● Begeleiding
= traject van verschillende gesprekken en / of andere hulpverleningsactiviteiten
→ basisvaardigheden gelden voor hele begeleiding
●
Met aandacht luisteren
●
● Basisinstrumentarium van hulpverlener
→ elk aanbod is slechts werkzaam als ze in goede werkrelatie wordt aangeboden
→ kennis aangeboden door professionele hulpverlener in goede werkrelatie
→ veronderstelt goede receptieve basishouding voor actieve luisterhouding en een bij die persoon
passende hulpverlening
● Is luisteren leerproces?
→ elk kind leert luisteren: oprecht en geïnteresseerd in zich opnemen wat ander vertelt
→ oprecht luisteren verfijnen doorheen latere goede relaties
→ eerst vooral door volwassenen en later in peerrelaties
→ hulpverlener worden: oefenen en verfijnen van vaardigheden
→ leren hanteren binnen specifieke context en relatie
● Startpunt: open, aandachtig en met milde nieuwsgierigheid luisteren
→ open: in je opnemen wat ander echt vertelt
→ aandachtig: gedetailleerde aandacht aan verhaal van ander
1
, → nieuwsgierig: afvragen wat die precies bedoelt, hoe die dingen ziet, …
● Belang van gehoord worden:
1. essentieel voor gevoel van identiteit
2. helpt stilstaan bij en ontdekken wat je zelf voelt of denkt
3. helpt bij verwerken van ervaring
→ bevordert persoonlijke groei
→ bv.: still face experiment bij baby’s
● In menselijke ontwikkeling is non-verbale communicatie eerste vorm
→ baby’s communiceren gevoelstoestanden via lichaam
→ zorgfiguren geven woorden aan die affecten en noden
→ doorheen ontwikkeling steeds meer verbale boodschappen
→ kinderen: gedrag als primair communicatiekanaal
→ verhaal van kind begrijpen vergt scherp en inlevend observatievermogen
→ ongehoord gedrag = gedrag waarvan betekenis niet gehoord en dus niet begrepen wordt
→ voor kinderen grotere klemtoon op gezien willen worden
→ volwassenen: verbaal is primair communicatiekanaal
→ ook belangrijk om gezien te worden
● Volwassenen kunnen zeggen wat ze nodig hebben of voelen maar niet enkel-verbale communicatie
→ verbaal en non-verbaal kan synchroon zijn of net tegenstrijdig
→ belangrijke indicatie dat iemand ergens tegenstrijdige gevoelens rond ervaart
● Verschillen tussen luisteren en luisteren als therapeut:
1. verfijnde en geoefende vaardigheden: continuüm in sterkte van ontwikkeling
→ deelvaardigheden verfijnen, oefenen en bijsturen
→ om hulpvrager te helpen in contact te komen met eigen verhaal
2. in specifieke relatie en context
→ relatie: ander evenwicht tussen afstand en nabijheid dan vriendschap
→ context: afspraak met specifieke bedoeling
3. theoretische bagage: niet blanco luisteren maar kennis stuurt luisteren en reacties
Technische aspecten
● Externe basisvoorwaarden
→ tijd en ruimte creëren om te luisteren: ruim, beschikbaar, rustig, ongestoord en vertrouwelijk
→ van kort tot duurzaam: crisisgesprek vergt ander kader dan langere begeleiding
→ passende ruimte creëren kan ook betekenen dat je met collega’s gesprek aangaat
→ soorten indelingen ruimte:
1. angulair: samenwerkend en veiligheid biedend
2. parallel: verbondenheid en ondersteunend
3. frontaal: wederzijds en volwassen
4. diagonaal: onverschillig
● Interne voorwaarden: aandacht schenken vergt ruimte in je hoofd
→ even stilstaan: ben ik rustig genoeg? kan ik met volle aandacht luisteren?
→ hoofd leegmaken (5 minuutjes-truc): wandelen, verplaatsen, …
2
, → niet laten afleiden: niet praten over andere cliënt met collega, …
→ zoeken naar focus op cliënt: nota’s herlezen, …
● Luisteren met aandacht
→ mogelijk maken dat cliënt bij zichzelf stilstaat en eigen gedachten en gevoelens kan exploreren
→ cliënt als auteur eigen verhaal en regisseur van interactiespel tussen beide
→ innerlijke basishouding van aandacht en interesse voor innerlijke wereld van ander
→ aandacht geven is meer technische vaardigheid
● Uitingen van aandachtige ingesteldheid:
1. oogcontact: te weinig lijkt op desinteresse maar te veel wordt ongemakkelijk
→ vragen aan cliënt en rekening houden met individuele verschillen
2. gelaatsexpressie: vaak universele betekenis (basisemoties)
→ bv.: glimlachen als aanmoediging maar steeds blijven lachen kan onecht overkomen
3. paralinguale aspecten:
stemgebruik, spreeksnelheid, vocale aanmoedigingen, stilte en aansluiten bij taalgebruik van ander
→ belangrijk stilte te laten bestaan: mogelijkheid tot denken en in contact komen met gevoelens
→ alert zijn en zien of het ruimte creëert of spanning
4. lichaamshouding en -bewegingen
5. gebruik van ruimte: cliënt zelf afstand laten bepalen (ook non-verbale communicatie)
● Elementen van goede luisterhouding
→ richten op ruimte van cliënt
→ eerste fase: opwarmen en proberen in contact raken met wat cliënt zou willen bespreken
→ persoon laten uitspreken
→ taalgebruik aanpassen: leeftijd, sociale achtergrond, cognitieve en verstandelijke mogelijkheden
→ bij kinderen afstemmen op ontwikkelingsniveau: verschillende abstractiegraden van woorden
→ taal mag abstractieniveau van kind klein beetje overschrijden (zone of proximal distance)
→ meta-communicatie gebruiken om aanpassing te duiden: cliënt laten aangeven wat werkt
● Specifieke vaardigheden
→ aandacht richten op cliënt en eigen reacties ten aanzien van cliënt
→ wat denk of voel ik nu?: plaats van persoonlijke rugzak
→ kwetsbare thema’s als blinde vlekken leren kennen en weten hoe te hanteren
→ verwerken van manifeste en latente communicatie
→ tussen lijnen
→ incongruenties tussen verbaal vs. non-verbaal en binnen verbale
→ non-verbaal gedrag moeilijker te faken
→ patronen: zich herhalende gevoelens
→ thema’s: geheel van ideeën en overtuigingen
● Gebeuren vs. affectieve kleur
→ gebeurde = ervaring waarvan je verloop kan beschrijven
→ affectieve kleur = betekenis die ervaring heeft gekregen
→ materiaal waarmee je aan slag zal gaan als hulpverlener
● Metaforen en symbolen
→ metafoor = beeldspraak die beleving of affect weergeeft
→ brengt je vaak dichter bij hoe iets ervaren wordt
3
, → helpt aspect op treffende wijze te vatten
→ belangrijk sensitief te zijn voor metaforen
→ onthullen meerdere laagjes van betekenis
→ correct gebruik: binnen metafoor verkennen
→ gevaren: te concreet opvatten of evaluerend of normatief beluisteren
→ kinderen vooral non-verbale metaforen en volwassenen vooral verbaal
● Luisteren in een werkrelatie
→ sobere neutraliteit en warme ontvankelijkheid
→ ingehouden spontane meedeelzaamheid omzetten in geïntensiveerde aanwezigheid
→ eigen reacties doseren: niet onderdrukken maar wel bewust afstemmen zodat inbreng van cliënt op
voorgrond blijft
→ gedoseerde relatie op diverse continua:
1. afstand - nabijheid: voldoende veilig en vrij om verhaal te vertellen
2. leiden - volgen: belang van inschatten mogelijkheden cliënt
3. negativiteit toelaten - relatie goed houden: negatieve gevoelens bespreekbaar maken
→ doel relatie: zelfexpressie stimuleren en dichter komen bij echte vraag
→ terughoudendheid tegenover eigen initiatief en contactaanbod
● Blokkades bij luisteren:
1. inadequaat luisteren: te veel bezig zijn met jezelf
2. oordelend luisteren: te veel gericht op je oordeel
3. selectief luisteren: gefilterd door eigen vooroordelen
4. op feiten gericht luisteren: gebeuren horen en niet affectieve kleur
5. antwoord bedenken tijdens luister: te veel bezig met wat moet ik zeggen
6. te dicht luisteren: objectiviteit en afstand gaan verloren
● Belang van feedback doorheen leerproces
→ geautomatiseerde processen opgedaan doorheen persoonlijke relationele geschiedenis waar je niet
altijd bewust van bent
→ feedback van peers, video, supervisie, …
Conclusie
● Voorwaarde om ander te begrijpen: actief en met gerichte aandacht luisteren en observeren
→ trainen en verfijnen van vaardigheden
● Bewustzijn van momenten van opgeslorpt zijn door eigen gedachten
● Niemand is perfect: bijsturen, herstellen, metacommuniceren en supervisie
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur ifcdm. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €4,99. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
