Ik heb enorm veel werk gestoken in deze samenvattingen (Boek I en II) o.b.v. de syllabus van Vermeir. Niet alles staat immers in de syllabus, waarbij de prof verwacht dat uw kennis gebaseerd is op zowel de syllabus als je lesnotities. Dit deel bevat de historische uitleg van het vak. Bij deze gebeu...
Samenvatting Heuristiek van de Vroegmoderne Tijd
Boek I: Instellingen in de Bourgondische en Habsburgse
Nederlanden (16de – 18de eeuw)
Figuur: Gezicht op Brussel van Jan-Baptist Bonnecroy (ca. 1665)
1
,INHOUD
1. Centrale instellingen in de Bourgondische Nederlanden ........................................................................................ 4
1.1. Staatsvorming en institutionele ontwikkelingen – algemeen ......................................................................... 4
1.2. Centrale instellingen v. 1385 – 1473 ............................................................................................................... 5
1.2.1. De kanselier van Bourgondië (onder Filips de Stoute) ............................................................................ 5
1.2.2. De Hofraad (Grand Conseil Ducal) of Kroonraad ..................................................................................... 5
1.3. Ordonnanties v. Thionville (1473) ................................................................................................................... 5
1.4. De reactie van 1477 en verdere evolutie ........................................................................................................ 6
1.4.1. De evolutie v/d Hofraad na 1477 ............................................................................................................ 6
2. Instellingen bevoegd voor de Habsburgse nederlanden (16 de – 17de e) .................................................................. 7
2.1. De vorst en de adviesinstellingen a latere principis (in Spanje) ...................................................................... 7
2.1.1. De vorst ................................................................................................................................................... 7
2.1.2. De Madrileense Raad v. State (Consejo de Estado) in 1523 .................................................................... 8
2.1.3. De Hoge Raad voor de Nederlanden en Bourgondië te Madrid ............................................................. 8
2.2. Vertegenwoordigers v/d vorst (in de Nederlanden) ....................................................................................... 9
2.2.1. De Landvoogd/gouverneur-generaal/stadhouder-generaal ................................................................... 9
2.2.2. De Secretaris van State en Oorlog ......................................................................................................... 10
2.3. Instellingen op centraal vlak (als vertegenwoordigers v/h vorstelijk gezag) ................................................. 11
2.3.1. Raad van State (1) ................................................................................................................................. 11
2.3.2. Geheime Raad (2).................................................................................................................................. 13
2.3.3. Raad v. Financiën (3) ............................................................................................................................. 14
2.3.4. Grote Raad v. Mechelen (1473 – 1477; 1503 – 1787) ........................................................................... 15
2.3.5. Raad v. Beroerten (syn. Bloedraad, Conseil lez son Excellence, Conseil des Troubles) .......................... 15
2.3.6. Rekenkamers......................................................................................................................................... 16
2.4. Instellingen op centraal vlak (als vertegenwoordigers v/d onderdanen) ...................................................... 17
2.4.1. Staten-Generaal (1464 – 1634) ............................................................................................................. 17
2.5. Instellingen op gewestelijk vlak (als vertegenwoordigers v/d vorst) ............................................................ 18
2.5.1. Provinciegouverneurs ........................................................................................................................... 18
2.5.2. Provinciale Raden of Gewestelijke justitieraden ................................................................................... 19
2.5.3. De Raad v. Vlaanderen | Hoogste rechtscollege v/h Graafschap Vlaanderen ....................................... 20
2.6. Instellingen op gewestelijk vlak (als vertegenwoordigers v/d onderdanen) ................................................. 21
2.6.1. Gewestelijke/provinciale Staten ‘de Staten’ ......................................................................................... 21
2.6.2. Staten van Vlaanderen .......................................................................................................................... 21
2.7. Instellingen op regionaal en lokaal vlak ........................................................................................................ 22
2.7.1. Territoriale indeling: Brabant, Vlaanderen, steden en heerlijkheden ................................................... 22
2.7.2. Stedelijke instellingen: Schepenbank, stadraad en vorstelijke officieren (rood kader supra) ............... 23
2.7.3. Instellingen op het platteland ............................................................................................................... 26
3. Instellingen bevoegd voor de Habsburgse Nederlanden (18 de eeuw) ................................................................... 28
2
, 3.1. De vorst en de adviesinstellingen a latere principis (in Wenen) ................................................................... 28
3.1.1. De Vorst ................................................................................................................................................ 28
3.1.2. De hoogste adviesorganen in Wenen: Ministerraad, Hofkriegsrat en Hofkammer .............................. 28
3.1.3. De Hoge Raad voor de Nederlanden te Wenen (1717 – 1757) ............................................................. 29
3.2. Rechtstreekse vertegenwoordigers v/d vorst in de Nederlanden ................................................................. 29
3.2.1. De landvoogd (of gouverneur-generaal – stadhouder-generaal) .......................................................... 29
3.2.2. Grootmeester v/h Hof ........................................................................................................................... 29
3.2.3. Gevolmachtigd Minister ........................................................................................................................ 30
3.2.4. Secretaris v. State en Oorlog (!) – Interessante functiewijziging ........................................................... 30
3.3. Instellingen op centraal vlak (als vertegenwoordigers v/h vorstelijke gezag) ............................................... 31
3.3.1. Koninklijke Raad of Conseil Royal (Filips V) – 1702 - 1711..................................................................... 31
3.3.2. Kabinetsjointe (1725 – 1793) ................................................................................................................ 31
3.3.3. Raad v. State (!) – Turbulente instelling ................................................................................................ 32
3.3.4. Geheime Raad ....................................................................................................................................... 32
3.3.5. Grote Raad v. Mechelen ........................................................................................................................ 32
3.3.6. Raad v. Financiën .................................................................................................................................. 32
3.3.7. Geüniformeerde Rekenkamer ............................................................................................................... 33
3.3.8. Jointe voor Besturen en Subsidiezaken ................................................................................................. 33
3.4. Instellingen op centraal vlak (als vertegenwoordigers v/d onderdanen) ...................................................... 34
3.4.1. Staten-Generaal .................................................................................................................................... 34
3.5. Instellingen op gewestelijk vlak (als vertegenwoordigers v/h vorstelijk gezag) ............................................ 34
3.5.1. Provinciegouverneurs ........................................................................................................................... 34
3.5.2. Provinciale Raden: de Raad v. Vlaanderen ............................................................................................ 34
3.6. Instellingen op gewestelijk vlak (als vertegenwoordigers v/d onderdanen) ................................................. 34
3.6.1. Provinciale Staten: de Staten v. Vlaanderen – Belangrijke veranderingen ............................................ 34
4. Kerkelijke instellingen na het Concilie v. Trente (1546 -1563) .............................................................................. 36
4.1. Algemeen kenmerk ....................................................................................................................................... 36
4.2. Kerkelijke bestuursorganen .......................................................................................................................... 36
4.2.1. De Curie ................................................................................................................................................ 36
4.3. Andere kerkelijke instellingen – Hiërarchie (zie afbeelding) ......................................................................... 37
4.3.1. Aartsbisschoppen, bisschoppen en vicarissen-generaal ....................................................................... 37
4.3.2. Officialiteiten of kerkelijke rechtbanken ............................................................................................... 37
4.3.3. Kapittels en kanunniken ........................................................................................................................ 38
4.3.4. Dekens en pastoors ............................................................................................................................... 38
3
, 1. CENTRALE INSTELLINGEN IN DE BOURGONDISCHE NEDERLANDEN
1.1. Staatsvorming en institutionele ontwikkelingen – algemeen
Veralgemenend kan men stellen dat de West-Europese staatsvorming vanaf de Late ME gekenmerkt wordt door de
opkomst en uitbouw v/d gecentraliseerde ambtenarenstaat. Natuurlijk regionale verschillen. Hoe wordt deze
gekenmerkt?
▪ Machtsconcentratie/centralisatie door landsheer, via instellingen voor zo veel mogelijk publieke macht,
o Maar vorst zal steeds proberen door te dringen in de maatschappij en binnenlandse/buitenlandse
concurrentie (o.a. adel, kerk en machtige steden) te neutraliseren – lukt beperkt, vandaar discussie
absolutistische vorsten.
o Gevolg: veel pogingen tot unificaties, lukt pas in 19de eeuw)
▪ Functionarisering en Bureaucratisering = geschoolde ambtenaren (vooral juristen) waarmee de vorst een complex
en hiërarchisch netwerk van instellingen en beleidsorganen zal uitbouwen (op # niveaus)
o Maar verschil tss vorstelijke instellingen en plaatselijk bestuurlijk en gerechtelijke instellingen
▪ (1) = instellingen die door de vorst werden gecreëerd en onder zijn gezag stonden, bemand door
ambtenaren (al vroeg onder Filips Augustus – minder invloed adel = centralisatie)
• supra-centrale instellingen, centrale instellingen, gewestelijke instellingen
▪ (2) = instellingen die de belangen v/d onderdanen behartigen (o.a. Statenvergaderingen)
o Belangrijk: In de VMT (en deels late ME (o.a. Filips Augustus) worden vorstelijke instellingen steeds meer
bemand met functionarissen/ambtenaren (leden v/d Derde Stand) i.p.v. de adel – Enkele gevolgen:
▪ Ontstaan gecentraliseerde wetgeving
▪ Gelijkschakeling gewoonterecht en muntslag = uniformisering
▪ Hiërarchisering rechtspraak
▪ Permanente controle lokale bestuursinstanties door vorstelijke instellingen
▪ Specialisering = efficiënte taakverdeling onder de # vorstelijke instellingen die konden ingrijpen in # niveaus v/d
maatschappij – enkele gevolgen:
o Toegenomen bureaucratisering
o Verschriftelijking (16de eeuw) door eis v. complexe registratie in complexe maatschappij en archivering
o Toenemende fiscale druk om ambtenaren te betalen, en bureaucratie te financieren (maar was mogelijk
omdat deze net zo performant was)
OPMERKING: Staatsvorming gebeurde ook bottom-up versneld door nieuwe maatschappelijk behoeften.
Handelaars, lokale en regionale bestuursorganen hadden baat bij professioneel werkende vorstelijke instellingen,
waarom?
o Tegemoet komen bij problemen en verwachtingen (o.a. omtrent rechtsbedeling zocht men naar
overkoepelende organen om recht te spreken – dispuut tss 2 graafschappen: overkoepelde rechtspraak
noodzakelijk), maar uitgebreide bureaucratisering vereist.
▪ O.a. vraag naar uniformisering handelsrecht en tolrecht
4
Les avantages d'acheter des résumés chez Stuvia:
Qualité garantie par les avis des clients
Les clients de Stuvia ont évalués plus de 700 000 résumés. C'est comme ça que vous savez que vous achetez les meilleurs documents.
L’achat facile et rapide
Vous pouvez payer rapidement avec iDeal, carte de crédit ou Stuvia-crédit pour les résumés. Il n'y a pas d'adhésion nécessaire.
Focus sur l’essentiel
Vos camarades écrivent eux-mêmes les notes d’étude, c’est pourquoi les documents sont toujours fiables et à jour. Cela garantit que vous arrivez rapidement au coeur du matériel.
Foire aux questions
Qu'est-ce que j'obtiens en achetant ce document ?
Vous obtenez un PDF, disponible immédiatement après votre achat. Le document acheté est accessible à tout moment, n'importe où et indéfiniment via votre profil.
Garantie de remboursement : comment ça marche ?
Notre garantie de satisfaction garantit que vous trouverez toujours un document d'étude qui vous convient. Vous remplissez un formulaire et notre équipe du service client s'occupe du reste.
Auprès de qui est-ce que j'achète ce résumé ?
Stuvia est une place de marché. Alors, vous n'achetez donc pas ce document chez nous, mais auprès du vendeur FearOfTheFury. Stuvia facilite les paiements au vendeur.
Est-ce que j'aurai un abonnement?
Non, vous n'achetez ce résumé que pour €11,79. Vous n'êtes lié à rien après votre achat.
