HOOFDSTUK 3: ADEQUAAT HANDELEN BIJ MISHANDELING
DE BEGRIPPEN ‘MISHANDELING’ EN ‘HUISELIJK GEWELD’
Het belangrijkste criterium betreft de relatie tussen het slachtoffer en de dader. 2 zaken kenmerken deze relatie:
1. Er is een vertrouwensband tussen slachtoffer en dader waarbij er expliciet op vertrouwd wordt dat de ander het goed
met je voor heeft dat je veilig bent bij deze persoon. Bijgevolg is de dader iemand uit de huiselijke sfeer v/h slachtoffer.
- Dit kan een familielid zijn = intrafamiliaal geweld
- Wanneer de dader en slachtoffer vreemden zijn voor mekaar of geen vertrouwensband hebben is er sprake van
criminaliteit
2. Er is sprake van afhankelijkheidsrelatie waarbij het slachtoffer op 1 of meerdere gebieden (fysiek, cognitief, sociaal of
materieel) afhankelijk is v/d dader.
- Afhankelijkheid houdt steeds het risico in op domineren en gedomineerd worden kindermishandeling en
oudersmis(be)handeling
- Ook bij partnergeweld bevindt het slachtoffer, bijna steeds de vrouw, zich in afhankelijkheidspositie t.o.v. de
meestal mannelijke dader
- Bij oudermishandeling en mis(be)handeling komt ook omgekeerde afhankelijkheid voor = dader (meestal kind) is
financieel of intellectueel afhankelijk v/h slachtoffer
Het 2de criterium is dat er zich geweld moet voorgedaan hebben. Geweld = elke interactie ((on)bewust) van fysieke, psychische
of seksuele aard waarbij ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend in de vorm van fysieke of psychische
letsels.
INDELING
INDELING OP BASIS V/D BETROKKEN PERSONEN
Er zijn verschillende vormen van huiselijk geweld:
- Kindermishandeling - partnergeweld
- Oudermis(be)handeling - kinder en siblinggeweld
INDELING OP BASIS V/D AARD V/D MISHANDELING
7-tal soorten mishandeling
1. Lichamelijke of fysieke mishandeling
= dader opzettelijk ongewenste lichamelijke handelingen stelt al dan niet met behulp van een voorwerp, wapen of
substantie.
- Slaan, stompen, schoppen, verstikken, met spullen gooien, vastbinden, chemische fixatie met sedativa…
2. Psychische mishandeling
= tast geleidelijk het normale functioneren en zelfvertrouwen aan van een slachtoffer
- Vernedering, bedreigingen, manipulatie, verbieden van contacten met familie en kennissen, negeren, dreigen
met zelfmoord, opzettelijk vernielen persoonlijke bezittingen, continu controle iemand zijn GSM…
- is vaak niet zichtbaar, speelt zich af in de schaduw en sluipt vaak langzaam en onopvallend binnen in een relatie
3. seksuele mishandeling
4. financiële mishandeling
= er worden handelingen gesteld waardoor iemand financieel wordt benadeeld
- afpersing, stelen van geld of waardevolle bezittingen, inhouden loon, financieel kort hebben, misbruik volmacht…
5. verwaarlozing
- onthouden van wat voor de lichamelijke gezondheid en ontwikkeling nodig is: hygiëne, voeding, drank, kledij,…
- onthouden van wat voor de geestelijke gezondheid en ontwikkeling nodig is: aandacht, veiligheid, scholing,
warmte en genegenheid, voorspelbaarheid…
- te weinig toezicht op kind
- zelfverwaarlozing is GEEN mishandeling
1
, 6. schadelijk traditioneel geweld
= vorm van mishandeling waaronder uiteenlopende vormen van onderdrukking en geweld vallen die voortkomen uit
cultuur, religie en/of bijgeloof en traditie
- vrouwelijke genitale verminking, eergerelateerd geweld, maagdenvlieshersteloperatie, dwang in relatie tot
huwelijk en achterlating.
GEVOLGEN/SIGNALEN V/D VERSCHILLENDE VORMEN VAN MISHANDELING
gevolgen van mishandeling zijn bij kinderen nog schadelijker dan ze al zijn bij volwassenen. reden is dat mishandeling ernstige
negatieve impact heeft op de ontwikkeling van een kind. Deze impact is er niet bij volwassenen omdat ze al volgroeid zijn.
ALGEMENE LICHAMELIJKE SIGNALEN
- wonden en littekens
- hematomen: verdacht
o wangen, oren, nek, borst, buik, rug, billen, achterkant bovenarm, achterkant boven – en onderbeen
- kneuzingen en ontwrichtingen (kaak en schouder vooral)
- breuken: Vooral van ribben, borstbeen, schouderblad en bovenarm zijn verdacht
o 10% v/d breuken bij kinderen ontstaan door mishandeling
o 25% v/d breuken bij kinderen onder 3jaar zijn het gevolg van mishandeling
o 50% v/d breuken bij kinderen onder 1jaar zijn gevolg van mishandeling
- Schade aan inwendige organen
- Hersenschade
- Plots tandverlies
- Vermageren door anorexie
- Psychosomatische klachten
o = klachten zonder aanwijsbare medische redenen zoals buik-, hoofdpijn, misselijkheid, braken, flauwvallen
- Frequenter ziek zijn
LICHAMELIJKE SIGNALEN BIJ SEKSUEEL MISBRUIK
Hier zijn er meestal geen zichtbare sporen. Enkel indien het misbruik gepaard ging met fysieke mishandeling kunnen
hematomen en/of wonden op de onderrug, billen en bovenbeen voorkomen die pijnlijk zijn bij stappen of zitten.
Bij kinderen snel verwondingen ontstaan aan vagina, penis, anus of mond. Seksueel misbruik bij kinderen gaat vaak samen met
fysieke mishandeling en met emotionele verwaarlozing. Kind heeft geleerd dat het enkel via seksueel contact aandacht en
warmte krijgt. Daardoor kunnen misbruikte kinderen zich soms extreem seksueel gedragen:
- Dwangmatig en excessief mastruberen
- Seksueel agressief en dwangmatig gedrag naar andere kinderen
- Seksuele toenadering zoeken naar volwassenen
- Veelvuldig seksueel gekleurd taalgebruik
- Ongewone kennis van seksualiteit gezien de leeftijd
PSYCHISCHE SIGNALEN
- Extreme emoties of juist afwezigheid van emoties of emotioneel labiel
- Angstig zijn
- Wantrouwend zijn: continue staat van alertheid en waakzaamheid
- Gespannen/nerveus (concentratiestoornissen)
- Negatief zelfbeeld
- Depressie: lusteloos, passief, apathisch, desintresse, zwarte gedachten
- Suïcidaal gedrag
- Automutilatie
- Dissociatie
- Eetstoornissen
- Posttraumatisch stresstoornis
- Slaapstoornissen en vermoeidheid
2
, GEDRAGSSIGNALEN
- Heel erg schikken tot zelf bevriezen bij minste aanraking - zichzelf niet laten wassen
- Isolement - overmatig alcohol- en/of druggebruik
- Slecht functioneren en/of absenteïsme op het werk
Specifieke gedragssignalen bij kinderen:
- Negatieve aandacht vragen in klas
- Hyperactiviteit
- Geen vriendjes op school hebben
- Bang om naar huis te gaan, opmerkelijk vroeg aankomen in school of langer blijven
- Bij oudere kinderen: spijbelen, wegloopgedrag en crimineel gedrag
- Dierenmishandeling: door jonge kinderen is dit 1 v/d sterkste en vroegste indicatoren voor gedragsstoornissen
- Kind vertoont heel ander gedrag wanneer dader in buurt is
SIGNALEN VAN VERWAARLOZING
- Ondergewicht - Onverzorgd uiterlijk
- Vuile, versleten kledij, kledij past niet bij seizoen - Doorligwonden bij ouderen
- Geen of te laat medische hulp inschakelen
Specifiek bij het kind
- Groeiachterstand - Geen eten of drinken mee naar school
- Ongevallen bij kinderen door onvoldoende toezicht
ONTWIKKELINGSSTOORNISSEN BIJ HET KIND
Bij meeste kinderen is er vrij snel een negatieve impact op de ontwikkelingsfase waarin het kind zich bevindt. Mishandeling kan
resulteren in een groeiachterstand en een negatieve impact hebben op spraak, taal, motorische, emotionele en cognitieve
ontwikkeling v/d kind.
Deze ontwikkelingsachterstand wordt snel zichtbaar
- in een achteruitgang v/d prestatiesop school.
- Kind vertoont regressief gedrag = sommige kinderen keren terug naar een vroeger ontwikkelingsstadium
- Vooral door schade in emotionele ontwikkeling kunnen er zich blijvend problemen voordoen.
Onderzoek toont aan dat hoe jonger een kind is, hoe groter de gevolgen zijn. Maar wanneer adequate hulp tijdig voorhanden is,
herstellen kinderen meestal goed. Dat heeft tijd nodig en vraag veel energie en inzet van al wie met het kind begaan is.
SIGNALEN BIJ OUDERS BIJ KINDERMISHANDELING
Ouders doen zich in het bijzijn van anderen voor als liefhebbende ouder en doen alsof kind het thuis prima naar zijn zin heeft.
Op sommige moment kan men in openbaar agressief reageren of zich openlijk negatief uitlaten over hun kind.
Vaak wisselen van school, huisarts, verhuizen, ZH,… kan ook een signaal zijn
RISICOFACTOREN
KENMERKEN V/H SLACHTOFFER
- Eerder slachtofferschap: mishandeling is zelden of nooit 1x - verslavingsproblematiek
- Vrouw zijn - Gebrek aan weerbaarheid
- Gebrekkige sociale vaardigheden discussies escaleren - moeilijk temperament
- Zorgafhankelijk zijn, wat leidt tot zorglast
- Persoonlijkheidsstoornissen of psychiatrische problematiek of gedragsstoornis, of lage intelligentie die resulteren
in gedag dat tot irritatie en frustratie leidt bij anderen
3
