,Module 1: Schizofrenie-spectrum en
andere psychotische stoornissen
= ‘Psychose’
DSM-criteria = Diagnostic and Statistical of Mental Disorders
Historie
Willekeurige interventies
Voor 17de – 18de eeuw zagen ze de mensen vooral als moraal ziek.
Radicaal interventioneel: men dacht dat zij een kei in hun hoofd hadden. Barbiers maakten gat in het
hoofd (in de schedel boren) en men zocht naar een kei. Deze aanpak werkte niet.
Aspecifieke bewaring
Doel = maatschappij beschermen tegen de ‘gekken’.
Oprichting van pest- en dolziekenhuizen. Mensen werden vastgebonden in ruimtes en levenslang
geketend. Per patiënt dat je opnam kon je ook geld krijgen (1593: wedde: 3 ponden en 20 schellingen
“om miserabele crancksinnische” personen onderdak te geven + per week 30 schellingen per patiënt)
Specifieke bewaring
Dit zijn asielen. Doel is nog altijd de maatschappij beschermen. Mensen straffen voor immoraliteit.
Patients → krankzinnigen werden voor eerst patiënten genoemd + opdeling curable en incurable.
Instituten lagen aan de burchten en waren gemeenschappen op zichzelf met, bijvoorbeeld, een eigen
watertoren. Voorbeeld dia 10: Guislain instituut
Dia 11:
Draaistoel = men wist niet vanwaar schizofrenie kwam dus ze dachten dat mensen verkeerd ‘gedraaid’
waren en gebruikten ze een draaistoel om hen te genezen en te draaien in andere richting.
Artificial Hibernation = agressieve patiënten in een ijsbad zetten. Door de onderkoeling werd men
rustiger.
Men kon niks aan de ziekte doen.
Psychosenzorg – kennen!
Gebeurde altijd via residentieel verblijf → men ging altijd naar gestichten zoals het Guislain instituut.
Mensen verloren hun gezonde mentale capaciteiten omdat je ze daar niet gebruikte. De therapieën
waren vooral om de patiënt bezig te houden. Er werd voor hen gezorgd, maar genezen zat er niet in.
Meestal verbleven de patiënten er levenslang. De instituten hadden veel bedden (veel meer dan nu)
en werden opgedeeld in afdelingen voor M/V.
Schizofrenie eerste (erge) symptomen vanaf 18-20 jaar.
De naam van psychiaters vroeger = alienisten.
2
,Electro-Convulsie-Therapie
Epilepsie insult: psychose verdwijnt tijdelijk bij dit dus het idee was om het insult zelf uit te lokken. Zo
zijn ze bij shock therapie gekomen. Patiënten hadden heel veel bijwerkingen. Vandaag wordt shock
therapie nog gebruikt, maar er zijn niet zoveel bijwerkingen meer.
Lobotomie
Portugese chirurg: Helpt het niet wanneer we bepaalde hersenbanen doorsnijden? → Leukotoom via
boorgat in hersenen brengen. Soms hielp dat, maar als het mislukte had patiënt het leven van een
plant = trial and error systeem.
Freeman: In de hersenen gaan via de ogen door middel van een Ice Pick. Heel makkelijk inbrengbaar
en kon zo veel mensen behandelen.
Onthouden
• Men is geëvolueerd van bescherming tegen de maatschappij naar psychozenzorg. De
psychozenzorg was vooral residentieel, maar de patiënten kregen tenminste zorg én maatschappij
werd beschermd.
Symptomen
Term “psychotische symptomen” versus “psychotische stoornissen” → Psychotische symptomen
komen meestal voor bij psychotische stoornissen, maar kunnen ook voorkomen bij
stemmingsstoornissen, middelenmisbruik, persoonlijkheidsstoornissen, dementie,... Het is niet omdat
je een symptoom hebt dat je een stoornis hebt. Het omgekeerde geldt wel namelijk alle psychotische
stoornissen hebben psychotische symptomen. Andere ziektebeelden zoals depressie kunnen
psychosen hebben en kunnen samenkomen met schizofrenie.
De meest voorkomende en prototypische psychotische stoornis is schizofrenie. Dit wordt behandeld
met anti psychotica.
Afwijkingen in 5 symptoomdomeinen
1. Wanen (pos.)
2. Hallucinaties (pos.)
3. Gedesorganiseerde denken (pos.)
4. Gedesorganiseerde of abnormale psychomotoriek (=
bewegingen of houding van lichaam zijn anders bv.
bizarre houding aannemen, bij alles lachen…)
5. Negatieve symptomen
Positieve symptomen
= symptomen van iets dat erbij komt, symptomen dat anderen
niet hebben
Positieve symptomen verschijnen door een teveel aan dopamine in het
mesolimbisch systeem. Daarnaast speelt de frontale cortex een rol bij schizofrenen.
Deze is eigen aan de mens. Deze zorgt ervoor dat je kan plannen en dat je tijdsbesef
hebt (zie verder).
Wanen
Definitie: vaststaande overtuigingen die niet vatbaar zijn voor feiten die ermee in
tegenspraak zijn
Niet hetzelfde als hallucinaties! Het is een denkstoornis (‘je denkt dat’). Het zijn enkel wanen als je het
niet kan plaatsen binnen een religie of cultuur bv. voodoo. De patiënt heeft zelden inzicht over de
wanen. De patiënt is niet te overtuigen van zijn wanen en dat maakt het moeilijk behandelbaar.
3
, Achtervolgingswanen/paranoïde waan
Iemand heeft de overtuiging dat hem of haar kwaad zal worden berokkend, dat hij of zij zal worden
aangevallen, door een persoon, organisatie of andere groep mensen.
• De meest voorkomende waan en wordt als zeer bedreigend ervaren
• Bijvoorbeeld: man denkt dat moeder lid is van de geheime dienst en hem iets wil aandoen.
Betrekkingswanen
Iemand heeft de overtuiging dat bepaalde gebaren, opmerkingen, signalen uit de omgeving enzovoort
aan de betrokkene zelf gericht zijn
• Bijvoorbeeld: boodschap op TV is speciaal naar iemand gericht. Dat de nieuwslezer speciaal
voor hem spreekt. Of dat alle verkeerslichten constant op rood gaan, ze willen je tegenhouden.
Grootheidswanen
Iemand heeft de overtuiging dat hij of zij uitzonderlijke kwaliteiten, rijkdom of roem bezit vrouw denkt
dat ze plannen voor atoombom moet bewaken.
Erotomane wanen
Syndroom van Clérambault = iemand is er onterecht van overtuigd dat iemand anders verliefd is op
hem of haar.
Hallucinaties
Hallucinaties zijn stoornissen van de waarneming. We nemen waar met onze zintuigen: je ziet, hoort,
smaakt, voelt dingen die er niet zijn. Ze vinden plaats zonder dat er een externe stimulus is. Voor de
patiënt zijn ze levendig en helder en staan niet onder de controle van de wil. Opnieuw heeft de patiënt
hier weinig inzicht in.
Auditieve hallucinaties (>>)
• Kunnen enkelvoudig zijn
o Bijvoorbeeld: kraken of kauwgeluiden
• Stemmen horen. BELANGRIJK!!!
o Dat kunnen woorden zijn of zinnen en conversaties. Die kunnen van overal komen
o Bijvoorbeeld: uit radio, hoofd, stopcontact.
• Komt voor bij schizofrenie, manie, depressie, dementie, delirium etc.
Bevelshallucinatie
Aanzet tot moord of zelfmoord. Moet uitgesloten worden!
Visuele hallucinaties
Komen minder voor bij schizofrenie, vooral bij delirium. Deze kunnen enkelvoudig zijn zoals
lichtflitsen/schaduwen (ook door LSD). Of taferelen zoals vervormde gezichten/complexe scènes
• Bijvoorbeeld: complotten gesmeed via draden tussen personen
Tactiele hallucinaties
Beestjes op huid, kriebels, elektriciteit in darmen… Komt soms bij schizofrene patiënten voor, maar
vooral bij delirium tremens (na middelen-onttrekking bv. stoppen met alcohol).
• Somatisatie: “Het is alsof er beestjes op mijn huid zitten”
Olfactorische hallucinaties
Ruiken van dingen. Is vaak gekoppeld aan hallucinaties in andere modaliteiten of wanen
• Bijvoorbeeld: ontrouw en geur van sperma in psychotische depressie, men heeft de duivel
gezien en ruikt zwavel bij schizofrenie…
• Kan ook alarmsymptoom zijn van hersentumor! Eerste teken meestal
4