CULTUURGESCHIEDENIS
0. Inleiding en overzicht
Wat is cultuurgeschiedenis?
= tracht samenhangend beeld te bieden v historische periode / evolutie
Kunst, literatuur, politiek denken, economie, architectuur,.. worden samengebracht in gemeenschappelijk
verband
*architectuur en ruimte
->leren ons veel over tijd & cultuur waarin ze tot stand komen / specifieke invulling krijgen
->niet enkel betrekking op bebouwde omgeving, OOK kunst / literatuur
-->kan ons veel leren over individu & maatschappij
Bestuderen bebouwde omgeving v architectuur & ruimte in verband met individu in zijn/haar
maatschappelijke context
Voorbeelden :
Bebouwde ruimte :
Otto Wagner, psychiatrische instelling Am Steinhof (1901-1909)
-->1 vd belangrijkste voorbeelden vd modernistische architectuur toegepast od psychiatrische instelling
- Logica vd optische transparantie , zien = controle
- Uiting nieuwe manier waarop men dacht over psychiatrie & geneeskunde (ervoor: criminelen,
gekken)
- Psychiatrische patient zien als iemand die ziek is en moet genezen
Slaapzaal : luchtig, hygienisch, transparant georganiseerd
==>normalisering psychiatrische patient
Imaginaire ruimte :
Antoine Watteau , Les plaisirs du bal (ca1715 – 1717)
-->representatief vb vd rococo schilderkunst, aansluiting bij thema pastorale literatuur*, populair in
adelijke kringen
*pastorale literatuur = literatuur waarin herder & geïdealiseerde boerenbestaan een centrale rol spelen
, ▪ Pastorale landschap weergeven zoals ze bestond id literatuur
▪ Verbeelde wereld verschijnt dr fictieve geweld
▪ Wereld = projectie van pastorale verbeelding
▪ Achtergrond : wazig landschap, relflectie imaginaire wereld
▪ Voorgrond; sociaal gebeuren
-->contrast adel & boerenbestaan , twee verschillende werelden
=>ruimte wordt projectie vd verbeelding
OVERZICHT :
1. Cultuur tijde vd barok
2. Interieur als zelfprojectie , adelijke architectuur 17e eeuw
3. Romantiek & late 19e eeuw
4. Psychologische ruimte : impressionisme naar post-impressionisme, expressionisme & abstractie
5. Interieurs zonder exterieur: burgerlijke interieur & lege grootstad
6. Nieuwe publieke economische ruimte vd constumtiemaatschappij
1. Cultuur van de barok
17e eeuw : opkomst vd cultuur vd barok
*16e en 17e eeuw :
turbulente eeuwen , opkomst protestantisme & godsdienstoorlogen , vorstelijk absolutisme,
ontwikkeling burgerlijke cultuur
Kunst vd barok speelt met illusie :
kunnen we werkelijkheid kennen of worden we bedrogen door onze zintuigen?
=>trompe-l’oeil
Streven naar natuurgetrouwheid, ‘net echt’ in artistieke voorstellingen
->mensen raken , doen twijfelen , overtuigen
-->ingezet religieuze zaak / moreel voorbeeld
➔ Wereld van verbeelding en subjectieve (persoonlijke, psychologische) ervaring
➔ Ruimte wordt ervaringsruimte, verbeelde ruimte, psychologische ruimte
Het leven is een droom
1635 , Pedro Calderon de la Barca
=beroemd toneelstuk
>>Gaat over werkelijkheid & droom, over zinsbegoocheling , kennis over vraag of me onzelfs kennen
>>Geschreven tijdens ‘spaanse gouden eeuw’ : 17e eeuw bloeiperiode op vlak kunst & literatuur (toneel)
, Gaat over :
Poolse prins Segismundo -> zit opgesloten in kerker -> vader koning Basilio houdt hem gevangen -> had in sterren gelezen dat
zoon een tiran zou worden
Zoon mag voor een dag koning zijn -> gedraagt zich wreed -> wordt weer opgesloten -> bewaker / opvoeder Clotaldo vertelt dat
alles wat gebeurd is slechts een droom was
“wat is het leven? Een hartstocht. Wat is het leven? Een illusie, schaduw, fictie,
En het hoogste goed is slechts klein, want heel het leven is slechts een droom,en dromen zijn niets dan dromen”
Literatuur en theater tijdens barok
Niets is wat het lijkt
Centrale thema’s
- Overtuiging : mens geregeerd dr passies waaruit obsessie leidt tot zelfkennis & zelfcontrole
Kan ik mezelf echt zien? Wie ben ik? Heb ik eigen identiteit?..
- Alles is 1 grote trompe-l’oeil
Calderon de la barca
Wat is echt en wat is slechts een illusie?
- Relatie tssn illusie & realtie staat centraal
- Externe / echte realiteit in vraag gesteld
Kunnen we droom en realiteit onderscheiden? Is er iets buiten de droom?
->Standbeeld Pedro Calderon de la Barca, Plaza de Santa Ana in Madrid
Barok : chronologisch kader en voorbeelden
Kunst en cultuur te majen met expressieve kracht die beeld moetst hebben :
->dramatische kracht, beweging, chiaroscuro (licht-schaduwcontrast)
(sterke beelden konden overtuigend een boodschap brengen)
- Katholieke landen : ‘katholieke hervorming’ & conflict met protestantisme
- Protestantse landen : zaak vd burgerij, dus minder monumentaal, soberder,..
Vb : Rembrandt (1606-1669) en Hals (1580-1666) ->grote meesters
-->stil leven & extreme realisme komt tot hoogtepunt
- In italië : Carracci (1560-1609) en Caravaggio (1571-1610)
-> zeer invloedrijk vr verdere ontwikkeling vd stijl
->werkzaam in Rome : net zoals Rubens (hij wordt beïnvloed dr Tintoretto, Michelangelo,..)
o Spaans realisme verbind zicht met italiaanse barok
->zoals ih werk van Ribera (1591-1652), Zurbaran (1598-1664), Cano (1601-1667) en bijzonder
Velazquez (1599-1660)
