Uitgebreide samenvatting van het boek Historici en hun metier van Marc Boone (deel 2/4). Geslaagd eerste zit. Vrienden die het vak voor de 3e keer opnieuw moesten doen zijn ook geslaagd aan de hand van deze samenvatting. Het is eigenlijk heel de inhoud van het boek, maar in puntjes opgelijst. Daarn...
Les 3 DEEL II: Technische analyse van DEEL II: Technische analyse van een bron
een bron
Meer duiding bij de technische analyse van individuele (historische) bronnen: hoe
kan relevante informatie worden gedestilleerd uit een bron, op welke manier kan
je een bron situeren in tijd en ruimte, waar moet je op letten om een authentieke
en vervalste bron van elkaar te onderscheiden?
• Als bron nuttig wil zijn, moet men eerst nauwkeurig kritische analyse van de bron uitvoeren:
1. Concrete vorm en voorkomen van de bron nagaan
→ in welke taal geschreven?
→ welke schriftvorm gebruikt?
→ op welke drager?
2. Zo nauwkeurig mogelijk situeren in tijd en ruimte
→ wanneer en waar is bron ontstaan?
→ wie is de auteur?
- Intellectuele auteur: heeft tekst geconcipieerd
- Materiële auteur: heeft tekst opgeschreven, maar niet noodzakelijk bedacht.
→ als bron geen aanduiding geeft om te situeren, moeten alle hulpmiddelen gemobiliseerd worden
om datum of terminus post quem / terminus ante quem1 te vinden
3. Toetsing op authenticiteit:
- Inhoudelijk: inhoud kan waar of vals zijn
- Vormelijk: vorm kan echt of onecht zijn
→ bron is echt wanneer ze in vormeigenschappen conform is aan normen en tradities van de
periode waaruit ze beweert te stammen
CASUS 15a: Dagboek Anne Frank Casus 15a: Dagboek Anne Frank – Raul Hilberg en bronnen voor onderzoek naar de holocaust
– Raul Hilberg en bronnen voor • Wordt ontkend door negationisten
onderzoek naar de holocaust
• Juli 1942: gezin Frank dook onder in het achterhuis in Prinsengracht, Amsterdam
Bronnen: • 4 augustus 1944: Ziegerheit valt binnen en arresteert het gezin
- Dagboek Anne Frank • Herkomstbeginsel: getuigenis Miep Gies
- Getuigenis Miep Gies → redt het dagboek van Anne
- Getuigenis van Jan Romein • Otto brengt het dagboek naar andere personen
(1946, Het Parool) over het • Waarde van een egodocument
‘dagboek’
• Robert Faurisson: is het document authentiek?
→ balpen, door Otto, weglatingen…
Maar: toch geen vervalsing
• Intellectueel falsum?
→ gelogen inhoud, vormelijk echt
• Materieel falsum?
= volledig vals document (zowel inhoud als vorm)
- Toevallig bewaard
- Spannend aspect (eventuele arrestatie op ongekend moment)
→ censuur door erotische passages
- Psychologische inzichten (ontwikkeling tienermeisje)
• Paleografisch onderzoek van ductus (aantal + volgorde van de letteronderdelen)
• Vergelijking onbetwiste teksten Anne Frank (vakantiekaartje pre WOII)
• Diplomatiek onderzoek: gebruikt papier en inkt (komt overeen met de tijd)
= echt (vormeigenschappen) en waar (inhoud)
1. De vele vormen van
vervalsing
1 De vele vormen van vervalsing
• Op het stuk van authenticiteit en vervalsing is het aangewezen gradaties en nuances te onderscheiden op
het stuk van authenticiteit en vervalsing:
- Inhoudelijk waar of vals
- Vormelijk echt of onecht karakter
1 Een grensmoment na en voor dewelke de bron moet worden gesitueerd
, 1.1. Totaal onbetwiste bronnen 1.1 Totaal onbetwiste bronnen
• Inhoudelijk waar en vormelijk echt
1.2. Intellectueel falsum 1.2 Intellectueel falsum
• Gaat werkelijk uit van wie het beweert uit te gaan maar bedriegt met inhoud
→ vormelijk echt maar inhoudelijk vals
• Om bestemmelingen en lezers om de tuin te leiden (= fraude)
• Met medeweten van destinataris (= diegene voor wie document bestemd is)
→ bepaalde lezers bedriegen
• In de vorm van ‘leugens om bestwil’
• Juridische en morele normen in loop der eeuwen niet altijd gelijk:
→ In middeleeuwen beschouwde men elk document dat uitgaat van autoritair persoon als authentiek en
rechtskrachtig, ook al weet men dat het inhoudelijk om usurpatie2 gaat
→ onrecht wordt toegedekt door gezagsdrager
→ hogere autoriteit kan authenticiteit vernietigen van stukken die uitgaan van hiërarchisch lagere auteurs
1.3. Materieel falsum 1.3 Materieel falsum
• document gaat niet uit van de instantie waarvan het beweert te stammen / beantwoordt niet aan
vormeigenschappen die geldig zijn in periode waaruit het beweert te stammen
→ vormelijk onecht
• Falsaris maakt over bepaald probleem pseudo-origineel
→ realiseert dit soms door imitatie van echte documenten uit de tijd waarin hij falsum situeert
- Soms inhoud die correspondeert met realiteit
→ fraude, met doel winst te maken
CASUS 16: Valse dagboeken van Casus 16: Valse dagboeken van Hitler
Hitler
• In april 1983 kocht Duitse weekblad ‘Der Stern’ reeks van 62 handschriften (persoonlijke dagboeken
Bron: van Hitler) van Konrad Kujau
- Valse dagboeken van Hitler • Weekblad meldde dat teksten door internationaal erkende specialisten van de naziperiode had laten
– Der Stern (1983)
toetsen op hun authenticiteit
• Stern begon met publicatie in afleveringen en verkocht publicatierechten aan Newsweek en Times
• Enkele gerenommeerde historici hadden teksten echt verklaard omdat ze gecharmeerd waren door
nieuwe visie op Hitler (‘ik wist niets van Endlösung’)
• Na twee weken blies Stern publicatie af: nieuwe tests had op anachronismen gewezen
→ dagboeken intellectueel en materieel falsum
1.4. Pastiche
1.4 Pastiche
• Document of voorwerp dat vervaardigd is via het nabootsen of combineren van kenmerken van 1 of meer
Bronnen: originelen, waarbij nieuwe product in aantal opzichten overeenkomt met modellen
- Diego Velazquez (1656) en • Motief:
Pablo Picasso (1957): ‘Las
Meninas’ - Oneerlijkheid
- Hans Van Meegeren –
vervalser
- Onbewuste ‘spielerei’
- ‘Fake or not fake?’’ - Kunstzin:
(Brugge, 2004-2005) Bv.: Picasso in 1957 maakt reeks doeken waarin hij nu eens compleet, dan weer aan de hand van
- Joseph-Marie Van der
details Velasquez’ Meninas uit 1656 pasticheert
Veken (1872-1964):
‘vervalser van Brussel’
→ Hij neemt in essentie thema van Velasquez over: schilderij over kunst en relatie tussen kunst en
- 2014: controverse tussen realiteit
Katrijn van Giel (fotografe) • Doorheen geschiedenis atavistisch ingestelde periodes waarin pasticheren niet als onrechtmatig citeren
en Luc Tuymans (schilder) maar als demonstreren van de technische kunde, juist positief ingeschat
Bv.: in renaissance werd pasticheren van antieke kunstwerken en teksten niet als vervalsing aangevoeld
maar positief gewaardeerd als blijk van grote kundigheid
• Analoog moet men ook kritisch staan tegenover 19e neo-stijlen en eigenlijk zelfs tegenover de meeste
restauraties
2 Een persoon die op een illegale wijze bevoegdheden of bezit overneemt
, Bv.: tentoonstelling ‘Fake or not fake’ rond restauratie van de Vlaamse Primitieven in Brugge (2004 – 2005)
→ materiële studie van het schilderij als object die hier discussie aanwakkert
→ verschillende methoden:
- Chemische analyse van verfsoorten
- Het bekijken van de onderliggende tekeningen aan de hand van röntgenopnames
- Infraroodfotografie, ultravioletfluorescentie
- Analyse van het hout door dendrochronologie
→ technische benadering krijgt extra betekenis wanneer gecombineerd met onderzoek van
archiefdocumenten in verband met restauraties
• Hoe schilderijen gerestaureerd moeten worden zijn in de loop der tijd sterk gewijzigd
Bv.: vroeger werden ‘lacunes’ aangevuld en werd het eindresultaat kunstmatig verouderd
Nu: restauraties dienen omkeerbaar te zijn
• Joseph-Marie Van der Veken (carrière als schilder, antiquair, restaurateur van schilderijen, kunstschilder en
uiteindelijk officieel restaurateur van het Museum voor Schone Kunsten in Brussel): bekend om kopie van
de rechtvaardige rechters uit Lam Gods van Van Eyck
→ hyperrestauraties
Toch: ‘vervalser van Brussel’ (Max Friedländer)
1.5. Kopie
1.5 Kopie
• Vele gradaties voorhanden:
- Bij oorkonden worden authentieke kopieën gemaakt door bevoegd oorkonder
→ om als bewijs in rechte te dienen, als attest, zonder origineel uit handen te moeten geven
→ om als extra beveiliging in geval van verlies
- Kan ook gemaakt worden door historicus met zuiver informatieve bedoelingen
- Schilderij kan als kopie variant zijn van de pastiche, in die zin dat men alle kenmerken van ene model
probeert te imiteren, eventueel met intentie als pseudo-origineel te gebruiken
→ valse of onechte karakter van document of voorwerp zit niet in intrinsieke materiële kwaliteiten,
maar wel in bedriegende intentie
• Bedrog begint pas wanneer men pastiche of kopie verkoopt onder de naam van een bekende persoon,
terwijl men weet dat het er geen is omdat men ze bijvoorbeeld zelf heeft gemaakt
Bv.: Lijkwade van Turijn: vervaardigd tussen 1260 – 1390, Jezus kan er onmogelijk in gelegen hebben
→ afbeelding van het lijk van een gekruisigde kan via reeks in middeleeuwse bekende technieken op zijn
aangebracht
→ reële middeleeuwer zal er in gelegen hebben (sporen van bloed en kruisiging)
→ echt middeleeuws gebeuren, maar niet doek waarin Christus gelegen heeft
→ toont aan hoe moeilijk het is fraude in kunsthandel juridisch scherp af te bakenen: veelal gaat het om
intentie-proces
2. Het ontmaskeren van de
falsaris
2 Het ontmaskeren van de falsaris
• Zwakke plekken waardoor falsum kan worden ontmaskerd:
Bron: 1. Anachronismen met betrekking tot terminologie en taal
- Frans Hals (ca. 1582 –
2. Anachronismen met betrekking tot materiaal
1666), ‘Een onbekende
man’ Bv.: een ‘Breughel’ die werd geschilderd op hout dat in zijn leven nog niet bestond
→ materiaalanalyse steeds verfijnder: chemische analyse van verf laat toe te bepalen of die verf niet
recenter werd geproduceerd dan ontstaansdatum van het paneel.
3. Anachronismen van het schrift
→ paleografie (zie p. 21)
4. Onbewaakte momenten van de falsaris: hij let meestal wel op imiteren van de evidente kenmerken,
maar vergeet details
• Giovanni Morelli (Italiaans arts) publiceerde in 1874 – 1876 onder Russische schuilnaam Lermolieff een
artikel: vele attributies van schilderijen zijn fout omdat ze steunen op meest opvallende, en dus ook
makkelijk na te maken, kenmerken
→ theorie van de oorlelletjes: verwant met theorie van Freud over onbewuste handelingen in psychiatrie
→ oorlelletjes ook heel kenmerkende elementen die toelaten individu te identificeren
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur temsedezi. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €5,49. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
