Cultuursociologie
Les 1
Cultuursociologie
• Enorm in de lift (cfr. “Cultural Turn”)
o Ze kunnen het beter cultural revival noemen
▪ Als we teruggaan naar de grondleggers, mensen als Durkheim,
Marx en Weber, zien we dat zij veel aandacht hadden voor
cultuur
▪ E.g. Durkheim en zijn interesse in religie als maatschappelijk
verschijnsel
o Oprichting van cultuursociologische journals
o 2007: cultural sociology
o 2013: American Journal of Cultural Sociology
o 2014: European Journal of Cultural and Political Sociology
o 2020: Measuring Culture (Mohr et al.)
o Cultuursociologie wordt belangrijker
▪ We gaan voorbij Parsons’ theorie
▪ Er zijn ook een aantal maatschappelijke factoren die
cultuursociologie in de hand werken
• Cultuur in onze samenleving wordt steeds belangrijker
(oa. door massamedia, sociale media…)
• Hoe dat veld verkennen?
o Heterogeniteit neemt toe in dat veld
o Cultuursociologie is ook verdeeld, verschillen tussen auteurs kunnen
enorm zijn, vb. functionalistische vs. Marxistische cultuursociologie
• Je kan cultuursociologie aanbieden als een topografische kaart, waar je elke
straat, elk beekje… bekijkt (vb. kaart 1)
o Er is veel te vertellen, de kaart zou voortdurend veranderen en dit zou
hopeloos oppervlakkig zijn
1
, • Je kan cultuursociologie aanbieden als een mentale kaart, waar een aantal
cruciale elementen, kenmerken van dat veld uitgewerkt worden (kaart 2)
o Moet u in staat stellen om nieuw materiaal te linken, om zelf gericht op
zoek te gaan
o Geeft de diversiteit van het veld aan
• Aandacht voor geschiedenis en structuur veld (bv. Cultural Studies)
o De discussies vandaag zijn een verderzetting van de discussies van
gisteren, zelfs als de debatteurs niet naar die discussies verwijzen
• Aandacht voor de grote onderscheiden
o Meer functionalistisch – meer conflictsociologische benaderingen
• Aandacht voor recent onderzoek: symbolische grenzen
Welke cultuursociologie?
• Iedere onderzoeker verschilt in “cultuur ernstig nemen”
o 2 vragen:
• Wat onderscheidt het cultuursociologisch perspectief van andere
sociologische benaderingswijzen?
o Waarom hebben we dat nodig?
o → We gaan er vanuit dat cultuur een algemene dimensie is van het
menselijk handelen
▪ We willen een dimensie toevoegen aan de analyse
o We willen tonen dat als je binnen een onderzoeksterrein aandacht gaat
hebben aan specifieke culturele elementen, dat je bijkomende inzichten
krijgt, dat dat iets oplevert.
2
, • Welke specifieke (methodologische) aandachtspunten staan centraal binnen
de cultuursociologie?
o Waar gaan we naar kijken, wat vinden we belangrijk?
o Die komen allemaal samen in 1 kernidee: aandacht hebben voor
betekenissen en betekenis geven
▪ We gaan in de cultuursociologie er vanuit dat die betekenissen
niet gegeven zijn, niet stabiel zijn, dat in bepaalde praktijken
geen betekenis zit, maar dat die betekenis gemaakt moet
worden
▪ Cultuur is een praktijk, bestaat maar in zover die gemaakt en
gereproduceerd kan worden
▪ Taal bestaat maar zolang deze gesproken & gelezen wordt
Cultuursociologie versus sociologie van cultuur
• Algemene cultuursociologie
o Of culturele sociologie
o Cultuur als dimensie van alle handelen en als belangrijkste verklaring
van handelen
▪ In elk maatschappelijk verschijnsel zit een culturele dimensie
• Sociologie van cultuur
o Aantal studie-objecten (kunst, toneel, verenigingsleven, tv-series,
romans, film…)
▪ Cultuur is een afgebakend domein, een reeks van objecten
▪ Hoe worden die geproduceerd, verspreid & geconsumeerd?
• Twee benaderingen zijn complementair, maar wel verschillende focus
o Verschillende, duidelijke ambitie
3
, Cultuursociologie
• Cultuur is de algemene dimensie van het handelen
▪ Je kan gemakkelijk aantonen hoe we tot die stelling komen
o En als belangrijke verklaring van handelingen
o Want: alle handelen is gestuurd door waarden & normen
▪ Dus cultuur heeft een effect op al het handelen
o Want: handelen is communicatief
▪ Interpretaties, definities van de situatie…
▪ Communicatieve elementen zijn doordrongen van culturele
effecten
o Want: actoren hebben een geschiedenis
• Kijken naar waarden, voorstellingen, narratieven, categorieën
o Al die concepten zijn verbonden maar verschillend
o Variëren naar tijd, ruimte, groep
o Daarom is empirisch onderzoek nodig
• Die bijzonder belangrijk zijn voor verklaren van handelen, denken en voelen
o Niet-reductionistisch
▪ Cultuur verklaart, heeft effecten die niet te reduceren zijn naar
andere dimensies.
▪ Cultuur hangt misschien samen met andere dimensies, maar
kan niet te herleiden tot deze andere dimensies.
Sociologie van cultuur
• Cultuur is een verzameling van objecten
• Sociologie van cultuur:
o Hoe worden die objecten geproduceerd?
o Hoe worden die objecten verspreid / geconsumeerd?
o Welke impact hebben die objecten?
• Culturele objecten: wat is dan cultuur?
o Doelbewust gemaakt (bv. schilderij, tv-programma) → eindproduct
o Middel (technische kennis, reclame, propaganda)
o Bijproduct (bv. rituele aspecten van de politiek) → (bijna) onbewust
4