Welzijn en Criminologie – Alles
Deel 1: De Verzorgingsstaat
De verzorgingsstaat
- “Maatschappijvorm die gekenmerkt wordt door een op democratische leest geschoeid
systeem van overheidszorg, dat zich, bij handhaving van het kapitalistisch productiesysteem,
garant stelt voor het collectieve sociale welzijn van haar onderdanen.” (Thoenes)
=> Vorm van maatschappij
=> Vrije marktsysteem en democratie
=> Collectief sociaal welzijn voor iedereen in de maatschappij
=> Uitgevaardigd door overheid
- Overheid; Verschuiving van bescherming van rechten naar controle orgaan
=> Niet enkel beschermer van burgerlijke en politieke rechten (l’ Etat
Gendarme/beschermen)
=> Ook actief vormgever van maatschappelijk leven (l’ Etat Protecteur/controle orgaan)
- Verzorgingsstaat:
o Overheidstussenkomsten gericht op vermindering van de marktafhankelijkheid
(Decommodificatie)
o Compromis tussen vrije markt en collectivistisch stelsel
Vrije markt vs. Collectivistisch stelsel
=> Heb je geld, kan je => Alles wordt uitgedeeld
kopen wat je wil door de overheid
=> Geen tussenkomst => Je bezit eigenlijk niets
van de overheid
Correctie van de verdeling van maatschappelijke goederen via sociaal beleid
Steunt op solidariteitsprincipe
=> OP DE HELLING:
o Werkloos = “lui, profiteurs, …”
o Wachtuitkeringen geschrapt
Origine van de verzorgingsstaat
- Van verticale zorgarrangementen …
o Middeleeuwse origine van de Europese verzorgingsstaat
(Ook in oude Griekenland en Mesopotamië al vormen)
Feodale periode (patroon – cliënt relatie)
=> Vorst; lijfeigenen naar dokter laten gaan op zijn kosten, etc.
Caritas (kerkelijke liefdadigheid)
=> Gunst verlenen
=> Op goed blaadje bij je God komen
1
, Welzijn en Criminologie – Alles
- … naar meer horizontale zorg, onder de hoede van de overheid
o Zorgarrangementen voor bredere lagen van de bevolking
=> Bv: armensteun door stedelijke overheden vanaf 16e eeu
(Bv: soepbedelingen, overnachtingsmogelijkheden, …)
=> Meer structureel, van de overheid uit
=> Enkel voor eigen inwoners, niet voor vreemdelingen, andere stad, …
o Naar sociale zekerheid via solidariteit voor de hele bevolking
De Belgische verzorgingsstaat
- 40 % van het BNP naar sociale uitkeringen en diensten
(zorg, onderwijs, huisvesting, cultuur, openbaar vervoer, …)
- De verzorgingsstaat onder druk:
o Betaalbaarheid; vergrijzing
=> We leven langer
* Sociale zekerheid
=> Meer medische zorg
90 miljard (97 ??)
=> Meer hulpbehoevend
=> 1/3 Pensioen
=> Minder mensen die meer lasten dragen (meer oudere (tegen 2025 evenveel
(minder actieven die belastingen betalen) oudere als -18 jarigen); blijven gaan ?
=> Meer pensioen betalen Opl.: Langer werken)
o Mattheus-effect => 1/4 Werkloosheidsuitkering,
=> Laagste klasse maakt er minder gebruik van brugpensioen, …
=> “Hij die heeft, krijgt. Hij die niets heeft, zal het => 1/2 Gezondheid
weinige dat hij heeft ontnomen worden”
o Solidariteit
=> Minder dan vroeger
o Hoge verwachtingen; grenzen bereikt ?
- Verzorgingsstaat is het resultaat van eeuwenlange historische ontwikkeling
=> Welzijn is geen objectief begrip, maar is historisch én actueel: inzet van sociale strijd
2
, Welzijn en Criminologie – Alles
De welzijnsoverheden in België
- Niet alleen bijstand aan behoeftigen, maar maatschappelijk welzijn aan alle burgers
- België; 3 overheden met verschillende bevoegdheden
o Federale Overheid
Minimale bescherming aan alle burgers
Tegen de belangrijkste sociale risico’s
Sociale herverdeling gericht op armoedebestrijding en wegwerken van
sociale ongelijkheid
Sociale zekerheid
o = Werk-/Inkomensgebonden
o = Vangnet
o = Zekerheid op menswaardig bestaan
=> Vervangingsinkomens
(bv: bij ziekte, invaliditeit, werkloosheid, pensionering, …)
o Inkomensgebonden
=> Inkomensaanvullende uitkeringen
(bv: bij tegemoetkoming van geneeskundige zorg, …)
o Inkomensgebonden
Sociale bijstand
o = Vroegere armenzorg
o ≠ Werkgebonden
o = Leefloon
o Actieve wederprestatie verwacht
=> Voorloper en sluitstuk sociale zekerheid
o Voorloper; afgeleide uit publieke armenzorg
o Sluitstuk; bijstand voor wie geen arbeidsprestaties levert
=> Leefloon
=> OCMW’S; maatschappelijke integratie
=> Naar een actieve welvaartstaat; tewerkstelling, integratie en
minimumuitkering
o Vlaamse Overheid
Sociale dienstverlening/voorzieningen
(bv: onderwijs, huisvesting, kinderwelzijn, …)
=> Collectieve goederen en diensten die door overheid verzekerd
worden voor alle burgers
o Voorzieningen van onderwijs (42 % Vlaamse Begroting !)
o Gezondheidszorg
o Sport
o Cultuur
o Huisvesting
=> Universeel (voor iedereen) of selectief (voor bepaalde groepen van de bevolking);
evenwicht zoeken
3
, Welzijn en Criminologie – Alles
Sinds Staatshervorming jaren 1980; bijstand aan personen
=> Gezondheidszorg, algemeen welzijnswerk, jongeren, ouderen,
kinderen en gezinnen, sociale en maatschappelijke integratie voor
bijzondere doelgroepen, zorg aan mensen met handicap, …
e
Sinds 6 staatshervorming (vanaf 1 juli 2014); extra bevoegdheden
=> O.a.: ouderenzorg, kinderbijslag, arbeidsmarktbegeleiding en
activering, werkgelegenheid, justitiehuizen, …
o Lokale Overheid
Grote diversiteit qua sociaal beleid
=> Gemeenten (308 in Vl.); bepalen zelf OCMW-beleid/-prioriteiten
=> Sociaal impulsfonds, stedenfonds, lokaal sociaal beleid
Wat is welzijnszorg ?
- Welzijnszorg
= Het antwoord van de omgeving op de noodsituatie van een individu
=> Mantelzorg
=> Kinderopvang
=> Straathoekwerk
NOODSITUATIE
= Een breuk tussen iemands noden en zijn capaciteiten/vermogen
OMGEVING
= Gezin en familie, lokaal netwerk, private voorzieningen of overheid
BREUK
= Variabel doorheen de tijd, volgens sociale klasse, volgens cultuur, …
=> Er bestaan meerdere en veranderlijke definities van ‘noden’ en
‘welzijn’ (bv: kinderopvang)
=> DUS; Welzijnszorg slaat hier op alle diensten en voorzieningen die mensen met
noden/problemen hulp aanbieden om een optimaal welzijn van het individu te
bekomen
Evolutie van de welzijnszorg
- Welzijn van een gunst naar een recht
=> Caritas; gunst (liefdadigheid)
=> Franse verlichtingsfilosofen (o.a. “Contrat Social” van Rousseau); bescherming van individuele
rechten en vrijheden
=> 19de eeuw; sociale kwestie: vanaf 1890 eerste vormen van sociale bescherming via
wet => Overheid heeft eindverantwoordelijkheid; Staatsverantwoordelijkheid
Ziekenfondsen
Pensioenen
Arbeidsongevallen- en werkloosheidstoelagen
1925; wet openbare onderstand
4