Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg
Wat is gerechtelijke GGZ?
• Gerechtelijke geestelijke gezondheidszorg = forensische geestelijke gezondheidszorg
• Gerechtelijke (of forensische) psychiatrie
• Gerechtelijke (of forensische) psychologie
• ≠ Gerechtelijke (forensische) geneeskunde (DNA- en ander medisch onderzoek in functie van
waarheidsvinding)
• Engels: Law and mental health, Forensic psychology, Forensic psychiatry
• Raakvlakken tussen geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en de rechtsbedeling
• Wat is geestelijke gezondheidszorg?
• Georganiseerde dienstverlening die de maximale bevordering van de psychische
gezondheid beoogt
• Het voorkomen en behandelen van lichte, milde en ernstige psychische problemen
• Deelgebied: psychiatrie (ernstige psychische problemen)
• Wat is rechtsbedeling?
• Verschillende vormen van recht (strafrecht, arbeidsr…)
• Politie, rechtbank, gevangenis, forensische instellingen..
Verschillende basisparadigma’s
Werkingsgebieden gerechtelijke GGZ
• Deskundigenonderzoek (‘expertise’) in het kader van een gerechtelijk onderzoek, dus op
vraag van gerechtelijke instanties (of van de verdediging) (‘gerechtspsychiaters’)
• Andere vormen van diagnose en adviesverlening in de opeenvolgende fasen van de
strafrechtsbedeling en in diverse juridische kaders (probatie, internering, strafuitvoering, …) -
risicotaxatie
• Behandeling van/hulpverlening aan daders en slachtoffers in diverse juridische kaders
, • Preventie en netwerking
• …
Psychiatrische stoornissen algemeen
1. Wat is een psychiatrische stoornis?
2. Hoe wordt een psychiatrische diagnose gesteld?
3. Hoe vaak komt een psychiatrische stoornis voor?
4. Hoe ontstaat een psychiatrische stoornis?
5. Is er een relatie tussen een psychiatrische stoornis en een delict?
Preventie en behandeling van lichte en zware gevallen
Psychiatrie = meest ernstige psychische problemen
Beroepsgeheim is van openbare orde, want veiligheid creëren
Derden = maatschappij in het algemeen
Motivatie is belangrijk, maar een groot probleem in de forensische psychiatrie
Advocaat vd verdediging of de rechtbank vragen
Definitie
Wat is een psychiatrische ziekte, wanneer is het een ziekte, en is het een ziekte of een stoornis?
Psychiatrische ziekte
• Een psychiatrische ziekte = ziekte met psychische symptomen en/of door psychische
oorzaken, die gepaard gaat met lijden en/of sociaal disfunctioneren.
• Symptomen zijn klachten of verschijnselen zoals bv. verwardheid, geheugenproblemen,
hallucinaties…
Symptomen = klachten en verschijnselen
• Niet altijd duidelijk onderscheid tussen ‘lichamelijke’ en ‘psychische’ ziekten. In de
psychiatrie ligt de nadruk op psychische symptomen en psychische oorzaken.
• Psychiaters beschouwen psychische klachten en verschijnselen als symptomen van
stoornissen in de zogenaamde psychische functies van de hersenen.
Lichamelijke en psychische ziektes
Anorexia: psychische ziekte (oorzaak), maar veel lichamelijke klachten bv heel mager, haaruitval,
menstruatieuitval
Wat zijn psychische functies?
• Psychische functies worden in drie hoofdgroepen ingedeeld:
, 1. Cognitieve functies: bewustzijn, aandacht, orientatie, aandacht, geheugen,
waarneming (“denken”)
2. Affective functies: emoties (“voelen”)
3. Conatieve functies: psychomotoriek, motivatie, gedrag (“willen”), wat we willen
bereiken
• Al deze functies betreffen een wisselwerking tussen individu en omgeving.
Psychiatrische stoornis
• Het is in de psychiatrie niet altijd mogelijk om een specifieke “oorzaak” aan te duiden.
Daarom spreken wij eerder van psychiatrische stoornissen (in het engels “psychiatric
disorder”) dan van psychiatrische ziekten.
Vaak oorzaak niet duidelijk
Vraag: welke psychische functies zijn bij een psychose verstoord?
Psychiatrische stoornis ipv ziekte owv niet altijd vinden van oorzaken
- Leeftijd heeft een invloed op je gemoedstoestand, jongeren voelen zich meer slecht dan
ouderen
- Geslacht
Stoornissen en klachten
• Klachten zijn vaak een reactie op iets wat men meemaakt, zoals bijvoorbeeld een
relatiebreuk en gaan na verloop van tijd weer over (of men leert ermee leven).
• Een psychiatrische stoornis is iets anders dan een klacht.
✓ Het psychisch evenwicht is langdurig verstoord
✓ en heeft een negatief effect op het functioneren op verschillende levensdomeinen en sociale
rollen (als partner, werknemer…) komen hierdoor onder druk te staan.
Psychiatrische diagnostiek
Doelen
Onderdelen
Doel van diagnostiek
• Vaststellen of er sprake is van een stoornis
• zo ja, welke dat is en wat het beloop is
• wat de mogelijke oorzaken zijn
• en wat de aangewezen behandeling is
Hoe stelt men een psychiatrische diagnose?
• In de kern gaat het (net zoals in de gewone geneeskunde) om het in kaart brengen en
verhelderen van klachten en het vaststellen van verschijnselen.
• Hoe? Via de anamnese.
, • Terwijl de somatische specialist begint met de anamnese en daarna overgaat tot het
lichamelijk onderzoek, doet de psychiater zijn onderzoek terwijl hij de anamnese opneemt.
• De door de patient gerapporteerde en/of bij de patient waargenomen symptomen worden
vervolgens geclusterd tot ziektebeelden of stoornissen.
Anamnese door psychiater, NIET lichamelijk onderzoeken
Uitzonderingen: psychische klachten met lichamelijke oorzaak
Onderzoek = observatie tijdens het gesprek, kijken naar de versch functies, verbale en non-verbale
communicatie, lichaamshouding, etc.
Suïcidale gedachten worden altijd nagevraagd
Psychiatrisch onderzoek: anamnese
• Speciële anamnese: geschiedenis van de psychiatrische aandoening
• Algemeen psychiatrische anamnese: screening andere psychiatrische stoornissen
• Sociale anamnese: drie milieus (thuis, opleiding/werk en vrije tijd)
• Biografische anamnese: gezin van oorsprong, levensgeschiedenis, zelfbeschrijving
• Somatische anamnese
• Hoe? Via het gesprek; eventueel via gestructureerde interviews of vragenlijsten
Rollen: werk/studie, vrienden en familie, vrije tijd en thuis
Somatisch = lichamelijk
Afhankelijk van het gesprek, te weinig info, onnuttige info,…
- Patiënt wil niet praten of meewerken
- Oordeelsvermogen is gestoord
- Liegen of waarheid niet willen vertellen
• Het probleem is dat er vaak onvoldoende, onvolledige of onbruikbare informatie
verkregen wordt van de patient zelf.
- Door psychiatrische stoornis (oordeelsvermogen vaak verstoord)
- Doordat patient niet altijd de waarheid vertelt
• Vandaar:
• Heteroanamnese (gesprek met derden) of collaterale informatie (informatie uit
dossiers): belangrijk in de psychiatrie, zeker in de forensische psychiatrie
Liegen owv schaamte, doktersbriefje, medicatie krijgen
Confabulatie bij dementerend persoon kan pas opgemerkt worden door gesprek met familie =
heteroanamnese