LESSEN IN DE PSYCHOLOGIE VOOR DE SAMENLEVING
HF 1: DRUG OVERDOSIS & TOLERANTIE
Betahistine = medicijn tegen ziekte van Meunière (duizeligheid, evenwichtsstoornissen) werkt in op histaminereceptoren
Agonisten van H1-receptoren & antagonisten van H3-receptoren
Gaan bloedvaten in binnenoor uitzetten (=vasodilatatie) => betere doorbloeding
Evenwichtsproblemen oplossen
Zijn vrouw: duizeligheid betahistine nemen, dan 4 weken stoppen & klachten meteen terug (opnieuw en opnieuw)
week stoppen: klachten dan wel weer weg
Wat aan de hand???? = RAADSEL 1
1. FARMACOLOGISCH RAADSEL VD OVERDOSIS
OVERDOSIS = te veel nemen van een bepaalde stof, waardoor ge ongewenste verschijnselen krijgt, evt. met dood als gevolg
RAADSEL 2: Probleem met definitie
Heroïneverslaafde sterft na injecteren heroïne aan respiratoire depressie => conclusie: te veel v middel genomen (OD)
Maar: normaal zou die tolerantie moeten hbb voor die respiratoire depressie: logische conclusie => dosis veel groter
dan normaal
Studie: 75% vd OD’s hbb vergelijkbare niveaus van morfine in bloed (als bij moord)
DUS: in grote meerderheid overlijden niet gevolg van toxische hoeveelheid morfine in het bloed
RAADSEL 3: Herval
Problematisch alcohol/druggebruik => om onthoudingsverschijnselen te counteren
Maar: farmacologische onthoudingsverschijnselen nemen relatief snel af (na 2 weken weg)
Maar: ex-verslaafden kan lang na detoxificatie weer onthoudingsverschijnselen & craving ervaren & hervallen
RAADSEL 4: Waarom schoonmoeder zo vermoeiend? na bezoek: heel moe, ondanks veel koffie maar was decafé
2. HOMEOSTASE ALS CENTRAAL CONCEPT om raadsels op te lossen
HOMEOSTASE: in ons lichaam zijn er allerlei regelprocessen die evenwichten bewaren/constant houden (bv. Temp, hartslag,…)
Uitwendig milieu verandert feedbackprocessen om interne milieu constant te houden
Compensatie:
o O.a. op cellulair niveau (NT en receptoren): bv. veel alcohol => enzymen => verhoogde afbraak dr lever
o Ook op ruimere schaal => “opponente-proces theorie”
OPPONENTE-PROCES THEORIE
BEPAALDE DOSIS DRUGS IN SYSTEEM BRENGEN:
A-proces/dosisafhankelijk proces = verstoring van evenwicht/homeostase
o Direct, onmiddellijk effect van drugs op systeem
o Zodra uitgewerkt: ook meteen weg
o Dosis groter = A-proces sterker lagere dosis = kleiner A-proces
o Herhaald gebruik verandert niet
B-proces/compensatorisch proces = compenseert vr A-proces & gaat homeostase herstellen
o Trager op gang komen + blijft ook langer aanhouden
o Herhaald gebruik sneller optreden, sterker w & langer aanhouden
volledig compenseren voor A en langer aanhouden dan A
Subjectieve ervaring = optelsom van A- en B-proces A > B = A-toestand ervaren (normale effect van drugs)
A < B = B-toestand = omgekeerde toestand
ste
o Drugs 1 keer: eerst A-toestand, dan B-toestand
o Herhaald gebruik: nog amper positieve, primaire effecten & zodra drug uitgewerkt: uitgesproken
onthoudingsverschijnselen (B-toestand)
POSITIEVE & NEGATIEVE BEKRACHTIGING ALS VERKLARING VOOR VERSLAVING:
Initieel aangename effecten vd drugs (A-proces) => positieve bekrachtiging => opnieuw gebruiken
Later amper A-toestand, B-toestand alleen counteren door A-proces => negatieve bekrachtiging (opheffen
onthoudingsverschijnselen) = niet per se nog veel genot
MAAR: onthoudingsverschijnselen (B-toestand) blijft maar even duren & toch kans op herval toenemen gedurende weken/mdn
1
,GECONDITIONEERDE COMPENSATORISCHE REACTIES (CCRs) = uitbreiding opponente-proces theorie
Patiënten die vrij zijn van onthoudingsverschijnselen & cravings TOT ze geconfronteerd worden met prikkels die vroeger
beschikbaarheid/inname van drugs signaleerden
Bv. naalden, terug naar buurt na opname, vrienden (drug-buddies), café voorbij wandelen,…
O.b.v. klassieke conditionering B-proces kan optreden als een geconditioneerde reactie:
A-proces = ongeconditioneerde stimulus (overkomt het individu; OP) => lokt dan ongecond B-proces uit (OR)
Prikkels/cues die altijd samengaan met die verstoring => VP worden: in staat om die comp respons uit te lokken
Dus B-proces = VR geworden
Prikkels gaan dus na verloop van tijd geconditioneerde compensatorische reacties uitlokken
Bv. hond injecteren met adrenaline (hartslag verhogen) => b-proces = hartslag vertragen
- Na verloop van tijd: tolerantie
- Dan injectie met zoutoplossing => hartslag gaat vertragen (= gecond compensatorische respons)
CCRs DRAGEN BIJ TOT Herhaaldelijk toedienen drug in aanw bep cues => cues gaan CCR uitlokken
TOLERANTIE CCRs verminderen primaire effect vd drugs
Hoe vaker drugs toegediend hoe sterker conditionering hoe sterker compensatie (tolerantie)
= went er aan, dus steeds
DUS: CCRs = compensatorische reactie = compensatie = tolerantie
meer nodig
CCRs ALS BASIS VAN Cues/prikkels/signalen/voorspellers knn verschillende vormen aannemen knn CCR/tolerantie uitlokken:
OPPONENTE-PROCES 1) Externe cues = parafernalia, omgeving,… (bv. injectienaald, café, vrienden,…)
THEORIE 2) Ook andere soorten stimuli = smaak, temperatuur, magnetische velden
3) Drug onset cues (intra-drug associaties) = drug als signaal voor zz
Allereerste lichamelijke sensaties kunnen signaal worden voor latere sterkere effecten van
diezelfde drug => betere compensatie uitlokken vr latere, grotere effecten vd drug ( bv.
kleine dosis alcohol als cue voor grotere dosis)
Resultaat: steeds sterkere tolerantie uitgelokt door de drug zelf
4) Self-administration cues = handelingen & sensaties gepaard met zelf toedienen van drugs
Lokken ook tolerantie uit
Alle fysieke sensaties knn signaal worden dat al compensatie uitlokt
Bv. ratten in Y-groep & SA-groep; gekoppeld aan elkaar dus krijgen even veel drugs
toegediend & op exact dezelfde momenten
- Effecten van drug = sterker bij Y-groep
- SA-groep ontwikkelt meer tolerantie (minder effect): betrouwbare voorspeller
Bij mensen: studenten krijgen alcohol in vorm v bier OF blauw drankje pepermuntsmaak &
moeten dan psychomotorische reactietijdtaak doen:
- Groep met blauw drankje: sterkere intoxicatie
- Groep met bier (= CCR, ontwikkelt tolerantie, knn bier en dus voorspeller)
Gelijkaardig: cafeïne => in vorm van bruine, koffiesmaak => minder effect, minder alert
ZELF-EXPERIMENT Basislijn (4dagen): bloeddruk (BP) & hartslag meten
PROPRANOLOL Conditioneren (16dagen): 80mg prop in pilvorm, afgewisseld met dagen zonder inname prop (gn pil)
(hypertensie => BD ) Test (16dagen): 4x4: prop, placebo, geen pil (metingen: BP/HR & POMS: mood states vragenlijst)
RESULTATEN:
Trainingsfase: geen pil => geen effect / pil => daling BP en HR = primaire effect van prop
Testfase: - prop => daling in BP en HR
- placebo => lichte toename van parameters = normaal die CCR verwachten
- geen pil => lichte toename van parameters
ONDUIDELIJKE CONCLUSIE:
1) Ofwel: geen geconditioneerde compensatie aangetoond
2) Ofwel: trad geconditioneerde compensatie ook op bij ‘geen pil’ => doordat die dagen er hetzelfde
uitzagen (procedure op zich al voldoende om CCR te ontlokken)
2
, 3. VERKLARINGEN
OVERDOSIS MANIEREN WAARDOOR UW GECONDITIONEERDE TOLERANTIE, DIE JE NORMAAL MOET VERTONEN, NIET
(& KLASSIEKE COND) OPTREEDT:
(1) VERANDERING VAN GEBRUIKSOMGEVING:
Bv. dieronderzoek: muizen aantal dagen lagere dosis van drugs, dus tolerantie opbouwen, dan dosis
toedienen die eigenlijk iets te veel is:
- Bij controle (geen opbouw): gigantische mortaliteitscijfers
- Bij groep met tolerantie in zelfde omgeving => mortaliteit veel lager
- Groep met tolerantie in andere omgeving (dan waar ze die lagere dosissen kregen) =>
tolerantie heel fel toenemen, bijna hetzelfde als bij controlegroep
DUS: tolerantie = situationeel specifiek
Bij mensen: ook onderzocht: bevragingen van OD-overlevers / mensen op spoed
OD-overlevers: 7/10 drug toegediend in andere dan gebruikelijke omgeving
Op spoed: mensen met OD: iets meer dan 50% had gebruikt in andere omgeving
DUS: veranderen van gebruiksomgeving kan zorgen dat dosis waar je normaal tolerantie voor hebt,
ineens gevaarlijker wordt & kans op sterven verhoogt
(2) EXTERNE INHIBITIE:
Gecond compensatorische respons kan verstoord w door nieuwe, aandachtstrekkende externe
prikkel geconditioneerde respons gaat dan niet optreden omdat dier/mens afgeleid was door
iets anders & proces onderbroken wordt tolerantie verstoren
Bv. heel luide klap of gong (bv. meisje heel haar ritueel doorlopen, net injectie: alles in orde
tolerantie zou moeten optreden, maar dan luid gebonk => gecond respons onderdrukken)
Dus: VR gaat verstoord w door aanbieding van nieuwe externe PR
IMPLICATIES: 1) OD kan optreden door verandering van toedieningswijze (bv. pil nr injectie)
2) OD kan optreden door verandering omgeving, uitzonderlijk niet zelf toedienen of
door andere stemming
HERVAL GECONDITIONEERDE ONTHOUDINGSVERSCHIJNSELEN = GECOND COMPENSATORISCHE RESPONSEN
(& KLASSIEKE COND) ONTSTAAN DOOR UITBLIJVEN VAN VERWACHTE DRUG
Onderscheid:
Acute onthoudingsverschijnselen
“The Four-Loke Gelijkaardige verschijnselen die knn voorkomen na complete detoxificatie eigenlijk
Effect”: gaat over “voorbereidingsverschijnselen”
breezer - Gevolg van klassieke conditionering (komt in die plaats, in buurt van cues: dus lichaam gaat
Mensen heel erg zich voorbereiden op volgende dosis) => lichaam bereidt zich vr op nieuwe dosis
dronken (hoge - Gaan gepaard met craving => subjectief gewaarworden als aandrang om te gaan gebruiken
intoxicatie): drank met
EVIDENTIE:
alcohol & cafeïne
Ratten: nadat ze afgekickt zijn trg in omgeving zetten waar ze lang geleden drugs hbb gekregen
MAAR: werd iedere
G-matige onthoudingsverschijnselen vertonen (meer dan in neutrale omgeving)
maand ofzo nieuwe
Aanw v cues gepaard met gebruik verhogen kans op zelf-toediening vd drug bij ratten
variant met nieuwe
Ex-heroïne gebruikers:
kleur, nieuwe smaak
- Polygraaf-meting tijdens “cooking-up ritual” vertonen lichamelijke responsen gelijkaardig
op de markt gebracht
aan wat je ziet tijdens detoxificatie
Te weinig cues
- Vietnam-veteranen hervallen veel minder vaak na behandeling komen nooit meer in
Geen link knn
diezelfde situaties als waarin ze gebruikten
leggen
- Cf. idee 1 glaasje na afkicken desastreus? complete abstinentie = doel v behandeling
Dus lichaam nt
Wel zinnig: want 1 glaasje => signaal voor grotere dosis + dan ook sterke zucht komen
goed voorbereid
nr meer drinken
op die dosis
Maar vanuit deze inzichten: in behandeling mss dan wel verstandig om:
alcohol
1) M blootstellen aan S waarin men vroeger dronk
Zelfde dosis 2) Maar ook: blootstellen aan lage dosis alcohol zodat lichaam kan leren dat het
alcohol veel
geen voorbode hoeft te zijn voor grote dosis alcohol
sterkere
effecten
DECAFÉ KOFFIE Lichaam heel de tijd voorbereid op veel cafeïne, maar dan komt er geen cafeïne heel moe worden
BÈTAHISTINE (BH) Begin: systeem met verstoord evenwicht BH gaat evenwicht herstellen
RAADSEL Dan: blijven nemen, maar infectie opgelost BH gaat dan evenwicht verstoren (te veel vasodilatatie) = A
Lichaam: compenseren door vasoconstrictie = compensatie
Dan stoppen: lichaam denkt nog altijd dat BH gaat komen, dus zorgt vr vasoconstrictie => nog
steeds klachten
Oplossing = lang genoeg stoppen => geconditioneerde compensatorische reactie kan uitdoven
Dus beter geleidelijk aan afbouwen
3
