Stefaan Smis – Vrije Universiteit Brussel 2023 - 2024
Samenvatting internationaal recht – tweede bachelor
Inhoudsopgave
Inleiding
Blended learning : soms hoorcollege, soms online, soms oefeningen, …
o Alles maakt deel uit van de leerstof (ook bv. artikels ect.)
o Inspanning tussen 2 en 3 uur per week. (vaardigheden)
o Afwisselend: week on campus – week online
Ook veel werken met casussen.
De lat ligt vrij hoog, moeilijk vak.
Zeker de mogelijkheid om contact op te nemen met de professor.
Op canvas zie je het overzicht voor de planning van het vak.
1 handboek en 2 syllabussen (rechtsleer en slides)
o Kern van het internationaal publiekrecht en syllabussen laatste hoorcollege.
SCHRIFTELIJK EXAMEN
o 5 multiple choice (lichte giscorrectie -0.5 !) strafpunten bij gokken. Hij gaat tot 0, dus
niet onder 0 zakken. Pure kennisvragen, puur wat er vertelt werd tijdens de les, maar
het zijn wel moeilijke vragen met nuances.
o Openvraag – essay, in een tekst uitschrijven puur kennis tijdens les behandeld. Met
een inleiding en conclusie en verwijzen naar bronnen. Er moet verhaallijn zijn. De
manier vorm/stijl/overtuigend is allemaal belangrijk.
o 1 of meerdere casussen, niet in de les behandeld.
Dit zijn de moeilijkere vragen, niet gezien tijdens de les, gekweekte
vaardigheden.
Naar bronnen verwijzen is heel belangrijk.
Je moet overtuigend zijn, hoe overtuigender hoe meer punten.
GEEN schema’s! er moeten volzinnen zijn, verhaal.
De casussen wegen vaak zwaarder door dan de theorie.
De voorbereidingen en oefeningen zijn ook te kennen, zijn examenstof. Niet vergeten om per
module de teksten te lezen. Doorgaans wordt naar boven afgerond. Examen niet de
bedoeling om alles vanbuiten te leren, we mogen primaire bronnen gebruiken, codex
internationaal recht. Bronnen internationaal recht, er mag niets in geschreven zijn. Wel :
lichte kruisverwijzing, onderlijnen, aanduiden. Geen teksten in de codex. Indien nodig teksten
die tijdens de les gebruikt zijn maar niet in de codex staan, daar mag een kopie van genomen
worden maar eest MAIL sturen.
o Indien geen bronnenboek, bronnen uitprinten en hem op voorhand een mail sturen
met welke bronnen je gaat gebruiken.
o Primaire bronnen
Bv. over de fouding father niet exact moeten weten waar en wanneer ze geboren zijn, maar
wel de namen weten en welke eeuw dat we zitten.
De lezing is niet voor het examen: het examen begint vanuit de les en de opdrachten.
o op het examen zeker een casus: theorie toepassen en de correcte manier van
antwoorden leren.
2 syllabi over doorwerking te kennen. Geen casus maar een theorie vraag.
1
,Stefaan Smis – Vrije Universiteit Brussel 2023 - 2024
Hoofdstuk 1: begrip en aard van het internationaal publiekrecht
Materiaal – fiche 1
1. Eigen lesnota’s + André Nollkaemper, Kern van het internationaal publiekrecht, 9de druk, Den
Haag, Boom Juridische Uitgevers, 2021, pp. 17-40.
2. Lezing van Rechter (IGH), Augusto A. Cançado Trindade, ‘The Founding Fathers of International
Law’
3. Lezing van Prof. M. Ahmed Mahiou, ‘Les priorités actuelles du droit international’
4. PowerPoint casusmethode internationaal recht.
Lotus arrest
Casusmethode in het internationaal recht.
Uitleggen wat internationaal recht is en het hebben over het ontstaan van het internationaal recht.
Internationaal recht is een bijzonder rechtsdomein en anders dan het nationaal recht.
Internationaal recht, is het recht dat in eerste instantie de relatie tussen staten regelt. Heel simpel
gezegd en niet helemaal juist. Interstatelijk recht, tussen de staten.
Internationaal recht is het recht dat de verhoudingen tussen staten en andere subjecten van het
internationaal recht regelt. Het beschermt de publieke belangen zoals veiligheid en welzijn. Er is een
overkoepelende rechtsorde die deze bevoegdheden toekent aan bepaalde actoren in het
internationaal rechtsgebeuren en bepaalt ook het juridisch kader waarbinnen deze bevoegdheden
moeten worden uitgeoefend. Vroeger gebruikte men de term ‘Volkenrecht’. Het gaat over
interstatelijk recht (relaties tussen staten) en niet intra statelijk recht.
Het internationaal is een breed rechtsdomein waarin verschillende actoren betrokken zijn;
We zitten in een rechtsdomein, met kenmerken toegepast in een andere context. Met als doel relatie
tussen staten regelen.
Subjecten zijn in eerste instantie staten, zonder staten geen internationaal recht. Alles begint hieruit.
Staten zijn soeverein en zij beslissen om rechtspersoonlijkheid te geven aan andere individuen,
internationale organisaties.
Ondertussen ook andere subjecten van internationaal recht, bv. individuen, volkeren, multinationals.
De andere subjecten zijn afgeleiden van internationaal recht.
Hoe staten functioneren in de internationale rechtsorde, dat is het internationaal recht.
Aantal domeinen: bv. diplomatiek recht, internationaal milieurecht, economisch recht, humanitair
recht ect.
Het internationaal recht is niet hetzelfde als het recht van een andere staat.
BV. iemand van vreemde nationaliteit in BE, wordt niet geregeld door internationaal recht maar vaak
door nationaal recht, internationaal privaatrecht.
BV. schip wil haven van Antwerpen binnenvaren, BE en NED hebben er een geschil over, dit is
internationaal recht. Ook stel dat twee staten afspreken dat ze elkaar wapens zullen leveren en er
ontstaat een geschil, dan is dit ook een geschil van internationaal recht.
2
,Stefaan Smis – Vrije Universiteit Brussel 2023 - 2024
Internationaal recht ontstaat op een bepaalt moment, regelt relaties tussen staten.
Eerste voorwaarde: we moeten staten hebben (anders geen internationaal recht). Om na te gaan of
we internationaal recht hebben moeten we nagaan wanneer staten in de moderne betekenis van het
woord ontstaan.
Wat is een staat? Een entiteit met een grondgebied, een bevolking met duurzaam verblijf, een
bestuur, erkent door andere staten, een grondwet, soevereiniteit, territoriale draagwijdte.
Verschil tussen internationaal privaatrecht en internationaal publiekrecht
Internationaal privaatrecht is nationaal privaatrecht met een grensoverschrijdend karakter
Bv: huwelijk stelsel van twee personen met verschillende nationaliteit.
Internationaal publiekrecht: we hebben te maken met andere soorten actoren en andere soorten
bronnen.
Het verbied zaken te doen of actoren moeten zich onderwerpen aan bepaalde regels
Al deze regels vinden we terug in de bronnen van het IR
Deze vinden we terug in art. 38 van het statuut van het IGH: deze tekst is verouderd en er zijn
nog bijkomende bronnen die niet vermeld worden in art. 38
Er is een horizontaal rechtssysteem want de staat is slechts gebonden door de staat zelf. Ze leggen
zichzelf het recht op.
Geschiedenis – eurocentrische oorsprong theorie
We kunnen ver in de geschiedenis gaan. We hebben overheden opgericht, we zijn dingen samen gaan
doen, we staan een stukje van onze natuurrechten af en de overheid moet ons beschermen tegen
anderen. We maken afspraken, een sociaal contract.
Het internationaal recht vandaag is ontstaan in Europa. (in tegenstelling tot andere internationale
rechten, andere volkeren hadden dit ook maar Europa heeft zich opgelegd aan de rest van de
wereld.)
Speciaal aan het Europees internationaal recht: het concept van de soevereiniteit, soevereine
identiteiten.
Hele evolutie, geschiedkundige plaatsten een graag een datum op, Vrede van Westfalen 1648
(Munster en Osnabrück). Hier zagen we dus een breuk, maar niet letterlijk nemen. Een evolutie met
meer en meer centrale autoriteiten ontstonden. De datum is makkelijker te onthouden. Deze
verdragen maakte een einde aan de godsdienst en burgeroorlogen in Europa. En zorgen ervoor dat er
soevereine en gelijke staten waren die niet langer onderworpen waren aan een hoger gezag.
Begonnen met een kleine familie van Europese soevereine entiteiten. Hebben een internationale
gemeenschap gecreëerd met een overkoepelende rechtsorde die de relatie zal regelen. Vanaf de 17 E
tot de 19E eeuw bleef de gemeenschap van soevereine staten beperkt tot Europa (concert of nation.)
19e eeuw: verhaal van Europese staten, kolonies.
20e eeuw: andere continenten, Russische revolutie : staat met communistische traditie.
Tweede helft van de 20E eeuw en pas na WOII hele dekolonisering en een groei van staten met
andere rechtstradities. Meer en meer staten streven naar onafhankelijkheid.
3
, Stefaan Smis – Vrije Universiteit Brussel 2023 - 2024
Internationale gemeenschap, met niet-Westerse staten in de meerderheid maar deze kunnen geen
gebruik maken van hun democratische meerderheid. Moeilijk om hun visie op te leggen aan de
Westerse wereld.
De koude oorlog is ook een zeer belangrijk ijkpunt ( ’50 –’80 )
De oost west confrontatie zorgt voor een immobilisme van het Int Recht.
De climax komt bij het vallen van de USSR (1989)
o Hierna functioneert dit IR weer beter, bv. de VN Veiligheidsraad gaat veel beter
kunnen functioneren.
Er is weer meer toepassing van de regels van IPR
Einde van de koude oorlog leidt wel tot veel gewapende conflicten in EU dat ook leidt tot het
ontstaan van nieuwe staten die ook lid worden van de VN
Bv: Joegoslavië maar ook Eritrea of Zuid-Sudan
Er zijn ook veel interne gewapende conflicten na het uiteen vallen van de USSR
o De actoren van conflicten verschuift van Staten onderling naar conflicten binnen
staten die imploderen (bv. conflicten tussen rebellen en staatslegers). Er is dus meer
aandacht voor niet-statelijke actoren met vragen zoals: zijn terroristen onderworpen
aan IR?
Vaders van het internationaal recht, hebben gewerkt op het moment dat het Europees recht zo
belangrijk was.
Teksten hierover lezen op canvas + de opdrachten.
Recht is niet altijd waarde vrij, vaak van imperialistische staten die in hun belang bepaalde
doelstellingen gaan bereiken. Recht ontwikkelt manieren om deze waar te maken.
De aard van het internationaal recht verandert
Internationaal recht evolueert van co-existentie coöperatie.
Fase 1: co-existentie: regels ontwikkelt om staten die ontstaan zijn en soeverein zijn te laten
functioneren naast elkaar. Afbakenen wat van mij is, en wat van jou is. Wat behoort tot mijn
rechtsmacht, op mijn grondgebied is het mijn bevoegdheid, ik oefenen rechten uit op mijn
bevolking ook al is deze in het buitenland. BV: zeerecht, tot waar strekt mijn soevereiniteit
zich uit. Hoe wisselen we diplomaten uit. Hoe leven we NAAST elkaar?
Eerder passiever.
o 19e eeuw: meer en meer staten hebben andere belangen dan naast elkaar te kunnen
functioneren als soevereine entiteiten. Samenwerken wordt belangrijker. Nieuwe
uitdagingen.
Fase 2: coöperatie: staten gaan samenwerken om gemeenschappelijke uitdagingen aan te
gaan. Meer en meer een recht van samenwerking. Nieuw soort internationaal recht met
nieuwe soorten identiteiten BV: internationale organisaties, internationale
intergouvermentale organisaties. Nieuwe entiteit die rechtspersoonlijkheid krijgt.
! het is niet daarom dat co-existentie niet meer belangrijk is, de staten gaan gewoon met
elkaar gaan samenwerken en fora creëren BV: verenigde naties, NAVO, Europese Unie, …
Veel dynamischer recht, actiever recht. Meer verwachten, resultaten bereiken.
Het internationaal recht zal dus sneller gaan evolueren. Men gaat zeer snel statenpraktijk creëren.
Belangrijk : internationaal recht is consensueel. Het MOET instemming zijn van staten.
4
