Hoofdstuk 1. Inleidende begrippen en staatrecht
1 Recht en rechtsregels
Recht = 4 essentiële kenmerken
- Geheel van afspraken (=normen en regels) binnen een samenleving
- Doel: Met een ordende functie in de samenleving
- Die uitgaan van de overheid
- Die afdwingbaar zijn met sancties
Samenleving: P-groep, school, gemeenste, Brussel, Europees, gezin
Regels uitgaan van de overheid: niet iets dat je binnen je gezin beslist. De overheid beslist.
Als er geen sanctie is, zijn de regels niet afdwingbaar. Dan is er geen recht maar meer een
suggestie.
1.1 Recht is een geheel van normen en gedragsregels
Geboden en verboden, rechten en plichten, …
Soms gebiedend, soms aanvullend
- Aanvullend: regels enkel van toepassing zijn als je zelf geen andere afspraken hebt
gemaakt
Soms algemeen, soms heel specifiek
Vb. algemeen: schade veroorzaakt, dan schade ook vergoeden – specifiek
1.2 Recht heeft een ordende functie in de samenleving, orde,
structuur, geen chaos
Indien een paar individuen samenleven is dit overbodig
Vb. met 4 mensen samenleven zou het nog gaan zonder regels, maar wij zijn met veel en
zijn regels dus noodzakelijk.
Bij een complexe samenleving noodzakelijk
Regels moeten door orgaan/instelling worden opgemaakt
Rechtsstaat: ook zijn die de regels maken, moeten zich aan de regels houden =
Wettigheidsbeginsel
1.3 Opgelegd door de overheid
Dus Internationaal Recht, Belgisch, Vlaams, Provincie, gemeente, …
Niet: Sportclub, huisregels, afspraken in een voorziening, …
,1.4 Afdwingbaar met sancties
Sanctie als je rechtsregels hebt geschonden (=repressief en preventief)
- Repressief: iets misdaan, moet ervoor boeten. Te snel rijden -> 56 euro
- Preventief: je weet dat als je te snel rijdt, kan ik een boete krijgen
Sanctie als middel om je eigen rechten af te dwingen (vb. dwangsom)
Vb. iemand die je nog geld moet, het is een middel om je eigen rechten af te dwingen. Tv-
programma mag niet worden uitgezonden, stel dat je het toch uitzet, geef ik een dwangsom
van elke dag dat je dat doet.
2 Recente geschiedenis van ons recht
Code Napoléon: verzameling van bestaande regels
- uit het romeins recht
- het kerkelijk recht
- het gewoonterecht uit Parijs.
Hij vond geen nieuwe regels uit. Hij zei gewoon het moest gemakkelijker zijn als iedereen
dezelfde regels volgen.
In alle gebieden dat hij de macht had, wou hij dezelfde regels. Zo kwam hij tot een
verzameling van regels uit het romeins recht.
Gewoonterecht werd al toegepast maar hij heeft alles samengevoegd tot een boek met
regels.
Wij hebben dit gewoon overgenomen. Basis van Belgisch recht is te vinden in Code
Napoléon. Er is wel aan veel verandert.
3 Geschiedenis van ons recht
Veranderingen:
- Onder invloed van de mensenrechten (UVRM, EVRM)
- Onder invloed van technologische evoluties als ethische evoluties maatschappelijke
evoluties
Vb. vroeger streng katholiek, huwelijk heeft impact verloren, mensen gaan
samenwonen, zeker niet getrouwd voor de kerk, abortus, euthanasie, privacy
- Onder invloed van geopolitieke evoluties (vb. Europese Unie)
4 Bronnen van het recht, waar vind je het recht?
Iedereen wordt geacht de wet te kennen. Je mag nooit zeggen in de rechtszaak: ‘Ik wist het
niet!”.
Waar kan je ze vinden of hoe kan je ze lezen? Is elke regels even belangrijk?
, 2 grote categorieën: bindende bronnen + gezaghebbende bronnen
Bindende bronnen zijn belangrijker dan gezaghebbende bronnen.
4.1 Bindende bronnen van het recht
4.1.1 Nationaal recht
De grondwet, wetten – decreten – ordonnanties, uitvoeringsbesluiten, reglementen en
omzendbrieven
4.1.1.1 De grondwet
Ontstaan 1831 (liberale grondwet)
Fundamentele/ belangrijk wet, wegens de inhoud:
- De indeling van het grondgebied
- De Belgen en hun rechten
Vb. Elke Belg heeft recht om taal te spreken die hij wil
- De verdeling en de werking van de 3 staatsmachten
WM-UM-RM
- Geen rechtstreeks toepasbare regels
Vb. dagelijks leven zelden geconfronteerd met wetten van grondwet, als burger ben
je er niets concreet meer.
Fundamentele/ belangrijk wet, wegens de vorm:
- Staat bovenaan in de hiërarchie der normen
Vb. geen elke wet mag botsten met de grondwet, met voorgeleid worden voor de
grondwettelijke hof.
- Ingewikkelde procedure om wijzingen aan te brengen (=staatshervormingen)
- Grondwettelijk Hof: controleert of alle andere (nieuwe) regels in overeenstemming zijn
met de grondwet
Grondwet is nog maar 6 keer gewijzigd -> het is heel ingewikkeld.
4.1.1.2 De wet
Een wet in ruime zin is elke… Een wet in enge/formele zin…
3 voorwaarden - Een regelgevende tekst
- Algemeen bindend voorschrift - Voldoet aan de 3 voorwaarden (vorige dia)
- Abstract voorschrift - Opgesteld en goedgekeurd door het federaal
- Voorschrift met dwingende kracht parlement en van toepassing in heel België
(= geschreven regelgevende tekst vanuit een
overheid)
Algemeen bindend voorschrift: regels die voor iedereen regelt
, Abstract: geen onderscheid maken tussen de personen die de wet nu en later zullen naleven
Dwingende kracht: het gaat uit van de overheid, verplicht
Vb. ruime zin: parkeerbeleid in jouw gemeente. Niemand mag je vermoorden. Hoeveelheid
lesuren in hoger onderwijs.
Vb. coronaregels zitten in ruime zin van het woord (koninklijk besluit)
Vb. enge vorm van het woord = strafwetboek, wet op regeling van adoptie of huwelijk
4.1.1.3 Het decreet
Een decreet …
- Een regelgevende tekst die
- Voldoet aan de 3 voorwaarden (vorige dia)
- Die opgesteld zijn en goedgekeurd zijn door één van de parlementen van de 3
gemeenschappen of 2 gewesten, namelijk Vlaams en Waals
4.1.1.4 De ordonnantie
Een ordonnantie …
- Een regelgevende tekst
- Voldoet aan de 3 voorwaarden (vorige dia)
- Die opgesteld zijn en goedgekeurd zijn door het Brussels Hoofdstedelijk Parlement
Wet-decreet-ordonnantie: zitten op hetzelfde niveau, maar hebben elk hun eigen
toepassingsgebied.
Ze zijn zeer abstract, het zijn vage begrippen. Moeilijk om in praktijk om te zetten.
4.1.1.5 De uitvoeringsbesluiten, reglementen en omzendbrieven
Regelgevende tekst die …
- Zorgt voor de concrete uitvoering van wetten-decreten-ordonnanties
- Minder algemene draagwijdte heeft
