1 INTRODUCTIE TOT HET BEGRIP TYPOLOGIE IN DE BEBOUWDE WOONOMGEVING
1.1. Introductie tot het begrip type/typologie en morfologie
1.1.1. Typologie
Reclamefolder laat de verschillende periodes zien of de verschillende types.
Vorige jaar ook al reeds gezien zoals de evolutie van de garage. Voorloper typologie van de garage was de stal van de
koets.
Wat is Typologie?
Over dit begrip is doorheen de tijd nagedacht en dit is geëvolueerd in de tijd. Begrip dat voorkomt in de architectuur en
ook in de stedenbouwkunde, maar ook gedeeltelijk in de interieurarchitectuur.
18de eeuw: theoretisch instrument voor classificatie van begrippen
= brengt structuur aan de kennis en maakt inzicht in disciplines mogelijk.
In de architectuur gebeurt deze classificatie op basis van:
A) Morfologische kenmerken (Marc-Antoine Laugier, 1753)
B) Functionele kenmerken (Jacques-François Blondel, 1705-1774)
20ste eeuw: een ontwerpinstrument van waaruit mogelijke ontwerpbeslissingen zijn te generen.
Philippe Panerai (1981) heeft het over een ‘generatieve typologie’
= Reproduceerbaar stelsel van samenhangende ontwerpkeuzes.
Wat is een type?
P.P. beschrijft het als:
A) Een geheugenkoffer
B) Drager van ontwerpervaringen (met een gelijksoortig probleem)
C) Een geijkte oplossing
1.1.2. Ontwikkeling van het begrip type
TYPOLOGIE
= Type, van het Griekse ‘typos’= vorm of patroon (model, matrijs,
mal, enz…)
= Methode tot classificatie
Terminologie uit de plantenkunde: Linneas (1758) Classificatie van
planten
De eerste persoon die deze term gebruikte in de architectuur was Quatremère de Quincy (1755-1849): ‘Type als synoniem
voor model’ al is er een duidelijk verschil in betekenis te begrijpen, ANALYSE METHODE I.P.V. CLASSIFICATIE
VOLGENS HEM:
- Type is het resultaat van een lange traditie
- Niets komt uit het niets voor
- Alles heeft een voorgeschiedenis (+context)
- Basisprincipe steeds waarneembaar
- Type kan veranderen, dit kan vormvariaties in de uitwerking betreffen, maar een type kan ook grondig wijzigen en
verder ontwikkelen
- Type is een abstract begrip
Jean Nicolas-Louis Durand (1760-1834, begin 19de eeuw)
- Classificatie systeem gericht op onderwijs en productie van architectuur
- 1ste boek: “Grand Durand”: typologisch overzicht van toonaangevende gebouwen
- 2de boek: “Précis des leçon données à l’École Polytechnique (1802-1809): Catalogus / vocabulaire van
gebouwonderdelen en gebruiksaanwijzigingen (Ontwerpmethodiek)
= oplossing voor mogelijk voordoenende ontwerpproblemen
- Type gebruikt als te kopiëren model, als concreet voorbeeld
- Ontwerpen werd een kwestie van samenvoegen van in hun vorm bepaalde onderdelen
- Typologie staan volgens Durand los van de oorspronkelijke context van de grbuikte vorm (>< Quatremère de
Quincy)
1
,1.1.3. Functionalisme
Een andere rol voor typologie door:
- primaat van het programma/ de functie
- afwijzing van de traditie
1) classificatie in termen van de functie (niet van vorm/ opbouw): FUNCTIONELE TYP.
=hotels, gevangenis, station, kantoren, enz.…
2) model of standaard (een prototype, geen resultaat historische ontwikkeling)
>type= nieuwe uitvinding, basis voor een nieuwe reeks, losstaand van het verleden.
>bv.: De modernisten, Nicolaus Pevsner, enz.…
1.1.4. Typologie en Morfologie
‘DE ITALIAANSE SCHOOL’
- Saverio Muratori (1959), Carlo Aymonino (1965), Aldo Rossi (1970)
- Kritiek op functionalisme en modernisme
- Mindere grote breuk met verleden
- Nieuwe impuls vanaf 1950
- Typologie op basis van vorm terug in de belangstelling
- Onderzoek op de bestaande stad + continuïteit van de historie
- Saverio Muratori (1959) MORFO-TYPOLOGISCH STADSONDERZOEK met typologie als
analyse instrument.
Voorbeelden in de stad: amfitheater in Lucca omgevormd tot markt, maar ook in Firenze werden
oude gebouwen van het amfitheater omgevormd.
1.1.5. Morfo-Typologsich onderzoek
- Onderzoek op concrete stedelijke vorm
- Onderzoek op aanwezige, geregeld voorkomende elementen: bv.: woningen
- Relatie tussen vorm van de stad en typologie van gebouwen
- Conclusie:
1. TYPE ontwikkeld zijn specifieke kenmerken alleen in een stedelijk weefsel
2. STEDELIJK WEEFSEL ontwikkeld zijn specifieke kenmerken alleen binnen een stedelijke structuur/ context
3. STEDELIJKE STRUCTUUR enkel grijpbaar in historische dimensie
Aldo Rossi (1966,1970)
- Meer gericht op het ontwerpen en schaal van de architectuur
- TYPE= ofwel diep in de mens verankerd, ofwel drager van de culturele berekening
- Architectonische typen destilleren uit het stedelijk weefsel
- Oerelementen van de architectuur (niet verder reduceerbaar)
- Historisch veranderbaar
- Nadruk op culturele betekenis van type (elementaire vormen)
Verschil tussen Italiaanse kunsthistoricus G.C. Argan en Quetremère de Quincy
Type volgens architectuurhistoricus QdQ:
>Reductie van een gebouwd object
Type volgens kunsthistoricus G.C.A
>Abstractie van een reeks gebouwen op basis van hun gemeenschappelijke structurele kenmerken
2
, 1.1.6. Conclusie typologie
Definities
A) TYPOLOGIE
= de leer der typen
B) TYPE
= geschematiseerde en geabstraheerde representatie van een reeks objecten met overeenkomende kenmerken
= reductie van de werkelijkheid die kan bestudeerd worden zonder dat er van een materieel of in werkelijkheid bestaande
object wordt uitgegaan.
Typerende gebouwkenmerken kunnen betrekking hebben op:
A) Vorm: Morfologische typologieën: constanten in de (interieur)architectuur/ stad
B) Functie: functionele typologieën: analyse los van esthetische oordeel
C) Constructie
Gebruik van typologieën
Als instrument voor systematisch onderzoek van stedenbouw en architectuur.
Als middel om onderling verband tussen stad en architectuur op diverse uiteenlopende aspecten te onderzoeken.
Als middel om onderling verband tussen de woning en interieurarchitectuur te onderzoeken.
Als ontwerpinstrument.
4.1.7. Morfologie
- Betekent letterlijk vormleer, of de kennis van de vorm
- Is de kennis van de stadsvorm: wat is de essentie van die vorm, is er sprake van een bepaalde logica in de
ruimtelijke compositie, van bepaalde structurele principes?
- Analyseert de basisbestandsdelen in de moderne stedenbouw:
§ Het gebouw
§ De kavel
§ Het bouwblok
Morfologie in de (interieur)architectuur
Morfologie is binnen de discipline architectuur en interieurarchitectuur de leer van een structuur en een vorm en houdt
zich bezig met de kleinste betekenis-dragende eenheden in een gebouw/ interieur.
De morfologische kenmerken van een gebouw/interieur spelen een zeer belangrijke rol, aangezien die de fundamentele
bouwstenen vormen van ieder gebouw en ieder interieur
De morfologie van een gebouw of een interieur levert informatie over materialen, sferen, constructiemethoden, tradities,
culturen, gebruikers, geschiedenis , enz. Al deze aspecten helpen ons een gebouw/interieur beter te begrijpen
De opbouw van een gebouw of een interieur kan dus geanalyseerd worden vanuit de morfologie. Op basis van de
morfologische kenmerken kunnen we gebouwen/interieurs met elkaar beginnen te vergelijken en vervolgens een
genuanceerd beeld ervan krijgen.
Morfologisch overzicht, een ontwerpmethode
Het doel van een morfologisch overzicht is het onderzoeken van alle mogelijke oplossingen
van een complex ontwerpprobleem.
3