen)
- Vrije gingiva: vrije of epitheliale aanhechting volgt glazuurcementgrens dus op glazuur ® 1mm breed,
geen weerstand aan pocketsonde (verschil tussen klinische en histologische vrije gingiva, pseudo-
pocket = waarde recessie), weinig weerstand scheurtest ® gingivitis score
- Aangehechte gingiva: vezelig aan cementum of proc. alveolaris
- Gingivale groeve: grens tussen aangehechte en vrije gingiva, bij 1/3 personen thv glazuurcementgrens
× Alveolaire mucosa = bekledend slijmvlies. Roder, meer vaattekening, geen stippeling, beweegbaar
Parodontale pocket/sulcus (ruimte tussen tand en gingiva) = daarin continue uitstroom ‘creviculaire vloeistof’
(soort exsudaat) ® productie creviculaire vloeistof (gezond 5µl/u, gingivitis 14µl/u, ernstige parodontitis 44µl/u)
WANT sulcus is dan geïnfecteerd (tandsteen & bacteriën) en lichaam wil die wegspoelen. Substantiviteit gaat
dan dalen = 10x vernieuwd/u bij gezond.
Bepaling mucogingivale grens: vier technieken
1. Visueel: via verschil in kleur (betrouwbaarheid?)
2. Trektest: gingiva = vast, mucosa beweegt (zoals afdrukname)
3. Lugol test: dubbele joodoplossing (IKI) ® kleurt glycogeen dat verbuikt wordt tijdens keratinisatie (gingiva
heeft al hoge concentratie collageen dus al glycogeen is al verbruikt ® kleurt minder). Concentratie
glycogeen = 1/graad keratinisatie MAAR oppassen voor allergie
4. Rimpeltest: gingiva is vast, mucosa verschuifbaar ® met pocketsonde vanaf apicaal naar boven schuiven
Gingivabreedte = afstand van gingivale rand tot mucogingivale grens (in mm)
× Verschillen: inter-individueel, intra-individueel, groter met leeftijd door continue eruptie van tanden en
gingiva groeit mee, involutie na tandextractie (minder gingiva), verlies door poetstrauma
× Verschillen afhankelijk van locatie in mond: thv ST brede gingiva maar bij HT & PM dunner, M terug breder
× Linguaal OK: meer naar achter, bredere gingiva. In BK linguaal geen muco-gingivale grens MAAR A-lijn ®
afstand muco-gingivale grens en OK blijft constant, gingiva neemt af of toe
× Gingiva & processus alveolaris volgen tand ® alle gingiva weg, dan begint mucosa ook weg te trekken
× (Vrije)gingiva breedte wordt groter: bij toename dikte gingiva (greffe) & bij orthodontische behandeling
(linguo-versie = tand naar binnen plaatsen ® meer ruimte tussen tand & gingiva ® meer dikte & hoogte)
1
,Papil: zit in interdentale ruimte & hoogte is afhankelijk van afstand tussen bot en contactpunt ® plaqueretentie
× Col (juist in midden, soort concaviteit): geen col bij diasteem, vorm afhankelijk sterkte contactpunt ®
molaar, premolaar, snijtand verschillende vorm.
× Vanbuiten is gingiva onregelmatig door retelijsten MAAR in col geen retelijsten (epitheel) ® daar locus
minorus resistentiae = plaats waar men veel minder beschermd is tegen bacteriën, ook niet gekeratiniseerd
= punt waar parodontitis begint (tussen tanden thv col)
Kaakbot
× Geen lijn tussen basale en alveolaire bot (waar we tanden hebben) MAAR als we alle tanden verwijderen
weten we niet meer waar basale bot begint ® verschil enkel embryologisch: proc. alveolaris wordt gevormd
tijdens tanderuptie dus gelinkt aan tand (bij extractie wordt die minder of kan soms helemaal verdwijnen) &
nadien nog groei met continue eruptie van tanden
× Structuur kaaksbeenderen = pijpbeen
- Dense mantel: corticaal bot aan buitenkant
- Zacht medullair bot of spongiosa aan binnenkant
- Verschil OK-BK: BK meer trabekels & minder dens ® belangrijk voor extractie of plaatsen implantaat
× Afstand tussen proc. alveolaris en glazuurcementgrens = 1-2mm ® uitzonderingen: parodontitis,
dehiscenties, traumatische orthodontie
- Dehiscenties (20% tanden): meer vestibulair dan linguaal nooit palataal, vooral thv ST&HT (weinig bot)
- Fenestratie: opening in midden van bot, vooral thv bovenhoektanden (bot & tandvlees dun daar)
× Involutie kaakbot: als we tanden verwijderen ® proc. alveolaris is helemaal weg, enkel nog basale bot
- Preventie involutie: gezonde dentitie, implantaten, rootbanking = wortelkanaalbehandeling ® enkel
wortel onder bot laten en zo behoudt men ook proc. alveolaris
Parodontale ligament = structuur tussen tandwortel en omringende bot, in periradiculaire ruimte
× Breedte = 0,22-0,25mm ® neemt toe bij occlusaal trauma dus als tand overbelast is, is ruimte breder
× Bij ankylose is PDL 0mm, er is geen periradiculaire ruimte en dus ook geen PDL
× Soort hangmat voor tanden en geeft feedback, daarin zitten Sharpey vezels ® als we kauwen weten we
exact wanneer er contact is doordat er in PDL receptoren liggen die feedback geven (niet bij implantaten)
× Geen PDL bij implantaten: geen periradiculaire ruimte dus osseointegratie = ankylose van tand STEL toch
periradiculaire ruimte bij implantaat ® dan is er non-integratie, implantaat staat niet goed & los
Wortelcementum (2 soorten): bedekt hele lengte van wortel ® belangrijk want heeft functionele actie binnen
parodontium omdat cementum en vezels verankerd zijn (Sharpey vezels van PDL gaan naar wortelcementum).
ER zijn verschillende diktes wortelcementum ® dikte neemt toe met leeftijd, tanden worden dikker.
2
, HOOFDSTUK 2: HISTOLOGIE VAN HET PARODONTIUM
Gingiva & alveolaire mucosa
× Bouw: epitheel (zien we), bindweefsel, bot
× Twee structuren in BW belangrijk: lamina propria & submucosa ® moeilijk onderscheiden
- Mucosa: diepere deel & meer vetweefsel
- Lamina propria: minder vetweefsel
Epitheel
× Epitheel = barrière tussen buitenwereld & inwendige lichaam
× Bouw: verschillende graden differentiaties afhankelijk van noden en regio
- Alle epithelen parodontium zijn waterproof (speeksel & water kan niet binnen) ® bescherming tegen
bacteriën, chemicaliën en ¹ materialen & penetratie intercellulair (hydrofiele), intracellulair (hydrofoob)
- Sommige regio’s weerstand tegen schurende krachten ® tijdens eten krachten op gingiva en epitheel
- Thv tand: unieke verbinding met niet-cellulaire structuur = tand (unieke epitheliale hechting)
× Epitheel kan zich aanpassen ifv noden
- Meer cel-cohesie door aanwezigheid desmosomen, TJ ® als die niet meer werken is er pathologie
§ Desmosomen: binden cellen samen via actine netwerk ® mechanische stabiliteit van epitheel
§ TJ: binden cellen samen ® geen laterale migratie van cellen zodat functioneel specifieke domeinen
op hun plaats blijven. Zorgen voor integriteit van epitheel als barrière ® voorkomen passage
macromoleculen tussen cellen.
- Minder doorlaatbaar (keratinisatie, meer celmembraan, minder intercellulaire ruimte)
- Versterking cellen (keratohyaline korrels)
- Meer binding epitheel-bindweefsel (retelijsten = verbinding epitheel-BW)
- Snelle genezing (turn-over) want is junctioneel epitheel
× Samenstelling epitheel
- 90% keratinocyten (differentiërende epitheelcellen): zorgen voor specifieke aanpassing tijdens opgroei
naar oppervlak. Keratinisatie = differentiatie = optimalisatie ¹ degeneratie
- 10% clear cells (minder kleuring histologisch preparaat)
§ Melanocyten (pigmentatie): dendrietvormige cel, in basale laag (thv basis retelijsten), niet thv col,
produceert melanine (naar keratinocyt via inoculatie) ® pigmentatie in mond (intra-orale & raciale
¹ pigmenatie want ¹ metabole activiteit, niet aantal). Pigmentatie verwijderen tot aan diepste laag.
§ Langerhans cellen (immunologie): dendrietvormige cel, in hogere lagen epitheel, embryonale
oorsprong lymfocytaire reeks, bevat ¹ receptoren (Fc-IgG & C3 voor lokale immunologie). Meer bij
aanwezigheid van plaque en non-keratose ® epitheel dan minder beschermt dus moeten die meer
aanwezig zijn om tegen bacteriën te vechten (delen niet ter plaatste maar migratie/differentiatie)
§ Merkel cel (innervatie): dendrietvormige cel, vooral in basale lagen, belangrijke rol bij bezenuwing
® bezitten typische membraangebonden granulen (synaptische functie zenuwuiteinde),
drukgevoelige sensoren, vaak in ROU laesie (recidiverende orale ulceraties) = aften
§ Lymfocyt (emigranten)
Keratinisatie, naarmate keratinocyt naar oppervlak gaat: toename celgrootte, afplatting cel, toename
structuureiwitten ® uitbouw cytoskelet (skelet & spieren voor vorm, migratie, transport), minder doorlaatbaar
(bv keratohyaline korrels, membrane coating granules), meer desmosomen dus meer verbindingen tussen cellen
want schuurkrachten veel groter aan oppervlakte, verlies initiële organellen DUS cel met enkel kern.
3
