Vermogensplanning en fiscale procedure
Algemene Inleiding....................................................................................................................................................3
1. Studiefiche.........................................................................................................................................................3
2. Werkvormen......................................................................................................................................................3
3. Leermiddelen.....................................................................................................................................................4
4. Evaluatie............................................................................................................................................................4
Deel 1: Inleiding en voorkennis.................................................................................................................................4
Hoofdstuk 1: inleiding...........................................................................................................................................4
Hoofdstuk 2: voorkennis.......................................................................................................................................8
1. Huwelijksvermogensrecht.............................................................................................................................8
2. Erfrecht..........................................................................................................................................................9
3. Schenkingen en testamenten......................................................................................................................11
4. Eigendomsrecht...........................................................................................................................................11
Deel 2: Erfbelastingen.............................................................................................................................................11
Hoofdstuk 1: Inleiding.........................................................................................................................................11
1. Algemeen.....................................................................................................................................................11
2. Definitie.......................................................................................................................................................11
3. Kenmerken..................................................................................................................................................13
4. Belang..........................................................................................................................................................13
5. Bronnen.......................................................................................................................................................14
5.1. Wet.......................................................................................................................................................14
5.2. Rechtspraak..........................................................................................................................................15
5.3. Geschriften fiscale administratie..........................................................................................................15
5.4. Rechtsleer.............................................................................................................................................15
Hoofdstuk 2: Belastingheffing.............................................................................................................................15
1. Vestiging van de rechten.............................................................................................................................15
1.1. Recht van successie en recht van overgang bij overlijden (art. 2.7.3.1.1. VCF)...................................16
1.2. Belastbare overgangen (art. 2.7.1.0.1. en art. 2.7.1.0.2. VCF en art. 2.7.1.0.3 - 2.7.1.0.10 VCF)........17
1.3. De met overgang door overlijden gelijkgestelde overgangen.............................................................18
1) Schulden, schuldbekentenissen die een bevoordeling vermommen, schenkingen van roerende
goederen onder opschortende voorwaarde van overlijden van de schenker (art. 2.7.1.0.3 VCF)........18
2) Ongelijke verdeling van de huwgemeenschap (art. 2.7.1.0.4 VCF)....................................................20
3) Schenkingen gedaan binnen de 3 jaar voor het overlijden (art. 2.7.1.0.5 VCF).................................22
4) Beding ten behoeve van een derde (art. 2.7.1.0.6 VCF).....................................................................24
5) Rechtshandelingen waardoor de overledene in een vruchtgebruik of een lijfrente heeft voorzien
(art. 2.7.1.0.7 - 2.7.1.0.9 VCF).................................................................................................................25
, 2. Belastbare basis...........................................................................................................................................26
2.1. Algemeen..............................................................................................................................................26
2.2. Actief....................................................................................................................................................26
1) Rijksinwoner........................................................................................................................................26
2) Niet-rijksinwoner (art. 2.7.3.4.1 VCF).................................................................................................27
3) Waardering van het actief...................................................................................................................27
2.3. Aftrekbaar passief................................................................................................................................27
1) Samenstelling passief bij de nalatenschap van een rijksinwoner (art. 2.7.3.4.1, 1 ste lid VCF)............27
2) Samenstelling passief bij de nalatenschap van een niet-rijksinwoner (art. 2.7.3.4.1, 2 e lid VCF)......27
3) Schatting passief: art. 2.7.3.4.1 en art. 2.7.3.4.2 VCF)........................................................................27
4) Niet aanvaardbaar passief..................................................................................................................28
5) Omslag van het passief.......................................................................................................................28
6) Rechtvaardiging passief......................................................................................................................28
3. Tarieven, vrijstellingen en verminderingen................................................................................................28
3.1. Inleiding................................................................................................................................................28
3.2. Bepaling netto-grondslag.....................................................................................................................28
1) Regel netto-overschot.........................................................................................................................28
2) Regel van het progressievoorbehoud (art. 2.7.3.2.9 VCF)..................................................................28
3.3. Het tarief in het VLaamse Gewest........................................................................................................29
1) Tarieven voor erfenissen in rechte lijn, tussen echtgenoten en tussen samenwonenden (art.
2.7.4.1.1 VCF)..........................................................................................................................................29
(1) Belangrijkste belastingverminderingen en -vrijstellingen voor tabel I.................................29
Belastingverminderingen voor bescheiden erfdeel en kinderen onder de 21 jaar (art.
2.7.5.0.1 – 2.7.5.0.2 VCF)......................................................................................................29
Belastingvrijstellingen (art. 2.7.4.1.1, §2, al. 3 VCF en art. 2.7.6.0.6, §1 en §2 VCF)............29
(2) Toepassingsgebied tabel 1....................................................................................................32
Erfgenamen in rechte lijn (art. 1.1.0.0.2, 6e lid, 5° VCF).......................................................32
Partners (art. 1.1.0.0.2, 6e lid, 4° VCF)...................................................................................32
2) Tarieven voor erfenissen tussen broers en zussen.............................................................................32
3) Tarieven voor erfenissen tussen andere personen............................................................................32
4) Verlaagde tarieven..............................................................................................................................32
5) Verminderingen..................................................................................................................................32
6) Vrijstellingen.......................................................................................................................................33
Hoofdstuk 3: inning en invorderingAanslagprocedure.......................................................................................33
1. Betaling van rechten en boeten..................................................................................................................33
2. Bezwaar en ambtshalve ontheffing.............................................................................................................33
, 3. Interest........................................................................................................................................................33
4. Invordering..................................................................................................................................................33
5. Waarborgen van de schatkist......................................................................................................................33
6. Onderzoek en controle................................................................................................................................33
7. Verplichtingen opgelegd aan derden..........................................................................................................33
8. Bewijsmiddelen...........................................................................................................................................33
9. Verjaring......................................................................................................................................................33
Deel 3: Registratierechten.......................................................................................................................................33
Hoofdstuk 1: inleiding.........................................................................................................................................33
Hoofdstuk 2: de registratieverplichting..............................................................................................................33
Hoofdstuk 3: soorten registratierechten............................................................................................................33
Hoofdstuk 4: schenkbelasting.............................................................................................................................33
Hoofdstuk 5: verkooprecht.................................................................................................................................33
Hoofdstuk 6: verdeelrecht..................................................................................................................................33
ALGEMENE INLEIDING
1. STUDIEFICHE
2. WERKVORMEN
Grote lijnen in hoorcollege. Maar casussen m.b.t. erfbelastingen en registratierechten voorbereiden in
leerpaden die we dan gezamenlijk in een werkcollege zullen oplossen.
,3. LEERMIDDELEN
1) Leerpad Chamilo
2) Syllabus
Voor wat betreft erfbelastingen en registratierechten. Alles van leerinhoud betreffende procedure is terug te
vinden in het leerpad.
3) Codex
Vlaamse Codex fiscaliteit nodig voor wat betreft erfbelastingen.
Je bent erfbelastingen verschuldigd als je erft in principe op alle goederen die je verkrijgt in een
nalatenschap.
Vandaag de dag zijn de erfbelastingen gewestbelastingen geworden, dus 3 verschillende regelgevingen
(Vlaanderen, Brussel en Wallonië) staat dus niet meer in het oude wetboek successierechten (wel klein
stukje, maar grootste deel zijn terug te vinden in de Vlaamse Codex Fiscaliteit).
Personenbelasting = een belasting die je verschuldigd bent als natuurlijk persoon op uw inkomsten.
Onroerende voorheffing is een belasting die een persoon verschuldigd is op onroerende inkomsten. De 4
categorieën belastingen die men verschuldigd is: beroepsinkomsten, diverse inkomsten, roerende en
onroerende inkomsten.
WIB daarin vind je de rechtsregels terug m.b.t. vragen inzake personenbelasting en vennootschapsbelasting.
Ook alles m.b.t. procedure betreffende inkomstenbelasting.
WBTW daarin vind je de rechtsregels terug m.b.t. vragen inzake BTW. Ook alles m.b.t. procedure
betreffende BTW.
Dus in de federale wetgeving hebben we wetboek douane en accijnzen, WIB en WBTW per belasting.
In Vlaams gewest is er voor alle wetgevingen 1 wetboek Vlaamse Codex Fiscaliteit.
Codexen die wij mogen gebruiken: wetboek BTW, WIB en Vlaamse Codex Fiscaliteit (deze staat niet in ons
wetboek wel online afprinten voor het examen).
Uit het federaal wetboek successierechten blijven echter ook nog een aantal artikelen van toepassing in het
Vlaams Gewest, onder meer de art. 96-103/2 W.Succ.
4. EVALUATIE
1ste en 2e zittijd: 100% schriftelijk examen (analoge casussen t.a.v. de les goede voorbereiding examen).
https://codex.vlaanderen.be/Zoeken/Document.aspx?DID=1023499¶m=inhoud&ref=search&AVIDS= zo
laat mogelijk afdrukken, want wijzigt vaak. ENKEL titel 1-3 afdrukken, rest niet nodig.
VERMOGENSPLANNING
DEEL 1: INLEIDING EN VOORKENNIS
HOOFDSTUK 1: INLEIDING
,Erfbelasting (vroeger successierecht) in de ruimste zin = de belasting die verschuldigd is bij overlijden op (een
deel van) het vermogen van de overledene.
Wanneer we te maken hebben met een gehuwd persoon dat overlijdt, moeten we rekening houden met het
erfrecht en huwelijksvermogensrecht.
Dus wettelijk is bepaald wat er gebeurt met een vermogen van een persoon die overlijdt.
Vermogensplanning = successieplanning = alles wat afwijkt van de wettelijke regeling inzake overgang van
vermogen bij overlijden = de organisatie en de overdracht van vermogen bij overlijden. Kan je afwijken van de
wettelijke regels in het huwelijksvermogensrecht dat bepaalt wat er met iemand zijn vermogen gebeurt die
gehuwd is? Ja, door een huwelijkscontract. Dus successieplanning is het regelen van de overdracht van het
vermogen bij overlijden. Kan je zelf regelen.
Niet-fiscale redenen om af te wijken hiervoor kunnen zijn dat je aan bepaalde verwanten meer wil geven of om
ruzies tussen familieleden om wie wat krijgt. Of kind met beperking meer geven, maar wel regelen dat wanneer
hij/zij overlijdt, de overschot ervan gaat naar eventuele kleinkinderen.
Dus in principe als je huwt zonder iets te regelen, val je onder het wettelijk stelsel en is alles
geregeld bij wet. Wanneer 1 van de partners dan overlijdt, worden de 3 vermogens verdeeld EV
overledene en helft van het gemeenschappelijk vermogen valt dan onder de nalatenschap van de
overledene.
In afwijking kan je kiezen voor een ander stelsel, bijvoorbeeld scheiding van goederen. Daarnaast kan
je als afwijking ook bepaalde clausules in uw contract opnemen, bijvoorbeeld een langlevend al-
beding (persoon die het langst leeft krijgt alles van het gemeenschappelijk vermogen i.p.v. slechts de
helft en bovendien de volle eigendom i.p.v. slechts vruchtgebruik dan kan je ermee doen wat je wil
zonder afhankelijk te zijn van de blote eigenaars).
Hoe kan je afwijken van het wettelijk erfrecht? Door middel van testament (kan bij notaris, maar kan ook eigen
hande geschreven of dit eigen hande geschreven afgeven bij notaris = internationaal testament).
Beperking zit hem in de reservataire erfgenamen op ogenblik dat je overlijdt zijn er erfgenamen die
recht hebben op een reserve al de rest kan je vrij over beschikken.
Je kan ook al schenkingen gaan doen gedurende het leven omdat je daarop geen erfbelastingen
moet betalen en ook bijvoorbeeld omdat er noden zijn.
Fiscale redenen: vermijden van hoge erfbelastingen.
Vermogensplanning is op zichzelf GEEN recht, het gaat om technieken die je moet toepassen en die hun basis
vinden in bepaalde takken van het recht. Rechten daarbij betrokken:
Eigendomsrecht;
Erfrecht;
Huwelijksvermogensrecht;
Vennootschapsrecht;
Erfbelasting;
Registratierechten.
Dus eigenlijk moet je uit heel veel verschillende takken van het recht regels gebruiken om aan
vermogensplanning te kunnen doen.
Bovenste 4 takken zijn kennis uit het verleden, erfbelasting en registratierechten zien we dit jaar.
,Algemene principes:
Vermogensplanning is maatwerk.
Vermogensplanning veronderstelt openheid over samenstelling van het vermogen grootste
probleem in Vlaanderen is nog steeds dat mensen niet graag openlijk zeggen uit wat hun vermogen
exact bestaat.
Vermogensplanning betekent keuzes maken je kan nooit alles hebben bijvoorbeeld ik wil dat
mijn langstlevende echtgenoot extra bescherming krijgt en tegelijk dat mijn kinderen zo weinig
mogelijk belastingen moeten betalen combinatie is zeer moeilijk.
Vermogensplanning is de grenzen opzoeken van wat wettelijk toegelaten is en wat niet.
Vermogensplanning is een verhaal zonder einde.
OPMERKING: algemene antimisbruikbepaling verleden: wetgever moest tussenkomen om alle
achterpoortjes te sluiten nu: algemene antimisbruikbepaling die ervoor zorgt dat een fiscus, wanneer hij
het kan bewijzen, misbruik kan afstraffen.
Stappenplan
1) Vragen over de actuele situatie
Je begint steeds met de oplijsting van de actuele situatie:
,Stappenplan dat je dient te volgen bij een adviesverlening inzake vermogensplanning (BELANGRIJK voor project
vermogen en insolventierecht!).
(1) Wie is de persoon voor u waarvoor je een advies inzake vermogensplanning moet geven?
Burgerlijke staat;
Samenstelling van familie (al dan niet afstammelingen);
Woonplaats (belangrijk omwille van het tarief van de verschillende gewesten);
Verstandhouding tussen partijen (wil je ze allemaal hetzelfde geven of niet);
Leeftijd (iemand die 40 is ga je anders adviseren dan iemand die 80 is);
Gezondheidstoestand (als er gezondheidsproblemen zijn zal uw advies ook anders zijn dan wanneer er
geen gezondheidsproblemen zijn).
(2) Wat is de juridische situatie van de persoon waarvoor je een advies inzake vermogensplanning moet
geven?
Wettelijk erfrecht;
Huwelijksvermogensstelsel, huwelijkscontract, vergoedingsregeling;
Wettelijk samenwonenden, samenwoningscontract.
(3) Wat is de vermogenssituatie van de persoon waarvoor je een advies inzake vermogensplanning moet
geven?
Samenstelling van het vermogen, roerend/onroerend;
Waardebepaling van vermogen.
(4) Wat zijn de reeds getroffen schikkingen van de persoon waarvoor je een advies inzake vermogensplanning
moet geven?
Schenkingen gebeurd?;
Testament reeds opgesteld?;
Clausules opgenomen in huwelijk- of samenwoningscontract?;
Levensverzekering afgesloten?.
2) Instrumenten
Vervolgens bekijk je de mogelijke planningstechnieken:
3) Advies
Om ten slotte je advies op te stellen.
,HOOFDSTUK 2: VOORKENNIS
1. HUWELIJKSVERMOGENSRECHT
Kunnen bepalen welk huwelijksvermogensstelsel van toepassing is:
Hoe weet je onder welk stelsel een persoon gehuwd is? O.b.v. het feit of personen gehuwd zijn met
een huwelijkscontract of niet = wettelijk stelsel of afwijkend stelsel.
Wanneer je dat weet, kan je de vermogens samenstellen (EV en GV).
Samenstellen (actief en passief), invloed schenkingen wat valt er in het eigen vermogen en wat valt
er in het gemeenschappelijk vermogen zowel aan actief als passief.
Ze gaat geen uitzonderingen of heel specifieke gevallen vragen op het examen, omdat dit de basis is.
Berekenen van de vergoedingen tussen het gemeenschappelijk en het eigen vermogen (art. 2.3.43, §3
BW) en verrekenen van de vergoedingen (art. 2.3.49, §1 t.e.m. §4 BW).
Dus eerst huwelijksvermogen vereffenen en verdelen. Wij zullen geen verrekeningen moeten
doen, maar wel het principe kennen.
Nadien zullen we hierop de erfbelasting en dergelijke moeten toepassen.
Verdelen, invloed bedingen.
Stappenplan vereffening-verdeling
1. Vereffening
1) Patrimonium samenstellen
Bepaal van de goederen die nog aanwezig zijn in het vermogen op het moment van de ontbinding (dus die
goederen die vaak op het eind van de oefening worden opgesomd) of deze tot het gemeenschappelijk
vermogen of het eigen vermogen van de echtgenoten behoren.
Wees volledig, schrijf niet enkel de bedragen op, maar ook de omschrijving en geef ook weer of het behoort tot
het actief of passief!
Geef steeds het correcte wetsartikel, tekst, afbeelding, video, lijst, tabel,…
Voorbeeld
Het is eenvoudig om per vermogen te werken met 2 kolommen. 1 kolom voor het actief en 1 kolom voor het
passief.
Schrijf dan niet enkel de bedragen, maar ook de omschrijving van het goed of de schuld en het wetsartikel
erbij.
Actief gemeenschappelijk vermogen Passief gemeenschappelijk vermogen
Huis Gent, 150.000 euro reeds in bezit voor het Huishoudelijke schuld 2.500 euro.
huwelijk, art. 2.3.17 BW Art. 2.3.25, §1, 2° BW
2) Vergoedingsrekeningen opstellen
,Schrijf neer welke gevallen een aanleiding geven tot een vergoeding, bepaal het bedrag en welk vermogen
moet betalen aan welk vermogen.
BEPERK JE NIET TOT DE CIJFERS, maar schrijf neer welke gevallen het zijn!
Voorbeeld
Schrijf NIET: eigen vermogen echtgenoot 1 gemeenschappelijk vermogen 5.000 euro, maar: er werd een
boete van echtgenoot 1 (5.000 euro) betaald met gemeenschappelijk geld, de boete is een eigen schuld (art.
2.3.24, 4° BW) en dat werd betaald met inkomsten (gemeenschappelijk, art. 2.3.22, §1, 1° BW).
Dus eigen vermogen echtgenoot 1 moet hiervoor een vergoeding betalen aan gemeenschappelijk vermogen
en dan eigen vermogen echtgenoot 1 gemeenschappelijk vermogen 5.000 euro.
Nadat je alle vergoedingsgevallen hebt geïdentificeerd, pas je de compensatieregels toe conform art. 2.3.47
BW.
ENKEL noteren, nog NIET verrekenen!
Je mag in deze 2e stap de vergoedingsgevallen die overblijven na compensatie nog NIET effectief verrekenen
(van gemeenschappelijk vermogen aftrekken of erbij optellen).
Dat komt later aan bod. Indien je op een examen dit toch al doet in deze 2 e stap, dan verlies je hiervoor
punten!
3) Gemeenschappelijke schulden verrekenen
Conform de volgorde die art. 2.3.48 BW voorschrijft!
4) Vergoedingsgevallen verrekenen
Pas in deze stap mag je de vergoedingsgevallen effectief aftrekken of optellen van het gemeenschappelijk
vermogen of eigen vermogen (art. 2.3.49 BW)!
OPGELET
Wanneer bijvoorbeeld het eigen vermogen van echtgenoot 1 een vergoeding moet betalen aan het
gemeenschappelijk vermogen, dan mag je uiteraard NIET vergeten nadat je dat bedrag hebt opgeteld bij het
gemeenschappelijk vermogen, hetzelfde bedrag af te trekken van het eigen vermogen van echtgenoot 1.
Hetzelfde geldt als het gemeenschappelijk vermogen een vergoeding is verschuldigd aan een eigen
vermogen!
2. Verdeling
Na de vereffening volgt de verdeling.
Hierbij mag je NIET vergeten dat er andere bepalingen m.b.t. de verdeling kunnen opgenomen zijn in een
huwelijkscontract!
2. ERFRECHT
1) Bepalen wat in de nalatenschap valt (zowel voor alleenstaanden als gehuwden), fictieve massa (inbreng en
inkorting) kunnen samenstellen.
Bij een gehuwde erflater wordt altijd eerst het huwelijksvermogen vereffend en verdeeld en dan pas
de nalatenschap.
, De verdeling van de nalatenschap = bruto verdeling (je gaat eerst het actief gaan verdelen over de
erfgenamen en dan het passief) vereffenen en verdelen van huwelijksvermogen = netto-
verdeling (netto = actief - passief).
Niet alle erfgenamen moeten bijdragen in de schulden van de nalatenschap elke erfgerechtigde
heeft een 3-voudige keuze (= aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving, zuivere
aanvaarding ofwel verwerping). Als je verwerpt moet je geen schulden betalen, maar krijg je ook
niets. Als je aanvaardt onder voorrecht van boedelbeschrijving moet je wel schulden betalen,
maar zal dit nooit meer zijn dan het actief. Bij zuivere aanvaarding zal er boedelvermenging
ontstaan tussen uw eigen vermogen en de schulden van de nalatenschap.
Schulden worden verdeeld onder verschillende categorieën van erfgenamen.
Hoe kan je erven? Wettelijke erfgenamen (= bloedverwanten of 1 aanverwant, namelijk LLE of
staat ingeval geen bloed- of aanverwanten), testamentaire erfgenamen (= algemene legataris
(krijgt alles), legataris onder algemene titel (krijgt bepaald deel) en bijzondere legataris (krijgt
specifiek goed en draagt in principe niet bij in de schulden van de nalatenschap, tenzij
uitdrukkelijk anders bepaald in testament)) en contractuele erfgenamen (bij
huwelijkscontract).
Inbreng = schenkingen die je gedurende het leven van de erfgenamen hebt ontvangen. Is niet meer
voor de LLE, wel de afstammelingen behalve wanneer het niet als voorschot op erfenis wordt gegeven.
Wet vermoed dat alles wat je als afstammeling van ouders of grootouders krijgt een voorschot is en
dat moet worden ingebracht. Dus je moet kunnen bewijzen dat het buiten part en deel is geschonken
om het niet te moeten inbrengen.
Inkorting = wanneer de erflater over teveel heeft beschikt in verhouding met het reservatair gedeelte
(= recht je moet dit als reservataire erfgenaam zelf vragen). Reservataire erfgenamen =
afstammelingen en LLE. De helft van de nalatenschap komt toe aan de afstammelingen =
reservatair gedeelte. De LLE heeft recht op vruchtgebruik van de helft van de nalatenschap en
minstens op de gezinswoning.
Dat wil dus zeggen dat de omvang van de reserve van de kinderen en kleinkinderen altijd de helft is van een
bepaalde rekenboedel (= fictieve massa).
Fictieve massa (art. 4.153 BW) = een optelsom, met name je gaat de bestaande goederen van de
erflater (het activa wat er op het moment dat hij overlijdt heeft) daar ga je eerst de schulden van
aftrekken, dus je gaat het netto actief gaan berekenen en daar ga je dan telkens alle schenkingen (die
de erflater heeft gedaan tijdens zijn leven) bij optellen.
D.w.z. dat de reserve berekent wordt op het totale vermogen van de persoon die komt te overlijden
dat hij/zij heeft gehad tijdens zijn leven dus de schenkingen die al het vermogen hebben verlaten
die worden fictief bijgeteld bij het bestaande netto actief en op die basis zal dan de helft worden
berekend en die helft is dan de globale reserve (met name de reserve van alle afstammelingen samen
die op dat moment erfgenaam zijn) en dan zal die globale reserve individueel verdeeld worden gelijk
onder de afstammelingen die effectief erfgenaam zijn.
Voorbeeld
Een erflater heeft vier kinderen. Hij heeft bij testament het Kinderkankerfonds aangesteld als algemene
legataris.
D.w.z. dat zijn volledige nalatenschap naar het Kinderkankerfonds moet gaan, dus eigenlijk onterft
deze erflater hier zijn kinderen.
