SAMENVATTING KVL PSYCHISCHE KWETSBAARHEID
1. Een helicopterblik op onze geestelijke gezondheidszorg
1.1. De geschiedenis van de psychiatrie: een kort overzicht
➢ Het kijken naar mensen met psychische kwetsbaarheid is enorm veranderd door de Jaren
heen → er is nog steeds taboe over psychische kwetsbaarheid.
➢ Samengevat in 6 periodes:
o Periode 1 prehistorie en oudheid
▪ Krankzinnigheid = hersenziekte:
➔ Boringen om de boze geesten uit de gekwelde lichamen te bevrijden.
Hippocrates:
➔ Volgens hem werd ziekte veroorzaakt door een onjuiste mengeling van de
vier belangrijke lichaamsvochten: bloed, slijm, gele en zwarte gal.
▪ Hippocrates
➔ ‘vader van de geneeskunde’
➔ zei dat ziekte het gevolg was van de invloed van een boze geest
o Periode 2: 300 na Christus en tot 1600
▪ Hersenziekte = geestesziekte → ‘die’ mensen zijn nutteloos en gevaarlijk, we
moeten ze zo ver mogelijk weg steken in Vb. Dolhuizen
➔ Ze wilden de kwade stoffen uit het lichaam laten wegvloeien en op die
manier wilden ze voor genezing zorgen. (adhv. Drankjes om te braken…)
▪ Kei-of steensnijding:
➔ nam de plaats in van schedelboring. Ze gingen ervan uit dat een insect in
het hoofd krankzinnigheid veroorzaakte. (zou via neus zijn binnengegaan en
veranderen in een kei)
➔ Ze maakten dus kleine opening achter het oor om de krankzinnigheid te
verwijderen.
▪ Door opkomst van de kerk kregen geesteszieken meer recht op leven MAAR
in de middeleeuwen overheerste het idee dat geesteszieken nutteloos en
gevaarlijk waren.
o Periode 3: 1600 – 1800
▪ Gevolg van periode 2: grote gekkenhuizen ontstaan, gestichten. Internering
kent zijn intrede, mensen worden gedwongen opgenomen in gestichten.
▪ Opsluiting in dolhuizen, gekkenhuizen:
➔ Hier werden ze vaak vastgeketend, weinig gezonde voeding…
➔ Afgesloten van de samenleving (vooral de gevaarlijke krankzinnigen)
➔ Gesloten instelling voor de gevaarlijke
1
,o Periode 4: 19de eeuw
▪ Pinel:
➔ hij is de eerste die zegt dat persoon met geestesziekte ook wel een mens
is, we moeten er ook zorg voor dragen.
➔ hij bevrijdde een aantal geesteszieken uit hun boeien en maakte een in de
aan bepaalde technieken zoals purgeren, blaartrekken en aderlaten.
➔ Contact met de patiënt stond centraal
➔ Pionier van de Franse psychiatrie
▪ Guislain:
Hij ging verder op Pinel
➔ 1 van de eersten in België die kwam met een behandeling voor
geesteszieken.
➔ Hij bevrijdde geesteszieken die in mensonterende omstandigheden waren
opgesloten.
➔ Hij ijverde voor een humane behandeling en bouwde eerste gesticht
volgens moderne concepten.
➔ we mogen ze niet gewoon maar wegsteken ze hebben ook een
behandeling nodig.
▪ Pioniers?
o Periode 5: 1e helft 20e eeuw
▪ Opkomst psycho-analyse, medische technieken:
➔ psycho-analyse was vaak te duur voor vele mensen waardoor ze keken
voor andere moeglijkheden (badtherapie, elektroshocks….) Er werd van alles
geprobeerd tot plots…
▪ Holocaust: → psychogenocide
➔ eugenetica en totalitaire denken vonden elkaar en homoseksuelen,
zigeuners, joden, mensen met psychische problemen… werden beschouwd
als nutteloos en zorgde voor een uitroeiing van psychiatrische patiënten.
o Periode 6: 1950-2010
▪ Psychofarmaca:
Patiënten konden nu ook een ambulante verzorging krijgen en een
langdurige opname in een psychiatrisch ziekenhuis was niet altijd
noodzakelijk. (wat voordien niet kon)
➔ Er kon bijvoorbeeld medicatie gegeven worden om beter te worden
(medische benadering)
▪ Antipsychiatrie (jaren ‘60):
Hoge dosering van chloorpromazine (soort medicatie) bleken doeltreffend te
zijn om hallucinaties, wanen en angsten te temperen.
▪ Nog veranderingen:
• Hoge vermindering van aantal psychiatrische ziekenhuisbedden
• 1980-1990: biologische psychiatrie deed intrede, combi van
geneesmiddelen en psychotherapie
• Patiënten en familieverenigingen wilden een klankbord zijn voor
patiënten met een psychiatrische aandoening.
2
, • 1990-2000: psychiatrische ziekenhuisbedden werden afgebouwd en
gereconverteerd naar psychiatrische verzorgingstehuizen en beschut
wonen ➔ sloot meer aan op gemeenschap met de nadruk op
verzorging (care) in plaats van op behandeling. (cure)
• 2000-2010: meer aandacht voor doelgroepen volgens
leeftijdscategorie en specifieke groepen.
➔ Ontstaan van dagactiviteiten, zorg in thuissituatie…
1.2. De psychiatrie vandaag
➢ Behandelen, verzorgen, begeleiding krijgt een ruimere invulling
o Veel ruimer kijken dan puur het medische → kwaliteit van leven verbeteren
o Begeleiding van het dagelijkse leven is zeker heel belangrijk hierbij
➢ Van residentieel naar ambulant, van aanbod- naar vraaggestuurde zorg
o Wat heeft deze persoon nodig? Wat is zijn vraag?
➢ Meer participatie van patiënten en hun netwerk
o Zoveel mogelijk in eigen omgeving begeleiding krijgen. (indien mogelijk)
o ‘patiënten’ ➔ het zijn niet altijd patiënten, soms ook gewoon spreken over personen
met psychische kwetsbaarheid. Als psychiaters gaan beginnen spreken over cliënten
verliezen ze zeker hun titel als arts.
➢ Naar een herstelgerichte benadering
o Herstel ≠ genezing
▪ Herstel is een proces, vallen en opstaan, pad af en terug op, samen met
omgeving en hulpverleners.
o 3 vormen van herstel: klinisch – sociaal – persoonlijk
▪ Klinisch
Symptomen van een bepaalde problematiek zijn effectief verminderd
(medische)
Door vb. Medicatie pieken en dalen minder.
▪ Sociaal
Problematiek heeft grote impact op je sociaal leven, hoe kunnen we dit
herstellen? Hoe kan die persoon terug in contact komen met kinderen,
partner, vrienden…?
▪ Persoonlijk
Persoon moet terug leren wie hij/zij is, waar zijn veerkracht zit en hoe kan ik
verder?
o Patiënten met een psychiatrische aandoening die zich niet gesteund voelen door hun
omgeving, lopen het risico te mislukken in hun herstel.
3
, o Omgangsvormen om om te gaan met mensen met psychische kwetsbaarheid:
▪ Herstelacademie: werken volgens de visie van het herstelgericht werken. (zie
filmpje)
• Krachtgericht werken
• Laagdrempelig, het wordt door ervaringsdeskundigen geleid.
• Cyclisch proces, deelnemers kunnen zelf ook trainers worden.
• Goed voor sociale contacten, verlaten van sociaal isolement.
▪ Kwartiermaken (zie filmpje)
Doel: een veilige en warme plek creëren voor psychisch kwetsbare personen
om een zo normaal mogelijk leven te leiden tussen al andere mensen.
• Werken aan sociale integratie, inclusie
• Samenleving mobiliseren, sensibiliseren en activiteiten doen waar
mensen de kans krijgen om deel te nemen.
• Beter als instellingen niet allerlei verschillende voorzieningen hebben
zoals zwembad etc. anders kom je gewoon niet meer buiten.
• Belangrijk om regelmatig in de samenleving te komen en niet
eenmalig, zodat de samenleving dit gewoon is en ze aanvaard
worden.
o “De focus verschuift van de kwetsbaarheid en de beperking van de patiënt naar zijn
krachten, talenten en competenties”
▪ We mogen niet vergeten dat ze een problematiek hebben en deze niet
minimaliseren.
➢ Ervaringsdeskundigen
o Partners in de zorg
▪ = mensen die zelf psychisch ziek geweest zijn en het vaak ook nog zijn of in
elk geval kwetsbaar blijven en die hun ervaringsdeskundigheid via vorming
en bijscholing een bijdrage leveren in de zorg voor anderen.
o Essentieel component in een meer herstelgerichte zorg
▪ Succesverhalen, horen hoe anderen herstelden, geven moed en hoop om
een behandeling te volgen en door te zetten.
o Complementair met professionele zorgverleners
➢ Enkele definities
o Geestelijke gezondheid
▪ Zeer moeilijk te definiëren, zeer ruim begrip
= Iemand die alle mogelijkheden heeft om zich goed te voelen en te
ontwikkelen op allerlei vlakken, zonder daarin sterk belemmerd te worden
door een psychisch probleem.
o Psyhiatrie
▪ = medische discipline die zich gaat bezighouden met studie en behandeling
van psychiatrische stoornissen.
o Psychopathologie
▪ = studie van de geestelijke problemen, onderzoekt de oorzaken, de
symptomen en het verloop van psychiatrische stoornissen.
4