Criminologische psychologie
Introductie
Psychologie als één van de mogelijke invalshoeken om crimineel gedrag te bestuderen en
te verklaren
De oorsprong en de geschiedenis van voor de criminologie relevant psychologische disciplines
Grondleggers
William Stern ( 1871-1938): psychologie binnen het recht. Boek psychologie of testemonie.
Innovatief werk uitvinder van ‘ fout in waarnemingen ‘ : iedereen kan een bepaalde
situatie anders bekijken en daardoor anders verklaren. (Verenigde staten )
Hugo Münsterberg ( 1863-1916) : psychologie binnen het recht. Hij bouwt voort op het werk
van Stern ( ook al erkent hij dat niet). Kritisch tov juristen en strafrecht. Pessimistische visie.
(VS)
Franz von Litz (1851-1919): bedenker van geïntegreerde strafrechtswetenschap :
criminologie binnen de strafrechtswetenschap. Benadering van andere disciplines (EU)
Hans Gross( 1847-1915) : psychologie in het recht. Boek Kriminalpsychologie : verklaringen
van crim vanuit de psychologie
Gustav Aschaffenburg ( 1866-1944) : oorzaken en verklaringsmodellen.
=> allemaal bijna zelfde periode en gelijkaardig denken
Criminologie ontwikkelt in KU Leuven door:
Louis Baffort ( 1886-1944) : Psychologie als vak in universiteit opgericht. 1 ste voorzitter van
criminologie in KUL
Etienne Degreef( 1898-1961): meer psychologische achtergrond + arts als psychiater.
Werkten met inzichten van ontwikkelingspsychologie
René Dellaert ( 1906-1979) : arts , psychiater en opvoedkunde. Klinische invalshoek op
criminologie ( statistische wetenschappelijke benadering) verschil met vorige grondleggers is
dat hij niet individueel gaat benaderen maar via een sociale context ( nieuwe opvatting in die
tijd)
Stevens De Balselier ( 1932-2007) : geen klinische invalshoek maar wel kijken naar
achterliggende omstandigheden , omgeving , hoe gaat maatschappij ermee om…
Johan Goethals : onderzoek naar impact welzijn lange straffen op gedetineerde ,
onveiligheidgevoel.
,Verschillende domeinen van binnen de criminologie toegepaste psychologie
Forensische psychologie : toepassing psychologie binnen juridsiche / recht ( eerder
klinische , statistische invalshoek volgens critici ) om oorzaken en verklaringen te zoeken
Rechtspsychologie : invalshoek recht maar focus optreden strafrecht , kwaliteit in bewijs van
(strafrecht)procedure ( kan ook burgerlijke of asielprocedure zijn …) ‘ hoe gaat politie een
verdachte verhoren, …
Investigative psychologie : opsporing misdrijven , daders ,.. op basis van bepaalde
kenmerken :hoe , wat ,waar om verbanden te leggen wie de dader zou kunnen zijn.
Police psychologie :
Correctional psychologie : berechtingsfase , gevangeniswezen. Onderzoekt wat
gevangenisstraffen doen met het welzijn van gedetineerde. ( vb het werk van Goethals)
Criminologische psychologie : psychologie binnen criminaliteit. Waarom plegen mensen
criminaliteit , hoe komt dat ,…
Rechtspsychologie
Police
D - justitiële autoriteiten
psychology
- advocatuur
-getuigen
B C
A
Forensische Criminologische
psychologie psychologie
A : alles overlapt , dit is de kern. Focus op onderzoek : op wie is het gericht. Daders en verdachten en
strafrechtelijke zaken = criminologische psychologie , rechtspsychologie en forensische psychologie
B: rechtspsychologie en forensische psychologie. ( geen criminologische psychologie omdat men hier
niet focust op daders en verdachten) meer eerder focus op slachtoffers en ook in buiten
strafrechtelijke context ( ook burgerlijk , asiel , jeugd…). Enge betekenis van forensische psychologie :
individuele focus ( dus zonder sociale context en alleen aan persoon zelf). Verbrede betekenis : met
sociale context
C: rechtspsychologie en criminologische psychologie : focus op groepsniveau : daders en verdachten,
rechts en crim psychologie , die kennis nodig om een zaak op te lossen = investigative psychologie
D: Politionele autoriteiten
Correctionele psychologie: inzicht waarom mensen crim plegen en criminologische psy en
forensische psychologie (A)
,Criminologische psychologie: what's in a name?
Geen haarscherp afgelijnde discipline
• Raakvlakken en overlap met aanverwante disciplines
• Geen eenduidigheid, maar wel enkele gemene delers
• Focus op plegers en verdachten van crimineel gedrag
• Verklaringen voor het plegen van crimineel gedrag
• Hoe met plegers en verdachten moet worden omgegaan in strafrechtspleging
Crimineel gedrag
Hoofdvragen criminologische psychologie
Welke factoren dragen bij tot crimineel gedrag?
• Waarom zijn er verschillen tussen mensen ovv crimineel gedrag?
• Hoe kunnen we crimineel gedrag verminderen?
Vanuit een psychologisch perspectief = focus op het individu.
Maar eerst: Wat verstaan we onder crimineel gedrag en criminelen?
Definitie crimineel gedrag
= moeilijk te definiëren
Op verschillende manieren benaderen
Recht
Moraal
Sociaal
Psychologisch
niet statisch , maar een sociaal construct afhankelijk van plaats en tijd
‘dynamisch’ begrip = problematisch voor psychologische analyse van crimineel gedrag.
Daarom (Robert Agnew, 2011):
Definitie focussen op de gevolgen/consequenties van het gedrag
Vergelijkbaar met antisociaal gedrag
Crimineel gedrag = “Intentionele handelingen die schade berokkenen en veroordeeld worden door
de omgeving en/of gestraft worden door de staat.”
, Meten van crimineel gedrag
Cijfers interessant voor criminologische psychologie:
• Type, prevalentie, en ernst van crimineel gedrag
• Recidive cijfers
• Desistance cijfers: criminaliteit dat ineens uitdooft vb in adolocentie een piek maar erna geen enkel
crimineel feit plegen
• Rehabilitatie en re-integratiecijfers (What works?)
Binnen criminologische psychologie vooral geïnteresseerd in:
• Variatie in crimineel/antisociaal gedrag
• Variabelen die ermee samenhangen
Wetenschappelijk Onderzoek: Waarom?
Belang van meten en onderzoeken:
→ Mythes ontkrachten : mythe ‘man in de bosjes’ , meeste seksuele aanrandingen gebeuren in
naaste kring
→ Beleid baseren op correcte cijfers i.p.v. emoties: geval Julie van espen , meer repressie en straffen
ondanks men weet dat het tegenstrijdig is.
→ Kwakzalverij onderscheiden van werkzame elementen
→ Theorieën onderbouwen en toetsen
Wetenschappelijk Onderzoek: Hoe?
Verschillende bronnen
Officiële cijfers
Slachtoffer vragenlijsten
Zelfrapportage vragenlijsten
Verschillende onderzoeksmethoden
Kwantitatief
Kwalitatief
Mixed methodes
Officiële cijfers
Grote dataset, makkelijk voorhanden
Beperkingen
België: Criminaliteitsstatistieken op politie.be