2023-2024
CRIMINOLOGIE VAN DE
STRAFRECHTSBEDELING
PROF. COLMAN & VERHAEGE
AMÉLIE GERNAY
E
2 BACH CRIMINOLOGIE
,INLEIDING
Ancien Régime (tot aan de 18de E)
• Willekeur, recht op bestraffing was alleenrecht koning, macht rechters groot, bekentenis afdwingen,
voorbeeldstraffen, “wrede Middeleeuwen” versus recent onderzoek
• Functies straf: vergelding, afschrikking (algemene preventie)
Klassiek SR (Verlichting, 18-19de E)
1
, • De mens is een rationeel wezen, sociaal contract, Magna Charta van het strafrecht (legaliteit-
proportionaliteit- subsidiariteit), vaste straffen, geen individualisering, schuldnotie centraal
• Functies straf: vergelding (ifv sociaal contract), afschrikking (algemene preventie), bijzondere preventie
(gevangenisstraf)
Positivisme (2de helft 19de E)
• De mens heeft geen vrije keuze, gedetermineerd, sociaal gevaarlijkheid, Magna Charta op de helling,
verschuiving van daad naar dader
Sociaal Verweer (2de helft 19de E)
• De maatschappij beschermen (‘verweren’), de mens heeft een ‘zekere vrijheid’, het eclecticisme van
Prins
• ‘Normale’ delinquenten versus andere delinquenten, straffen versus maatregelen
(“geestesgestoorden en jeugdigen”)
Vergelding = zinloos? Focus op bijzondere preventie en resocialisatie
Na WO II: bloei, welvaartstaat en verzorgingsstaat, uitbouw sociale vangnetten
Nieuw Sociaal Verweer (na WO II)
• Aandacht voor persoonlijkheid & sociaal milieu (cfr. ‘oud’ sociaal verweer)
• Functies straf: resocialisatie en individualisering mét aandacht voor de rechtspositie van de dader
elke persoon die in de gevangenis terecht komt moet 9/10 terug naar de samenleving dus
resocialitatie
Vandaag = diverse stromingen
• Straf = streven naar evenwicht tussen vergelding, afschrikking, resocialisatie en herstel.
• Rechter als koorddanser - publieke opinie: de beslissing is niet zwart of wit, de rechter
danst op een koord tussen enerzijds gelijkheid maar ook recht op vrijheid
• Voorgaande MvJ Koen Geens: 3 fases hervormingen strafrecht, strafprocesrecht,
strafuitvoeringsrecht
– Commissies hervormingen strafrecht en strafprocesrecht
Huidig mvJ Quikie; bouwt hierop verder via aanpassingen strafrecht
2
, II. DE LOGICA VAN DE STRAFRECHTSKETEN- DE ECHELONS
• Misdrijf: door de wet omschreven gedrag waarop een straf is gesteld die in de wet is bepaald
• Dark number: verborgen criminaliteit (niet gerapporteerd)
• 700 000 – 750 000 misdrijven per jaar bezorg aan OM
• Slechts 5%-7% worden door de strafrechter behandeld
• Een klein deel daarvan leidt tot hechtenis/gevangenisstraf
ondanks deze cijfers zitten we toch overvol in de gevangenis, de opstroping zit in de strafuitvoering, dit is
problematisch!
Overreglementering, uitbreiding strafrecht maar investeringen voor justitie volgden niet
• “We hebben het strafrecht verwaarloosd”
• Gevangenissen zitten overvol, coördinatie tussen diverse actoren loopt soms mank
Overlopen/opstroppen trechter: onbeheersbare hoeveelheid straffen en het onvermogen om
die uitgesproken straffen adequaat uit te voeren
Tast efficiëntie van het strafrecht aan en uitholling
“beleid voeren”
Klassieke strafrecht: geen ruimte voor beleid (magna charta)
Oud sociaal verweer: creatie beleidsruimte op echelon SU en deels ST
• Bvb voorwaardelijke invrijheidsstelling, verzachtende omstandigheden
Nieuw sociaal verweer: creatie beleidsruimte op elk echelon
• Bvb invoering praetoriaanse probatie, BiS, probatie, penitentiair verlof
KEUZES MAKEN BIJ DE OPSPORING (ZIE LES 02/10)
3