1
,Inleiding
“Elke samenleving ziet zich gedwongen de daarin bestaande ongelijkheid te rechtvaardigen: er
dienen redenen voor te worden gevonden, want zo niet, dan dreigt het politieke en sociale
bouwwerk in te storten. Zo brengt elk tijdperk een aantal met elkaar tegenstrijdige discoursen en
ideologieën voort met het doel de bestaande of gewenste ongelijkheid te legitimeren, en om de
economische, politieke en sociale regels te beschrijven die nodig zijn om het geheel te structureren”
– Piketty
Kapitaal en ideologie
Emancipatie
Komt voort uit de aanvaring van verschillende visies over de werkelijkheid en de uiteenlopende
meningen over de toekomst
Moeilijk te definiëren concept
Heeft te maken met de menselijke betrachting om een volwaardige plaats in de samenleving
te krijgen
Het impliceert dat individuen en groepen steeds meer greep krijgen op de eigen
levensomstandigheden, wat vooruitgang impliceert
Geschiedenis van concept onlosmakelijk verbonden met machtsconflicten
o Ideologische strijd
Optimismekloof
Het idee dat alles goed gaat met “mij” maar niet met “ons”
Het gevoel optimistisch te zijn voor ons eigen leven maar te vrezen voor de toekomst van de
mensheid
Emancipatie, vrijheid en gelijkheid is ongelijk verdeeld over de wereld
Binnen en tussen natiestaten
Ideologie
“Een geheel van ideeën dat de basis vormt voor georganiseerde politieke actie of dit nu bedoeld is
om het bestaande machtssysteem te behouden aan te passen of omver te werpen”
Heywoods
Een geheel van ideeën en opvattingen dat aan de sociaal-politieke verhoudingen vorm wenst te
geven. Het omvat dus opvattingen (positief en negatief) die zowel descriptief als normatief zijn: het is
een poging om vat te krijgen op de sociopolitieke omgeving zoals die is en zoals deze hoort te zijn
Uitspraken over grenzen en eigendom weerspiegelen daardoor de keuzes die in een
bepaalde maatschappij worden gemaakt
Schrijven ervan kan zorgen voor presentisme
o = het anachronistisch introduceren van hedendaagse ideeën en zienswijzen in
interpretaties van het verleden
Elke ideologie probeert een geprivilegieerde groep te mobiliseren om hun belangen te
verdedigen
Wetenschap en ideologie overlappen deels maar vallen niet samen
Ideologische strijd = verschillen concepten en diens interpretaties
Moderne visie op ideologieën
“Those systems of political thinking, loose or rigid, deliberate or unintended, through which
individuals and groups construct an understanding of the political world, they, or those who
preoccupy their thoughts, inhabit, and then act on that understanding” – Freeden
2
, Gelijkenissen
Bevat een set van aannames en startpunten (zijn vaak niet te bewijzen)
Legt uit hoe de sociale wereld eruitziet
Legt uit hoe en waarom de wereld verandert
Reikt een systeem van concepten en ideeën aan
Verduidelijkt relaties tussen concepten
Verschaft een gerelateerd systeem van ideeën
Gelijkenissen
Ideologie Sociale theorieën
Geeft absolute zekerheid Conditioneel, onderhandeld begrijpen
Alle antwoorden op alle vragen Incompleet, aanvaarde onzekerheid
Vast, gesloten, af Groeiend, open, proces, uitbreidend
Gaat afwijkende info uit de weg Verwelkomt tests, positief en negatief
bewijsmateriaal
Blind voor alternatief bewijsmateriaal Verandering gebaseerd op bewijs
Opgesloten in een bepaald moraalsysteem Ontdaan van sterke moraliserende standpunten
Vooringenomen Neutraal, neemt alle kanten in acht
Interne contradicties en inconsistenties Zoekt sterk naar logische consistentie
Vastgeroest in specifieke positie Overstijgt sociale posities
Conservatisme
Ontstaan kapitalisme, nadenken moderne manier van de politiek
Burke
Dé politiek
Politieke instituties, stemgedrag, staatsstructuur en federalisering
Wetstaat
Hét politieke
De vraagstukken van als samenleving de keuzes maken en de zaken gaan organiseren
3
, Hoofdstuk 1 – De ontrafeling van de
middeleeuwse orde (1450-1650)
Inleiding
De Renaissance verwijst in de werkelijkheid naar verschillende veranderingen in de politiek, de
economie, de plaats van het christendom en in het denken over de mens en maatschappij. Het was
als het ware een voorloper van de politieke moderniteit.
De term zelf werd voor het eerst gebruikt door Italiaans humanisten die ermee wilden aantonen dat
na een lange periode van verval – de zogenaamde donkere Middeleeuwen – Europa in een fase van
wedergeboorte verkeerde.
Verder verwijst de Renaissance naar een geleidelijke teloorgang van het feodale systeem en het
ontstaan van een nieuwe economische verhouding.
De Renaissance werd gaandeweg meer empirisch en toekomstgericht. Niet de idealisering van het
verleden staat centraal, maar het geloof in de toekomst van de mens.
Wetenschappelijke revolutie (15-16e eeuw)
Impact in Europa en de rest en zijn de voorloper van onze politieke moderniteit
De wetenschap komt tot ontwikkeling en gaan zich emanciperen van de Kerk
o Bevindingen haaks met geloof
Geleidelijke emancipatie van de politiek
Einde van de katholieke hegemonie
o Periode van reformatie en contrareformatie (protestanten vs katholieken)
Koloniale ontmoetingen: het dispuut van Valladolid
o Europa wordt politiek, economisch en militair sterker
De glorieuze revolutie: revolutie in Engeland. Kiemen van de politieke moderniteit worden
bedacht
o Kapitalisme
o Term omdat de Engelsen deze zelf gebruikten
o Is het wel echt een revolutie? Discussie over
De wetenschappelijke revolutie zorgde voor het ontstaan van het kapitalisme
Verschil tussen zij die arbeid verrichten en zij die eigenaar waren van het productiemiddel
Het maken van winst is nieuw
o Volgens de liberale traditie kan je arbeid kopen
o Volgens marxisten was dat de essentie omdat de vruchten van het verkopen niet
kunnen geplukt worden
Kapitalisme is geleidelijk aan ontstaan
Wetenschap en emancipatie van de politiek
De renaissance
De zwarte, donkere Middeleeuwen werden overstegen door een terugkeer van de grote denkers.
Het was kijken naar die denkers om vooruit te kunnen kijken en het geloof groeide in de mens en
diens toekomst.
Een idealisering van het verleden
Door twijfel, kennis andere culturen etc gaat de mens groeien in de wereld
Wat betekent de mens in de wereld?
o We kunnen vat hebben over zaken rondom ons
4
