Dit is een samenvatting van het vak rechtsvergelijking, gedoceerd door prof Marc Kruithof aan de UGent. Het bevat alle slides van de PP en alle lesnotities. Daarnaast is het aangevuld met nog notities om zeker te zijn dat alles erin staat.
ALGEMEEN ............................................................................................................................................... 1
DEEL 1. INLEIDING ................................................................................................................................... 1
1. BEGRIP RECHTSVERGELIJKING .......................................................................................................................................... 1
2. OBJECT.............................................................................................................................................................................. 1
2.1. Object: wat is recht? .................................................................................................................. 1
2.1.1. Recht = Sollen v. recht = Sein .............................................................................................. 2
2.1.2. Recht behoort tot de ideeënwereld v. recht behoort tot de wereld der sociale feiten...... 2
2.1.3. Recht als praktijk v. recht als theoretische weergave van de praktijk (= doctrine-leer) ..... 5
2.1.4. Recht als dwingende beslechting van conflicten ................................................................ 6
2.2. Object: micro- v. macro-rechtsvergelijking ................................................................................ 7
2.2.1. Micro-rechtsvergelijking ..................................................................................................... 7
2.2.2. Macro-rechtsvergelijking = structurele rechtsvergelijking ................................................. 7
2.2.3. Verband tussen micro-rechtsvergelijking en macro-rechtsvergelijking.............................. 8
2.3. Object: nationaal v. inter(n-)nationaal ...................................................................................... 9
2.3.1. Nationaal versus internationaal .......................................................................................... 9
2.3.2. Inter-nationaal versus intern-nationaal .............................................................................. 9
3. METHODE: ONDERDELEN .............................................................................................................................................. 10
4. RECHTSVERGELIJKING V. RECHTSGESCHIEDENIS............................................................................................................ 11
5. SOCIOLOGIE, ANTROPOLOGIE, RECHTSTHEORIE............................................................................................................ 14
5.1. Rechtssociologie .......................................................................................................................14
5.2. Rechtsantropologie/rechtsetnologie .......................................................................................14
5.3. Rechtstheorie ...........................................................................................................................15
6. INHOUDSOVERZICHT CURSUS ........................................................................................................................................ 15
DEEL 2. ONTSTAAN & ONTWIKKELING .................................................................................................16
1. 2DE HELFT MIDDELEEUWEN (1000-1500) ...............................................................................................18
1.1. Algemeen .................................................................................................................................18
1.2. Juridisch ...................................................................................................................................19
2. NIEUWE TIJD (1500-1800) ..................................................................................................................21
3. 18DE EEUW ...................................................................................................................................................................... 22
3.1. Juridische evolutie ....................................................................................................................22
3.2. Sporadische rechtsvergelijking.................................................................................................23
4. 19DE EEUW ...................................................................................................................................................................... 24
4.1. Legislatieve vergelijking ...........................................................................................................24
4.2. Wetenschappelijke vergelijking ...............................................................................................25
5. 1900: GEBOORTE MODERNE RECHTSVERGELIJKING .................................................................................................... 27
6. INTERBELLUM (OVERGANG VAN WOI NAAR WOII) ...................................................................................28
7. 2DE HELFT 20STE EEUW TOT VANDAAG ............................................................................................................................ 29
DEEL 3. TOEPASSINGEN – NUT ..............................................................................................................30
1. OVERZICHT ..................................................................................................................................................................... 30
2. CONFLICTBESLECHTING .................................................................................................................................................. 30
2.1. Rechtsvergelijking & internationaal recht ...............................................................................31
2.2. Rechtsvergelijking & IPR ..........................................................................................................33
, 2.3. Toepassing vreemd recht .........................................................................................................35
3. RECHTSVORMING ........................................................................................................................................................... 36
3.1. Rechtsvergelijking & rechtsvorming ........................................................................................36
3.2. Rechtsvergelijking in rechtspraak ............................................................................................39
3.2.1. Algemeen ..........................................................................................................................39
3.2.2. Voorbeelden ......................................................................................................................39
A. België & Frankrijk ................................................................................................................40
B. Common law ........................................................................................................................41
3.3. Receptie & legal transplants ....................................................................................................46
3.4. Legal transplants & legal irritants ...........................................................................................48
3.5. Legal transplants bij harmonisatie & eenmaking ....................................................................51
3.5.1. Algemeen ..........................................................................................................................51
3.5.2. Pro & contra ......................................................................................................................52
3.6. Nationale eenmaking ...............................................................................................................53
3.6.1. Eenheidsstaten ..................................................................................................................54
3.6.2. Federale staten .................................................................................................................55
3.6.3. Eenmaking in USA .............................................................................................................56
3.7. Internationale eenmaking........................................................................................................61
3.7.1. Hard law ............................................................................................................................61
3.7.2. Soft law ..............................................................................................................................62
3.8. Rol rechtsvergelijking bij eenmaking .......................................................................................63
3.9. Harmonisatie & eenmaking in EU ............................................................................................66
3.9.1. Private law in EU: 27 (nationale) stelsels ..........................................................................66
3.9.2. European private law: realisaties die verband houden met het ius commune ................67
4. RECHTSWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK ...................................................................................................................... 68
4.1. Denscombe: the logic of research proposals............................................................................68
4.2. Onderzoek algemeen: opzet ....................................................................................................69
4.3. Onderzoek algemeen: originaliteit...........................................................................................70
4.4. Normatieve rechtsleer & rechtsvergelijking.............................................................................71
4.5. Positief juridisch onderzoek .....................................................................................................73
4.5.1. Recht v. doctrine ...............................................................................................................73
4.5.2. Positieve rechtsleer & rechtsvergelijking ..........................................................................80
4.6. Didactisch nut rechtsvergelijking .............................................................................................83
DEEL 4. MICRO-RECHTSVERGELIJKING..................................................................................................85
1. KEUZE VERGELEKEN STELSELS ........................................................................................................................................ 85
2. VERGELIJKBAARHEID & BASIS VOOR VERGELIJKING ...................................................................................................... 87
2.1. Dogmatische rechtsvergelijking (niet-functionele rechtsvergelijking) .....................................88
2.2. Functionele rechtsvergelijking .................................................................................................92
2.3. Het vermoeden van gelijkenis ..................................................................................................93
2.4. Functioneel <-> dogmatisch .....................................................................................................94
3. HOE BESTAANDE REGEL VASTSTELLEN? ....................................................................................................96
4. KENNIS VAN VREEMD(E) RECHT(SLEER) ...................................................................................................97
4.1. Object van vergelijking: recht versus doctrine .........................................................................97
4.2. Kennis vreemd recht.................................................................................................................98
, 4.3. Common core methode ............................................................................................................99
4.4. taal .........................................................................................................................................100
4.4.1. Recht & taal .....................................................................................................................100
4.4.2. Taal: woordenboeken .....................................................................................................102
4.5. Rechtsbronnen .......................................................................................................................102
4.5.1. Wetgeving in civil law stelsels .........................................................................................103
4.5.2. Wetgeving in common law stelsels .................................................................................108
4.5.3. Rechtspraak in common law stelsels ..............................................................................111
4.5.4. Rechtspraak in civil law stelsels ......................................................................................118
4.5.5. Verhouding rechter – wet ...............................................................................................119
A. Verhouding rechter – wet in common law........................................................................120
B. Verhouding rechter – wet in civil law ................................................................................122
4.5.6. Literatuur als rechtsbron .................................................................................................125
5. HET EIGENLIJKE VERGELIJKEN...................................................................................................................................... 126
DEEL 5. MACRO-RECHTSVERGELIJKING ..............................................................................................128
1. MACRO-RECHTSVERGELIJKING: BEGRIP ..................................................................................................................... 129
2. MACRO-RECHTSVERGELIJKING: NUT .......................................................................................................................... 129
3. METHODOLOGISCH BASISPROBLEEM ......................................................................................................................... 130
3.1. Begrip rechtstelsel ..................................................................................................................130
3.2. Basisprobleem van de taxonomieën ......................................................................................133
4. MAATSTAVEN VOOR TAXONOMIE/TYPOLOGIE .......................................................................................................... 135
4.1. Maatstaven: externe & ontwikkeling.....................................................................................135
4.2. Maatstaven: genealogie ........................................................................................................136
4.3. Maatstaven: typologie ...........................................................................................................136
4.4. Maatstaven: juridische cultuur ..............................................................................................138
4.5. Maatstaven: juridische traditie ..............................................................................................138
5. COMMON LAW V. CIVIL LAW IDEAALTYPISCH............................................................................................................. 139
6. IDEAALTYPES V. REALITEIT: ‘MENGELS’ ..................................................................................................144
DEEL 6. ISLAMITISCH RECHT ................................................................................................................147
1. INLEIDING .................................................................................................................................................................... 147
1.1. Opvatting concept recht ........................................................................................................147
1.2. Islamitisch ‘recht’ ...................................................................................................................148
2. ISLAMITISCH RECHT SENSU STRICTO ........................................................................................................................... 149
2.1. Mohammed & Islam ..............................................................................................................149
2.2. Shari’ah ..................................................................................................................................150
2.2.1. Begrip ..............................................................................................................................150
2.2.2. Geldingsgebied ................................................................................................................150
2.2.3. Shari-ah <-> ‘recht’ ..........................................................................................................151
2.3. Fiqh ........................................................................................................................................152
2.4. Shari’ah <-> fiqh .....................................................................................................................152
2.5. Klassieke bronnen ..................................................................................................................153
2.5.1. Oorspronkelijke bronnen ................................................................................................153
A. Al Qur’ān............................................................................................................................153
, A.1. Algemeen ....................................................................................................................153
A.2. Als rechtsbron .............................................................................................................154
B. Sunnah ...............................................................................................................................155
2.5.2. Rationele bronnen...........................................................................................................155
A. Ijmā ....................................................................................................................................156
B. Qiyās ..................................................................................................................................157
2.5.3. Bronnenhiërarchie ..........................................................................................................158
2.6. Klassiek Islamitisch recht .......................................................................................................159
2.7. Verdere ontwikkeling .............................................................................................................159
2.7.1. Madh’hab/madhābib ......................................................................................................160
A. Hanafī ................................................................................................................................161
B. Mālikī .................................................................................................................................161
C. Shafi’i .................................................................................................................................162
D. Hanbali ..............................................................................................................................162
E. Ja’farī..................................................................................................................................162
2.8. Rechtspraktijk onder Shari’ah ................................................................................................163
3. ISLAMITISCH RECHT SENSU LATO ................................................................................................................................ 164
3.1. Qanun siyasi ...........................................................................................................................165
3.2. Siyasa shar’iyya ......................................................................................................................165
4. ISLAMITISCH RECHT VANDAAG & MORGEN................................................................................................................ 166
4.1. Islamitisch recht vandaag ......................................................................................................166
4.2. Islamitisch recht morgen? ......................................................................................................169
DEEL 7. CHINEES RECHT .......................................................................................................................170
1. BASISIDEEËN CHINESE JURIDISCHE CULTUUR ............................................................................................................. 170
1.1. Westers versus Oosters ..........................................................................................................170
1.2. Confucianisme ........................................................................................................................171
1.2.1 Wu lún ..............................................................................................................................172
1.2.2. Li ......................................................................................................................................172
1.3. Legalisme ...............................................................................................................................173
2. RECHT IN DE TRADITIONELE CHINESE KEIZERRIJKEN................................................................................................... 174
2.1. Traditioneel Chinees recht .....................................................................................................174
2.2. Conflictbehandeling in Chinese keizerrijken...........................................................................175
2.3. Plaats van recht in Chinese keizerrijk .....................................................................................176
3. RECHT IN DE REPUBLIEK CHINA .................................................................................................................................. 176
4. RECHT IN DE VOLKSREPUBLIEK CHINA........................................................................................................................ 177
4.1. 1949 tot 1957 .........................................................................................................................177
4.2. 1957 tot 1976 .........................................................................................................................177
4.3. 1977 tot 1992 .........................................................................................................................178
4.4. 1993 tot heden .......................................................................................................................178
5. BLIJVEND BELANG TRADITIE ........................................................................................................................................ 179
, Rechtsvergelijking
ALGEMEEN
Cursusmateriaal:
• Slides.
• Reader.
• Documenten: meer uitleg bij zaken op PPT vermeld.
• Nota’s.
DEEL 1. INLEIDING
1. BEGRIP RECHTSVERGELIJKING
Rechtsvergelijking is geen rechtstak, het is geen deel van het recht. Zowel objectief, subjectief als
functioneel gezien gaat het niet over recht.
• ≠ Geheel van rechtsregels (objectief recht).
• ≠ Soort aanspraak of bevoegdheid (subjectief recht).
• ≠ Manier om conflicten dwingend te beslechten (functioneel recht).
Comparitive law = vergelijkend recht -> ‘foute’ Engelse benaming, want rechtsvergelijking is ook geen
vergelijkend recht.
Droit comparé = vergeleken recht-> ‘foute’ Franse benaming, want rechtsvergelijking is geen recht.
→ Rechtsvergelijking is een activiteit waarbij recht komt kijken, het is iets wat we doen met recht.
Het boek van Zweigert en Kötz is het ‘basisboek’, zij stellen dat rechtsvergelijking de vergelijking van
recht is, waarbij vergelijking de methode is en recht het topic.
2. OBJECT
2.1. OBJECT: WAT IS RECHT?
Het object is recht, rechtsvergelijking is een onderzoeksmethode die recht vergelijkt. Onbewust
hebben we een beeld van wat recht is en gaan we ervan uit dat anderen hetzelfde denken over wat
recht inhoudt. Bij rechtsvergelijking kan je er echter niet van uit gaan dat anderen hetzelfde
onbewuste beeld over recht hebben als jezelf.
Belang van de vraag ‘wat is recht?’:
• Wat kan/mag worden vergeleken om zinvol resultaat te geven?
• Wat moet bij vergelijking betrokken worden om zinvol resultaat te geven?
[Typ hier]
, Recht = ‘het geheel van regels ter ordening van de samenleving’ = holle omschrijving. Dit is geen
omschrijving van wat recht is, want het zegt niet wat regels zijn en het zegt niet wat ordening van de
samenleving is.
Indien je aan rechtsvergelijking wil doen, dan moet je impliciet/expliciet een keuze maken van wat
recht voor jou is. Er is hierbij geen juiste of foute opvatting, de onderzoeker kiest wat die beschouwt
als recht, legt het uit en stelt dat wat te vergelijken. Zolang de rechtsvergelijker hetzelfde begrip blijft
toepassen, dan is het geldig wat hij/zij doet.
De manier waarop mensen naar recht kijken, is niet overal hetzelfde. De vooringenomen impliciete
gedachte is niet overal hetzelfde. Wat recht is, verschilt niet per se op de verschillende plaatsen in de
wereld, recht is recht, de manier waarop ernaar gekeken wordt verschilt gewoon. Recht verschilt niet
enkel tussen culturen, maar het verschilt ook in de tijd. Wat vandaag recht is voor Belgische juristen,
is niet hetzelfde als wat recht was voor bv. 19de eeuws Belgische juristen. Dit betekent niet dat wat
recht is, veranderd is.
2.1.1. RECHT = SOLLEN V. RECHT = SEIN
Wat je recht noemt, kan 2 dingen zijn:
• Recht is een normatief fenomeen. Recht is een behoren, het is een moeten of niet mogen.
• Recht is iets wat bestaat, recht is een zijnde iets.
→ Jüng en Kant hebben beiden erop gewezen dat er een fundamenteel verschil is tussen Sollen
(ought, behoren) en Sein (een zijn, dit is de visie in dit vak). Je kan een Sollen nooit afleiden uit een
Sein. Het moet zo, want het is zo, is geen valabele redenering. Vaststellen wat behoort in België, kan
je volgens Kant en Jüng niet doen op basis van vaststellingen uit vastgestelde feiten. Indien recht
normatief is, dan kan je het niet wetenschappelijk bestuderen.
• Bv. mogen we bij IVF selecteren op basis van het geslacht? Wat als iemand in de discussie
zegt dat we het niet mogen doen omdat het tegen de natuur in gaat? De waarde van dit
argument is volgens Kant en Jüng niks, want uit het feit dat dat in de natuur niet gebeurt, kan
je niet afleiden dat het niet hoort te gebeuren, je kan wat moet niet afleiden uit wat is.
→ Je vat recht dus op als een normatief of als een feitelijk gegeven.
2.1.2. RECHT BEHOORT TOT DE IDEEËNWERELD V. RECHT BEHOORT TOT DE WERELD DER
SOCIALE FEITEN
Daarbij komt dat je recht kan opvatten als een idee of als een sociaal feit:
• Recht behoort tot de ideeënwereld.
• Recht behoort tot de wereld der sociale feiten.
[Typ hier]
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur student1232131. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €12,39. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
