SPRAAK 1: ARTICULATIE
Samenvatting
LA FASE 1
samenvatting PPT en boeken
,Les 1: Algemene inleiding
Om met anderen te interageren op een betekenisvolle manier moeten kinderen niet enkel
taal verwerven maar ook communicatieve inoud. Dit gebeurt op basis van articulatie (andere
kanalen kunnen dit ondersteunen -> mimiek of vervangen -> gebarentaal).
Articuleren moet geleerd worden, de vaardigheid van dit leren is genetisch aanwezig. Bij het
leren articuleren moeten kinderen twee vaardigheden verwerven:
1) De bewegingen noodzakelijk voor producie van spraakklanken moeten het kind eigen
worden. Dit is motorisch leren, een fonetische vaardigheid die geleerd moet worden
Fonetiek: bestudeerd en beschrijft hoe de verschillende spraakklanken gevormd
worden.
2) Kinderen leren dat spraakklanken de dragers van betekenis zijn --> klank effectief een
spraakklank. Dit is een fonologische vaardigheid.
fonologie: Wat is de set van betekinsdragende elementen in onze taal, en hoe
kunnen de elementen gecombineerd worden tot groter gehelen?
Foneem: abstracte entiteiten, die niet geproduceerd worden (elementen uit de set)
Spraakklank: Vanaf dat een foneem geproduceerd (gerealiseerd) wordt.
Beide vaardigheden worden al verworven op zeer jonge leeftijd (verwonderlijk --> complexe
materie).
Levelt: boek ‘speaking – from intention to articulation’
In dit boek beschreef hij de essentie van logopedie heel goed ( logopedie houdt zich bezig
met het proces van ‘idee’ naar ‘articulatie’). Het idee moet gerealiseerd worden en daarvoor
hebben de taal nodig --> idee taalvorm geven. De realisatie gebeurt door articulatie, die
twee componenten bevat:
1) Er is een zekere geluidsproductie nodig om de andere te bereiken
2) Er moet gearticuleerd worden om de inhoud van het idee te dragen
Kinderen leren niet alleen articuleren, ze leren ook dat articulatie een onderdeel is van een
groter complex geheel. Dit wordt geillustreerd door het spraaksysteem van Mysak (E&M p
15). Hij benoemde zijn schema als ‘pathologies of speech systems’. In het schema wordt niet
echt duidelijk wat erachter schuil gaat: de bezenuwing, de musculi, de nodige apperatuur.
Op basis van dit schema kunnen we een aantal dingen besluiten:
1) Articulatie neemt een beperkte plaats in in het geheel van communicatie
2) Articuleren is gebasseerd op wat hogerop gebeurt, er gaat heel wat aan vooraf
3) Articulatie is niet het einde van de communicatie, met kan zeggen dat het het begin
vormt
cirkel rond --> op die manier wordt verwevenheid gehoor en taal aangetoond
Binnen het domein logopedie/audiologie worden drie deelgebieden onderscheiden:
1) Spraak verder onderverdeeld in articulatie, stem en vloeiendheid
2) Taal
3) Gehoor
kinderen verwerven ook inzicht in het systeem van communicatie: de samenhang tussen
bovenstaande deelgebieden.
,We hebben het over articulatie en stoornissen die kunnen optreden binnen dit domein. Deze
stoornissen kunnen het gevolg zijn van:
1) Een niet goed verlopend leren articuleren (niet, onvoldoende of foutief leren)
2) Structurele afwijking in de zogenaamde articulatie-organen
3) Een bewegingsprobleem ter hoogte van de tong (myofunctioneel)
4) Een probleem met de bezenuwing van de betreffende spieren
5) Een auditief perceptueel probleem
Het leren articuleren verloopt voor een aantal kinderen niet zo vlot:
1) Ze hebben moeite met het juist vormen van de spraakklank
2) Ze hebben problemen met het ontdekken van de betekenisdragende kracht van
spraakklanken
3) Problemen met het leren van beide aspecten (bovenstaande aspecten)
4) Aantoonbare structurele afwijkingen die mogelijk de basis vormen voor een deficiënt
articuleren
5) Andere problemen: bezenuwingsprobleem, auditief probleem, …
Wij gaan het hebben over foutief articuleren op basis van een niet direct aanwijsbare reden
of op basis van een aanwijsbaar letsel.
We hebben het hier niet over articulatiestoornissen ten gevolge van:
1) Perceptuele (auditieve) problemen
2) Neurologisch letsel
3) Foutief tonggedrag op articuleren
Er komt dus maar een deel van de articulatieproblematiek aan bod
We besteden aandacht aan vier elementen:
1) De basiselementen voor een goed begrijpen van articulatie
2) Aandacht voor het diagnostisch proces
3) Aandacht voor de therapeutische mogelijkheden
4) Specifieke problemen binnen domein van articulatie
Inleiding
Articulatie en taal zijn sterk met elkaar verweven --> toch belangrijk om een onderscheid te
maken! Beide zijn een onderdeel van het tekensysteem dat eigen is aan de mens.
Het taalsysteem heeft betrekking op een geheel van uitingsmiddelen --> enerzijds een
akoestisch beeld en anderzijds de betekenis.
Taal is een abstract construct dat gehanteerd wordt op basis van bepaalde conventies binnen
een bepaalde groep mensen --> het abstracte construct wordi concreet door spreken,
schrijven en/of het maken van gebaren.
Spreken is slechts één van de modulariteiten om taal uit te drukken --> het hoorbare, door
de spierwerking van de perifere organen, tot geluid gemaakt idee dat het product is van de
inwendig geformuleerde gedachte.
Spraak is de primaire, meest belangrijke en bovendien de meest voorkomende
verschijningsvorm van taal bij normaal horende gebruikers.
Taal weerspiegelt de mogelijkheid om met anderen in contact te treden, dit komt tot act
doormiddel van het taalsysteem in taalgebruik. Taalgebruik is de individuele act van de
mens, die denkend of manifesterend, de taal elementen tot taal maakt. (denken ->
, inwendige act met gebruik van inwendige spraak -> taalelementen tot inwendige taal
gemaakt). De spreker kan gebruik maken van zichtbare elementen, dit op twee manieren:
1) Gebruik maken van letters -> grafemen
2) Gebruik maken van gebaren
Vanuit welke benaderingen bestuderen wij spraak?
1) Fylogenese --> Ontstaan van spraak in evolutie van de mens
2) Ontogenese --> ontwikkelingsfysiologie, ontwikkeling articulatie van kind tot
volwassene
3) Anatomie en fysiologie --> Organen, spieren, zenuwen en hersengebieden betrokken
bij articuleren en de werking ervan
4) Microgenese --> experimenteel toesten van hersenactiviteit, motorische,
biomechanische en sensorische processen van spraak
5) Articulatorische, akoestische en auditieve fonetiek --> hoe en waar worden
spraakklanken geproduceerd en hoe worden ze waargenomen
6) Fonologie --> studie van de spraakklanken als drager van betekenis, hoe fonetische
stoornis van fonologische stoornis onderscheiden
7) Spraakmotorische leerprincipes --> Welke principer van motorisch leren geven
aanleiding tot relatief permanente verandering in de bekwaamheid om een beweging
uit te voeren
8) Psychologie/sociologie --> Welke impact heeft een gestoord spraakgedrag op de
patient en de omgeving
Deze kennis kan bijdragen tot de verklaring van het normale articulatieproces en de
diagnose en behandeling van spraak(ontwikkelings)stoornissen
Levelt: Speaking: from intention to articulation
Communiceren op basis van spraakklanken is het omzetten van ideeën in
articulatiebewegingen. Deze activiteit kan geschets worden:
Op basis van het idee wordt een concept gevormd
Het concept dient een grammaticale vorm te krijgen
Syntaxis, semantiek en morfologie zijn van belang
Overt speech --> articuleren
Covert speech --> onderliggende voorbereidende werk om tot articulatie te komen
Cybernetisch model: berust op cybernetica --> de leer van automatische bewegingen
Het model bestaat uit verschillende verwerkingscomponenten, waarbij elke component
input ontvangt en output genereert. Wat de ene als output genereert kan de input vormen
voor een andere component. Het model bevat drie fundamentele componenten:
1) Conceptualizer
2) Formulator
3) Articulator
daarnaast is het systeem van monitoring actief
De werking van het model:
1) De boodschap wordt geïnitieerd vanuit de conceptualizer, nodig voor de nodige
mentale activiteit
